باید بتوان از همه‌جا بازرسی کرد!

فیلیپ گوردون که تا ماه قبل دستیار ویژه اوباما و مسئول کاخ سفید در امور مربوط به خاورمیانه، آفریقای شمالی و خلیج فارس بود، در این یادداشت در پایگاه پولیتیکو با عنوان «پایان بازی ایران» نوشت: «ایرانی‌ها با پذیرش چارچوب لوزان، نقاط و مسائل سختی از قبیل کاهش ۹۷ درصدی اندازه ذخیره مواد شکاف پذیر، کاهش دو سوم تعداد سانتریفیوژهای نصب شده و برچیدن راکتور آب سنگین تولیدکننده پلوتونیوم در اراک، نشان داده که آماده امتیازات دردناک به خاطر توافق است».

گوردون افزود: «مشابه ایران، آمریکا و شرکایش در ۵+۱ می‌دانند که اگرچه توافق روی میز بسیار با توافق کامل و بی‌نقص فاصله دارد اما فقدان توافق می‌تواند آن‌ها را در موضعی نامطلوب و ناخوشایند قرار دهد که بر اساس آن باید بین دستیابی ایران به سلاح اتمی یا توسل به گزینه نظامی برای ممانعت آن انتخاب کنند».

عضو کنونی شورای روابط خارجی آمریکا ادامه داد: «در حالی که بر اساس چارچوب لوزان شاید ۹۰ درصد موضوعات ضروری برای توافق حل شده، اما همانطوری که در روزهای آخر ماه مارس (منجر به بیانیه لوزان) برخی موضوعات حل آنها بسیار دشوار بودند، موضوعات باقی مانده در روزهای پایانی ژوئن هم به همان اندازه سخت هستند. آمریکا و شرکایش تصریح کرده‌اند که برای آن‌ها محدودیتی وجود دارد و اگر ایران تصمیم بگیرد که این محدودیت و خطوط اصلی جامعه بین‌المللی را نپذیرد، در این صورت توافقی صورت نخواهد گرفت».

موضع قوی آمریکا در مذاکرات با توجه به چارچوب لوزان

وی مدعی شد: «واقعیت آن است که با توجه به اجرای برنامه اقدام مشترک که بر اساس آن در ازای کاهش متوسط و نسبتا کم تحریم‌ها، برنامه هسته‌ای ایران فریز شده و تا حدی به عقب برگشته، هیچ یک از طرفین برای یک توافق فوری مستاصل نیستند و هر دو می‌خواهند تا زمانی که درخواست‌هایشان تامین نشده، به مذاکرات ادامه دهند».

مشاور سابق رئیس‌جمهور آمریکا نوشت: «آمریکا تقریبا در یک موضع قدرتمند قرار دارد و با توجه به داشتن مولفه‌های اصلی یک توافق محکم بر اساس چارچوب لوزان که شامل محدودیت‌های بلندمدت روی غنی سازی، نابودی راکتور قادر به تولید پلوتونیوم و درخواست اساسی درباره شفاف سازی است، اکنون باید در موضوعات کلیدی موضع خود را نگهدارد».

گوردون تصریح کرد: «شاید مهمترین موضوع همچنان مساله راستی آزمایی موثر است. سوای دسترسی متعارف مبتنی بر توافق به همه تاسیسات هسته‌ای ایران، یکی از بهترین چیزهایی که در چارچوب کنونی وجود دارد، توافق ایران با امضا و اجرای پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که دسترسی بازرسان دسترسی به مراکز یا اطلاعاتی که این سازمان آنها را محتمل به ارتباط با برنامه سلاح‌های هسته‌ای بداند را تضمین می‌کند».

باید فراتر از پروتکل الحاقی رفت

مقام سابق کاخ سفید البته از لزوم فراتر رفتن از پروتکل الحاقی هم سخن گفته و افزود: «مشکل آن است که پروتکل الحاقی از امضا کننده خود می‌خواهد که دسترسی بدهد اما هیچ مکانیسمی برای حل موثر و بهنگام اختلافات اجتناب ناپذیر فراهم نمی‌کند. این نیاز به رعایت ملاکی که منتقدان آن را به عنوان ملاک "هر زمان، هر مکان" گرامی ‌می‌دارند ندارد بلکه این ملاک یک معیار سختی است و هیچ کشوری تاکنون آن را نپذیرفته یا شاید هرگز نپذیرد».

