خوره ای که به جان محیط زیست افتاده است

به گزارش پایگاه 598 به نقل از مهر، استان همدان در سالهای نه چندان دور دارای مراتع و دشت های سرسبز و چشمه های جوشان و یکی از مناطق ییلاقی زیبای کشور محسوب می شد که متاسفانه در چند سال اخیر مسائل و مشکلات مختلفی موجب شده که مراتع و دشت های استان همدان خشک و به شوره زار و بیابان تبدیل شوند که از جمله این عوامل پدیده خشکسالی و کاهش نزولات جوی در چند سال اخیر است.

از سویی نیز کارشناسان معتقدند شاید دلیل عمده و مهمی که موجب بیابان زایی در مراتع استان همدان شده استفاده بی رویه از مراتع استان توسط دامداران بوده چرا که ظرفیت مراتع استان همدان برای چرای دام ها حدود ۶۰۰ هزار واحد دامی بوده و این در حالی است که در حال حاضر نزدیک به دو میلیون واحد دامی از مراتع استان همدان استفاده می کنند و این مقدار معادل سه برابر ظرفیت مراتع استان همدان است.

براساس بررسی ها بی توجهی دامداران به وضعیت بحرانی مراتع و وجود قوانین مرتع دارای مانند واگذاری مراتع به صورت مشاعی به دامداران و ورود زود هنگام عشایر به استان همدان و استفاده بیش از حد از مراتع استان توسط دامداران و عشایر از جمله مسائلی است که به از بین رفتن مراتع استان همدان بیشتر دامن می زند تا جایی که مدیرکل منابع طبیعی استان همدان در گفتگو با خبرنگار مهر در این زمینه اظهار داشت: تمامی مراتع استان ممیزی شده و بر اساس آن محدوده مورد استفاده دامداران عرفی، روستائی وعشایری مشخص و پروانه چرا صادر شده است.

محمد رضا همتی با بیان اینکه تعداد بهره بردار مجاز در عرصه های منابع طبیعی شش هزار و ۵۰۰ خانوار است، بیان داشت: در حال حاضر ۵۱ هزار خانوار از مراتع استان همدان بهره برداری می کنند که معیشت آنها به طور مستقیم و غیر مستقیم به مراتع استان وابسته است.

وی تعداد دام مجاز مطابق ظرفیت مراتع استان را ۶۰۰ هزار واحد دامی عنوان کرد و گفت: این در حالیست که در حال حاضر دو میلیون واحد دامی از مراتع استان استفاده می کنند که سه برابر ظرفیت مراتع است.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه مراتع استان همدان به مراتع خوب و متوسط و فقیر تقسیم بندی می شوند، عنوان داشت: بیش از هزار و ۵۰۰ هکتار از مراتع استان همدان در حریم شهر ها واقع شده است.

همتی با بیان اینکه بیش از هزار و ۵۰۰ گونه گیاهان داروئی درمراتع وجود دارد كه حدود ۳۵۰ گونه آن شناخته شده است، اظهار داشت: در مورد مرتع ها طرح واگذاری مراتع به بهره برداران مطرح شد.

محمد رضا همتی با بیان اینکه بیش از ۴۷۰ هزار هکتار طرح تهیه شد و در اختیار دامداران قرار داده شد، افزود: با اجرای این طرح دامداران خود صاحب مرتع شدند و بهره برداری انجام شد.

وی با اشاره به اینکه این طرح توفیقات نسبی داشته است، گفت: در حال حاضر منابع طبیعی به دنبال این بوده که در نظام ممیزی مراتع تجدید نظر اساسی بکند.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان ادامه داد: نکته ای که باعث شد این طرح موفقیت آمیز نباشد آن بود که استفاده از مراتع به صورت مشاعی است.

همتی در این خصوص بیان داشت: پروانه ها به طور مشاعی صادر شد و این پروانه مشاعی باعث شد که برای دامداران پلاکی صادر شود ولی اشکال کار این بود که باعث شد دامداران به رقابت بپردازند.

وی در ادامه عنوان کرد: دامداران بدون در نظر گرفتن ظرفیت مراتع، ظرفیت استفاده از مراتع را افزایش دادند و منافع عمومی را فدای منافع شخصی کردند.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان بیان کرد: دامداران تعداد دام های خود را در مراتع دو تا سه برابر کردند چراکه به ظن خودشان هر کس زودتر و بیشتر از مراتع استفاده کند در واقع برنده است.

همتی عنوان کرد: به این ترتیب استفاده حداکثری شد و احیا و بازساری در حداقل قرار گرفت و مراتع استان همدان با این مسئله مواجه هستند و از آن رنج می برند.

وی در این مورد اظهار داشت: منابع طبیعی به دنبال رویکردی است که با آزاد سازی انتقال حق بهره برداری مراتع را خصوصی و با تجمیع حق بهره برداری مراتع را خصوصی کند.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان با تاکید بر اینکه نتیجه این کار این است که واحد های مراتع اقتصادی می شود، بیان داشت: این طرح در حال بررسی و اجرا بوده به طوریکه ساماندهی حقوق بهره برداران و حذف بهره بردارانی که حضور ندارند و حذف دامدارانی که به مدت سه سال متوالی از مراتع استفاده نمی کنند در دستور کار است.

همتی با بیان اینکه بحث انتقال حقوقی بهره برداران را نیز دنبال می کنیم، گفت: اما این روند مسئله ای نیست که ظرف یک یا دو سال به نتیجه برسد بلکه بازه زمانی ۱۲ تا ۱۵ ساله نیاز دارد تا مراتع استان اقتصادی شود.

