شورای آتلانتیک: ترکیه در منطقه قادر به رقابت با ایران نیست

به گزارش پایگاه 598 به نقل از فارس، اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» در مقاله ای با عنوان «آیا ترکیه می‌تواند با ایران رقابت کند؟» به قلم «فیصل عیتانی» و «جپ سورنسون» به تحلیل شرایط فعلی ترکیه و ممکن بودن یا نبودن ایجاد نفوذ این کشور در عراق بویژه در زمینه مقابله با نیروهای داعش پرداخت و تأکید کرد با وجود رقیب با تجربه ای چون ایران، به نظر نمی رسد که ترکیه بتواند به هدف خود در این زمینه دست یابد و نفوذش را در عراق افزایش دهد.

بنا بر این گزارش، آمریکا در ماه مارس حمایت خود از نیروهای عراقی در تکریت را افزایش داد که بنا به اظهار نظر رئیس جمهوری عراق شاید قصد داشت با یک تیر دو نشان بزند: اول مقابله با نیروهای داعش در تکریت و دوم و البته مهمتر از آن، متوقف کردن سیر افزایش نفوذ سیاسی ایران در عراق. در این میان ترکیه نیز ابراز تمایل کرده تا به این حلقه بپیوندد البته با یک دستورکار و رویکرد متفاوت با آمریکا.

«عصمت ییلماز» وزیر دفاع ترکیه پیش از سفر خود به بغداد اعلام کرد که آنکارا در نظر دارد تا همکاری بیشتر با نیروهای عراقی برای بازپس رفتن موصل از نیروهای داعش را صرفا بر اساس منافع ملی ترکیه مورد بررسی قرار دهد و البته تأکید کرد که این همکاری صرفا به عنوان بخشی از تعهدات ترکیه به عنوان یکی از اعضای ائتلاف صورت خواهد گرفت. درست چند روز پس از این اظهارات، و در مراحل نخست عملیات تکریت بود که «ییلماز» در بغداد به «خالد العبیدی» همتای عراقی خود وعده داد که ترکیه پشتیبانی لجستیک و اطلاعاتی این عملیات را برعهده خواهد گرفت و با تجهیز نیروهای عراق و کرد به آنها برای مقابله با داعش کمک خواهد کرد. وی همچنین تأکید کرد ترکیه در نهایت «در صورتی که عملیاتی برای بازپس گیری موصل انجام شود، در کنار عراق خواهد ایستاد». شواهد موجود از این امر حکایت دارد که ظاهرا ترکیه رویکرد سیاست خارجی خود را در برخورد با همسایگانش تغییر داده و به نظر می‌رسد قصد دارد آنها را با مسائلی که هم اکنون با آن درگیر هستند، بپذیرد و به حفظ تمامیت ارضی عراق و مرزهای این کشور کمک کند.

آنچه در این میان قابل توجه است، تصمیم وزیر دفاع ترکیه برای تمرکز خاص روی موصل است که قطعا نشان دهنده برخی تدابیر راهبردی و سیاسی در جهت تأمین منافع ملی ترکیه است. این مسئله همچنین نشان می‌دهد که آنکارا به این نتیجه رسیده که در صورت دست روی دست گذاشتن، نیروهای شیعه تحت حمایت ایران در این میدان نبرد پیروز خواهند شد و همین امر قطعا نفوذ ایران در منطقه را افزایش خواهد داد.

بر اساس این گزارش، ترکیه در این اقدام اخیر خود برای ارائه کمک به نیروهای عراقی در عملیات مقابله با داعش اهداف کلان‌تری را دنبال می‌کند و بیش از کمک به عراق در اندیشه تأمین منافع اقتصادی، ژئوپولتیک و ایدئولوژیک خود است که البته برای دستیابی به این هدف و ایجاد نفوذی حقیقی در داخل عراق با موانع جدی مواجه است.

نخستین مسئله، ساختار نظام سیاسی عراق است که در برابر ایجاد نفوذ ترکیه در این کشور مقاومت خواهد کرد. نظام پیشین حاکم در عراق در دوره صدام حسین به گونه ای بود که وی ترجیح می داد بر نیروهای مسلح این کشور شخصا کنترل داشته و به نحوی سلسله مراتب نظارتی وجود نداشته باشد. به نظر می‌رسد وضعیت نیروهای زیر نظر وزیر دفاع کنونی عراق نیز همچنان به همان شیوه باقی مانده باشد؛ وزیر دفاعی که نفوذ و اثرگذاری بسیاری در بین دولتمردان عراق و تعیین گفتمان حاکم بر این کشور دارد. العبیدی حتی به تازگی اعلام کرده است که نقش نیروهای وابسته به ایران در مقابله و نبرد با داعش «قابل توجه» و «بسیار مثبت» بوده است.

دومین مسئله ای که ترکیه با آن مواجه است، ارتباطات غیررسمی در درون ساختار قدرت عراق است که اغلب نیز تحت تأثیر نفوذ ایران قرار دارد. علاوه بر نیروهای مسلح عراق که تحت نظارت مستقیم العبیدی قرار دارند، نیروهای امنیتی این کشور نیز که تعدادشان بسیار بیشتر از نظامیان عراقی است تحت کنترل «محمد الغبان» وزیر کشور عراق هستند؛ شخصی که با سازمان های تحت نفوذ ایران در ارتباط است. نفوذ ایران در ساختار دولت مرکزی عراق حتی به وزارت حمل و نقل نیز می رسد. گفته می شود، «هادی العامری» وزیر حمل و نقل عراق نیز که عضو سازمان بدر است، از موقعیت خود استفاده کرده و شرایط را برای ورود تسلیحات از ایران و کمک به نیروهای مقابله کننده با داعش در عراق و سوریه تسهیل ساخته است. تمام این موارد نشان می دهد که سیر مشخصی از منافع مشترک منطقه ای میان ایران و عراق وجود دارد: مقابله با داعش و حمایت از «بشار اسد» در سوریه» و تازه ترکیه به فکر ایجاد نفوذ خود در عراق افتاده است.

مسئله دیگر به دولت ترکیه و واحدهای تجاری و سرمایه گذاری این کشور برمی گردد که عموما خواستار حفظ وضعیت فعلی در کردستان عراق  بوده و قصد دارند تا مانع از ایجاد روابط حسنه میان دولت «بارزانی» و دولت تهران شوند. با این وجود، به دلیل حساسیت ترکیه بر سر مسئله کردستان و کردها و نیز وابستگی ترکیه به انرژی ایران، تهران چه به لحاظ مالی و چه سیاسی از موقعیت برتری در مقایسه با آنکارا برای کمک به نیروهای کرد در مقابله با داعش برخوردار است و در حالی که ترکیه فعلا حمایت نمادین خود را اعلام کرده، ایران ارائه تسلیحات و پشتیبانی همه جانبه به نیروهای عراقی را مدت هاست که آغاز کرده است.

از سوی دیگر دولت اردوغان در ترکیه هنوز نتوانسته همانند سردار قاسم سلیمانی را برای حضور در میدان نبرد معرفی کند. تمام این مسائل سبب شده تا ترکیه نتواند با ایران در زمینه ایجاد نفوذ در عراق و به طور خاص مقابله با داعش در این کشور رقابت کند. ایران سالیان سال است که در این زمینه تجربیات با ارزشی اندوخته و ترکیه هنوز در ابتدای راه قرار دارد؛ راهی که با وجود رقبایی چون ایران، قدم گذاشتن در آن دشوار به نظر می رسد.