مشاور سابق اوباما نوشت: «تیم امنیت ملی کاخ سفید از مثالی در این باره استفاده می‌کند که نشان می‌دهد بعید است ایران چنین دسترسی را بدهد. اما ایران باید بپذیرد که در حالی که بازرسی های بیهوده و پوچ یا غیرمرتبط به هسته‌ای خارج از دسترس است اما عدم دسترسی بازرسان به یک سایت و مرکز مورد ظن از قبیل نطنز، فردو نقض توافق خواهد بود و سبب اعمال مجدد تحریم ها خواهد شد».

منوط بودن کاهش تحریم‌ها به اجرای تعهدات ایران و رفع PMD

فیلپ گوردون درباره موضع ایران مبنی بر لغو تحریمها هم گفت: «گروه ۵+۱ باید این درخواست را رد کند و به این موضع خود ادامه دهد که رفع قابل توجه تحریم ها تنها وقتی انجام می‌شود که ایران "اقدامات هسته‌ای" مورد نظر توافق را که شامل کاهش ذخایر اورانیوم با غلظت پایین، برچیدن تعداد سانتریفیوژها و برداشتن مواد شکاف پذیر از فردو و برداشتن هسته راکتور آب سنگین اراک و پرداختن به PMD است، اجرا کند».

عضو ارشد کنونی شورای روابط خارجی امریکا درباره مکانیسم بازگشت خودکار تحریم ها توصیه کرد: «در این موضوع تحریمها آمریکا مشکل نیستند بلکه تحریمهای بین‌المللی مساله ساز خواهند بود. بهترین رویکرد آن است که شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را تعلیق کند و اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تبعیت ایران از مفاد توافق را تایید کرد، این نهاد هر شش ماه، به باقی ماندن تعلیق تحریمها رای دهد».

گوردون افزود: «البته بعید است تهران با این موضوع موافقت کند در نیتجه گزینه جایگزین می‌تواند برداشتن تحریمها باشد البته با تاکید بر اینکه اگر یک عضو گروه ۵+۱ ایران را به نقض توافق متهم کند در این صورت در شورای امنیت سازمان ملل برای جلوگیری از بازگشت تحریمها به اجماع نیاز باشد که البته آمریکا به عنوان عضو دائم شورا می‌تواند آن را مسدود کند. آمریکا همچنین می‌تواند با تعیین بازگشت تحریم‌ها توسط برخی زیرمجموعه‌های ۵+۱ هم موافقت کند چرا که از حمایت انگلیس، فرانسه و آلمان در صورت نقض توافق توسط ایران اطمینان دارد. این موضوع که یک کشور مثلا روسیه بازگشت تحریم‌های ایران در صورت نقض توافق را مسدود کند، نباید قابل قبول باشد».

مشاور سابق رئیس‌جمهور آمریکا با تاکید بر الزام ایران به حل موضوع PMD هم گفت: «ما باید از ایران بخواهیم که به سوالات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پاسخ دهد. ایران باید نمونه‌های درخواست شده، مصاحبه‌ها با دانشمندان و دسترسی به اسناد و مراکز را فراهم کند».

محدودیت تحقیق و توسعه تا سال ۲۰۳۰

او درباره تحقیق و توسعه هم به آمریکا توصیه کرد: «توافق جامع باید محدودیتهای روی تحقیق و توسعه ایران بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته اعمال کند از جمله این محدودیت‌ها آن است که ایران نباید چنین ماشین‌هایی را روز پس از (پایان) محدودیت ۱۰ ساله برنامه غنی‌سازی اورانیوم روی مدار قرار داده و استفاده کند».

گوردون با تاکید بر لزوم حفظ «زمان گریز ۱ ساله هسته‌ای» نوشت: «در حالی که نمی‌توان برای همیشه تحقیق و توسعه ایران را محدود کرد اما نکته آن است که پیشرفت آن را به اندازه کافی حداقل تا ۲۰۲۵ به تاخیر انداخت و از ایران خواست ضمانتهای لازم درباره عدم نیل به سلاح‌های اتمی را گرفت».

مشاور سابق اوباما و عضو ارشد شورای روابط خارجی با اشاره به مخالفت ایران با چنین درخواستهایی اذعان کرد: «حقیقت آن است که من نمی‌دانم آیا ما می‌توانیم با توافقی که من آنرا در بالا توصیف کردم برسیم یا نه».

فیلیپ گوردون در پایان نوشت: «توافقی که به گونه قابل راستی آزمایی برنامه غنی سازی ایران را تا حداقل ۲۰۲۵ یا ۲۰۳۰ محدود کند، تحقیق و توسعه را محدود کند، مانه تولید پلوتونیوم و بازفراوی شود و برای همیشه شفاف سازی و راستی آزمایی را تامین کند، یک پیروزی عظیمی برای آمریکا و شرکایش خواهد بود».