وی با اشاره به اینکه اقتصادی سازی مراتع از رویکرد های اصلی منابع طبیعی است، بیان کرد: توان اکولوژیکی مراتع استان همدان سال به سال در حال کاهش است.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان بیان کرد: متاسفانه در اثر استفاده بی رویه از مراتع و پوشش گیاهی در استان همدان شاهد بروز پدیده ای بیابان زایی هستیم.

همتی در ادامه سخنانش اظهار داشت: شاخص های بیابانی در ۶۵ هزار هکتار از عرصه های منابع طبیعی و کشتزارهای استان در منطقه قهاوند تا فامنین و دشت کبودرآهنگ پدیدار شده است.

وی با تاکید بر اینکه کمیته تخصصی تهران نیز این موضوع را تایید کردند، اظهار داشت: متاسفانه استان همدان در حال حاضر جزو استان های بیابانی قلمداد می شود.

مدیر کل منابع طبیعی استان همدان ادامه داد: این در حالی است که استان همدان جزو استان های بسیار پرآب و حاصلخیز و ییلاقی بوده که در ادوار گذشته از استان همدان با این ویژگی ها یاد می شده است.

همتی با اشاره به اینکه پدیده بیابان زایی در اثر فشار بر مراتع استان به وجود آمده است، عنوان داشت: کانون بیابان زایی در استان همدان در مدت ۲۰ سال گذشته از شش هزار و ۵۰۰ هکتار به ۶۵ هزار هکتار رسیده و ۱۰ برابر شده است.

وی در ادامه سخنانش اظهار کرد: ۹۰ درصد جمعیت عشایر استان همدان به دامداری مشغول هستند که اولین نیاز آنها تامین علوفه برای دام هاست.

محمد رضا همتی با اشاره به اینکه علوفه مورد نیاز دام های عشایر استان همدان از مراتع استان تامین می شود، عنوان کرد: در استان همدان ۹۰ سامانه عرفی برای استفاده عشایر از مراتع وجود دارد.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه تنها هزار و ۳۰۰ خانوار از عشایر دارای پروانه بهره برداری از مراتع هستند و تنها ۴۵ هزار واحد دامی می توانند از مراتع استان استفاده کنند، گفت: تعداد واحد های دامی عشایر استان همدان بیش از ظرفیت مراتع استان است.

همتی تاکید داشت: وجود خانوارهای عشایر بدون مجوز بهره برداری و تعداد دام بیش از ظرفیت مراتع استان موجب به وجود آمدن مشکلات عدیده ای از جمله بیابان زایی، خالی شدن عرصه از پوشش گیاهی و مشکلات زیست محیطی برای استان همدان شده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه سخت گیری های اداره منابع طبیعی استان از ورود زود هنگام عشایر و یا چرای غیر مجاز برای حفظ حیات طبیعی استان است، عنوان کرد: منابع طبیعی ۹۰ درصد علوفه مورد نیاز عشایر استان همدان را تامین می کند.

همتی با بیان اینکه باید تقویم کوچ مورد توجه قرار گیرد، گفت: متاسفانه عشایر پیش از آنکه مراتع استان آمادگی پذیرش دام را داشته باشند وارد استان می شوند.

کارشناس منابع طبیعی استان همدان نیز بابیان اینکه بیابان زمانی به سراغ ما می‌آید که جنگل را نابود کنیم و جنگل زمانی نابود می‌شود که زمین زیر پایش را به‌جای آب و خنکی به گرما و آتش تبدیل کنیم، عنوان کرد: متأسفانه روزبه‌روز زمین با سرعت فزاینده‌ای به‌ سوی بیابانی شدن در حال حرکت است.

حسین سلیمانی با تأکید بر اینکه سال‌های گذشته وقتی بحث حفظ محیط‌ زیست می‌شد به مردم تذکر داده می‌شد که به فکر آیندگان باشید اما هم‌اکنون متأسفانه فاجعه‌های زیست‌محیطی به حدی زیاد شده که مردم حتی برای اکنون خود مشکل‌ دارند چه رسد به آیندگان، گفت: زمین دیگر تحمل ندارد و تنها راه مقابله با بیابان‌زایی کاشت درخت و نگهداری از درختان به‌عنوان ریه‌های زمین است.

وی گفت: بیابان‌زدایی مسئله ای جهانی بوده و تنها به مناطق جغرافیایی خاص محدود نمی شود اما شناخت فرآیندهای بیابان‌زایی و عوامل به وجود آورنده و تشدیدکننده آن هم‌چنین آگاهی از شدت و ضعف این فرآیندها و عوامل، امری مهم و ضروری است که باید مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

این کارشناس‌ ارشد بیابان‌زدایی با تأکید بر این‌که بیابان‌زایی فرآیندی است که باعث تغییرات اساسی در یک اکوسیستم می‌شود و شرایط را از حالت نسبتاً غیربیابانی به حالت بیابانی تبدیل می‌کند، عنوان کرد: این پدیده در اثر افزایش فشار انسان بر اکوسیستم‌های حساس ایجاد شده که باعث کاهش بازدهی تولید و عدم برگشت‌پذیری آن می‌شود.

آنچه مسلم است اینکه استان همدان که روزی جزو استان های سرسبز و پرآب کشور به شمار می رفت در حال حاضر به دلایل مختلف مانند کاهش نزولات جوی و خشکسالی و برداشت بی رویه از منابع آب استان و استفاده بیش از حد ظرفیت از مراتع استان و نا آگاهی افراد در ظرف چند سال اخیر شاهد پدیده بیابان زایی در مراتع شده و متاسفانه اگر چاره ای برای حل این مشکلان اندیشیده نشود چیزی نمی گذرد که همدان کوهستانی و معتدل تبدیل به بیابان بی آب و علف شود که این موضوع نیز عواقب جبران ناپذیری را به دنبال دارد.