با این حال، نگاهی دقیقتر به مصوبه سنا نشان میدهد حتی در صورت صحت این مدعاها، این طرح همین حالا هم حاوی مفادی است که در صورت تصویب در مجلس نمایندگان و سپس تبدیل شدن به قانون با امضای اوباما کار طرفین برای رسیدن به توافق را دشوار و حتی غیرممکن میکند. خبرگزاری نسیم در این گزارش نگاهی انداخته به محدودیتهایی که دولت اوباما به موجب این مصوبه به ویژه در زمینه رفع تحریمهای ضد ایرانی همزمان با اجرای توافق با آنها مواجه خواهد بود.
مجلس 100 عضوی سنا پنجشنبه گذشته این طرح که سناتور "باب کورکر"، رئیس کمیته روابط خارجی سنا تهیهکننده اصلی آن بوده را با 98 رأی موافق و تنها یک رأی مخالف به تصویب رساند. "جاش ارنست"، سخنگوی کاخ سفید، چند هفته پیش گفت رئیسجمهور آمریکا با این طرح موافق است و آن را در صورت تصویب در هر دو مجلس، به عنوان قانون امضا و لازمالاجرا خواهد کرد.
شاید در روزهای گذشته رسانههای طرفدار دولت در آمریکا علاقهای به پوشش
این واقعیت نداشتهاند که در مصوبه سنا دولت آمریکا ملزم شده حداقل هر ۶
ماه یکبار درباره برنامه موشکی ایران، محکوم کردن آنچه «تروریسم ایران»
خوانده شده، اثرات تخفیف تحریمها بر وضعیت برنامه هستهای و حقوق بشر در
ایران گزارشهایی تقدیم کنگره کنند.
علاوه بر این، در بخش غیرالزامآور این طرح با عنوان «برداشت کنگره»
پرداخت غرامت به اتباع آمریکایی زندانی در ایران و به رسمیت شناختن رژیم
صهیونیستی با نگاهی حق به جانب مطرح شدهاند، هر چند سناتورها برای
اطمینان از اینکه این طرح تصویب میّشود الزامآور کردن گزارشدهی در این
موارد را فعلاً کنار گذاشتهاند.
مسئله رفع تحریمها هم به گونهای است که بعد از توافق هستهای به کنگره
اختیار میدهد تا برای دستکم ۵۲ روز (و شاید همیشه) حق معافیت، تعلیق،
کاهش و یا تخفیف تحریمهای ایران به عنوان بخشی از توافق هستهای را از
رئیسجمهور آمریکا بگیرد.
در طرح نظارت کنگره بر توافق هستهای شرایطی مطرح شدهاند که عملاً
درخواست مقامات ایرانی برای "لغو" تحریمها همزمان با اجرای توافق هستهای
را غیرممکن میکند. در این طرح آمده است: «صرفنظر از تمام مادههای قانونی
دیگر، رئیسجمهور، قبل و در حین مدت زمان تحویل توافق و همچنین در در طول
مدت بازبینی توافق هستهای که شرایط آن در پاراگراف (۱) مطرح شدهاند و
دورههای اضافی مطرح شده برای موارد استثنا در پاراگراف (۲) را هم شامل
میشوند، نمیتواند اقدام به تعلیق، صدور معافیت، کاهش، تخفیف یا محدود
کردن اجرای تحریمهای قوه مقننه علیه ایران به موجب مفاد هیچ قانون دیگر
بکند.»
در پاراگراف (۱) از همین بند آمده است: «کمیته روابط خارجی سنا و کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان به منظور بررسی کامل چنین توافقی، در دوره 30 روز تقویمی پس از دریافت توافق از رئیسجمهور ذیل بند فرعی (a)، اقدام به برگزاری جلسات استماع و نشستهای توجیهی و کسب اطلاعات به انحا دیگر خواهد کرد.»
