ماجرای «توافق محرمانه» ایران و آژانس چیست؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، رسانه‌های آمریکایی در روزهای گذشته از وجود «توافقات جانبی محرمانه» میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر داده و می‌گویند دستکم دو سند وجود دارد که در آن‌ها نحوه حل مسئله ابعاد احتمالی نظامی تشریح شده است.

دیشب سوزان رایس مشاور امنیت ملی آمریکا هم این مسئله را تائید کرد و گفت واشنگتن هم به این اسناد دسترسی ندارد، «چراکه این مسئله‌ای بین ایران و آژانس است».

وی که در نشست خبری روزانه وزارت خارجه آمریکا صحبت می‌کرد، گفت با این وجود مقامات آژانس در جلسات توجیهی، محتوای این اسناد را به اطلاع واشنگتن رسانده‌اند. به گفته رایس، «ما از آن‌ها راضی هستیم و محتوای آن جلسات را به طور کامل در جلسات غیرعلنی با کنگره در میان می‌گذاریم.»

اما محتوای این دو سند که حالا سناتورهای ارشد آمریکایی نیز خواستار دسترسی به آن‌ها شده‌اند، چیست؟

اولین بار «تام کاتن» سناتور تندرو جمهوری‌خواه و «مایک پومپئو» عضو مجلس نمایندگان بودند که از وجود این دو سند خبر دادند. این دو عضو کنگره، می‌گویند در دیداری که با مقامات آژانس داشته‌اند، از وجود چنین اسنادی اطلاع پیدا کرده‌اند و حالا می‌گویند کنگره باید به متن اسناد مورد توافق میان ایران و آژانس دسترسی داشته باشد تا بداند ایران قرار است چطور «نگرانی‌های» آژانس را برطرف کند.

نشریه نشنال ریویو در گزارشی در مورد محتوای این اسناد نوشته است که «یکی از این توافقات جانبی مربوط به بازرسی از پایگاه نظامی پارچین است» و «توافق جنبی دیگر مربوط به این مسئله است که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چطور موضوعات باقی‌مانده مربوط به ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران را حل و فصل کنند.»

 23 تیر ماه، ساعتی پیش از اعلام رسمی جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای در وین، یوکیا آمانو مدیر کل آژانس که در طول گفت‌وگوها بارها با مقامات ایران و 1+5 دیدار کرده بود، به جمع‌ خبرنگاران حاضر در برابر هتل کوبورگ آمد و اعلام کرد که این نهاد برای حل و فصل مسئله ابعاد احتمالی، با ایران به یک «نقشه راه» دست یافته است.

نگاهی به نقشه راه نشان می‌دهد که در این متن نیز با بیان عبارت «ساز و کار جداگانه» به تلویح به وجود چنین توافقاتی اشاره شده، اما محتوای آن‌ها و نحوه حل و فصل مسئله پرمناقشه ابعاد احتمالی نظامی که بر اساس اسناد ادعایی سرویس‌ جاسوسی اسرائیل شکل گرفته و تهران همواره اعتبار آن‌ها را رد کرده، اشاره‌ای نشده است.

در بندهای 1 و 5 سند نقشه راه آمده است:

- آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران بر روی "ساز و کار جداگانه‌ای" که به آن‌ها اجازه می‌دهد موضوعات حل‌نشده باقی‌مانده را، آنطور که در ضمیمه گزارش 2011 مدیر کل (GOV/2011/65) آمده، پاسخ گویند، توافق کردند. فعالیت‌های صورت گرفته و نتایج به دست آمده تا آن تاریخ توسط ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارتباط با برخی موضوعات، در طول روند انعکاس داده خواهد شد.
- ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر "ساز و کار جداگانه‌ای" در خصوص موضوع پارچین توافق کردند.

هرچند در متن برنامه جامع و قطعنامه شورای امنیت، به دلیل ماهیتشان که به مسائل کلان می‌پردازد اشاره‌ای به مسئله پارچین نشده، اما دیپلمات‌های غربی پیش از این مدعی شده‌اند که طرفین برای دسترسی به این مرکز توافق کرده‌اند.

خبرگزاری رویترز روز 22 تیر، یعنی پیش از اعلام توافق هسته‌ای، به نقل از منابع آگاه از توافق طرفین برای حل مسئله ابعاد احتمالی خبر داده و نوشته بود که تهران با ارائه یک بار دسترسی به سایت پارچین موافقت کرده است.

در آن گزارش آمده بود: «به گفته این منبع، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل بر سر طرحی برای حل سوالات باقی‌مانده در مورد ابعاد احتمالی نظامی فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران، تا پایان سال به توافق رسیده‌اند و برخی موارد رفع تحریم‌ها نیز به حل این مسئله از سوی تهران مشروط شده است.»

رویترز افزود: «این منبع همچنین می‌گوید که طرح مورد توافق میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران، شامل یک بار بازدید از سایت نظامی پارچین و همچنین مصاحبه‌های احتمالی با دانشندان هسته‌ای ایرانی است.»

مفاد این دو سند هرچه که باشد، ایران متعهد شده است که تا 24 مهر ماه (15 اکتبر) اجرای آن‌ها را تکمیل کند و پس از آن آمانو تا تاریخ 24 آذر (15 دسامبر) برای ارائه گزارش ارزیابی جامع خود از مسئله ابعاد احتمالی نظامی زمان خواهد داشت؛ گزارشی که شرط انتقال از «روز پذیرش» توافق (مرحله دوم برجام) به «روز اجرا» (مرحله سوم) است، که قرار است در آن مرحله طرف غربی تحریم‌های ایران را رفع کند.