موارد استثنا که در پاراگراف (۲) به آنها اشاره شده است هم به شرح زیر
هستند: «در صورتی که توافق و تمامی ضمائم آن بین ۱۰ ژوئیه تا ۷ سپتامبر
تحویل کنگره شود دوره زمانی نظارت کنگره به موجب پاراگراف (۱)، ۶۰ روز
خواهد بود.»
علاوه بر این دورههای زمانی، مفاد دیگری از این طرح یک دوره ۲۲ روزه دیگر
هم برای خلع سلاح رئیسجمهور آمریکا از هر گونه اقدام در زمینه تحریمهای
کنگره علیه ایران در نظر میگیرند. در پاراگراف ۴ از بخش مربوط به تحریمها
تصریح شده در صورتی که کنگره پس از دوره نظارت ۳۰ روزه توافق هستهای را
تأیید نکند، اوباما مدت ۱۲ روز تقویمی فرصت خواهد داشت تا قطعنامه کنگره را
وتو کند.پس از آن، در صورت وتوی قطعنامه کنگره توسط اوباما، کنگره ده روز
دیگر فرصت خواهد داشت تا با جمعآوری آرای لازم (دو سوم کل نمایندگان مجلس
سنا و مجلس نمایندگان) وتوی اوباما را فسخ کند. همانطور که گفته شد در این
دوره 22 روزه امکان هر گونه اقدام در زمینه تحریمها از رئیسجمهور لغو
شده است.
به زبان ساده، در صورتی که رئیسجمهور تا قبل از ۱۰ جولای توافقنامه
هستهای احتمالی و ضمائم آن را به کنگره تسلیم کند این نهاد آمریکایی ۵۲
روز برای بازبینی آن وقت خواهد داشت و ظرف مدت ۳۰ روز اقدام به رأیگیری
درباره آن خواهد کرد. اما در صورتی که دولت دیرتر اقدام به تحویل توافق
کند، کنگره ۳۰ روز دیگر هم به ۵۲ روز قبلی اضافه خواهد کرد تا این دوره به
۸۲ روز افزایش پیدا کند.
علاوه بر این، در متن مصوبه سنا سخنی از "لغو" (Remove) تحریمها که مورد تأکید مذاکرهکنندگان ایرانی است به میان نیامده و "تعلیق" (suspension)، کاهش (Reduction)، صدور معافیتهای تحریمی (Waiver) و یا تخفیف (Relief) راهکارهای احتمالی پیشفرض برای اقدام در این زمینه در نظر گرفته شدهاند. چند روز پیش هم جک لو، وزیر خزانهداری آمریکا که مسئول اجرای تحریمهای آمریکا را به عهده دارد در سخنانی گفته بود در صورت توافق، رفع تحریمهای ایران به صورت "صدور معافیتهای تحریمی" خواهد بود.
این ادعاها در صورتی که صحت داشته باشند به معنی آن هستند که در صورت حصول توافق هستهای بین ایران و گروه 1+5 تنها اجرای این تحریمها در صورت توافق هستهای متوقف خواهد شد و زیرساختهای قانونی آنها کماکان پابرجا خواهند ماند تا هر زمان که طرف مقابل بخواهد قابل بازگشت باشند.
طرح «بازبینی توافق هستهای» علاوه بر این اوباما را ملزم میکند تا هر ۹۰
روز تقویمی پایبندی «شفاف، قابلراستیآزمایی و کامل» (که هر سه عباراتی
مبهم و تفسیرپذیر هستند) ایران به توافقنامه احتمالی را به کنگره گزارش
کنند.
کنگره همچنین دولت را ملزم کرده حداکثر هر ۱۸۰ روز بعد از ورود به توافق،
گزارشی درباره برنامه هستهای ایران که شامل مفادی درباره پیشرفتهای
برنامه موشکی ایران، ارزیابی از «حمایت ایران از تروریسم» و حقوق بشر
میشود را به قانونگذاران تحویل دهد.