هشدارهای پیاپی مسئولان وزارت نیرو همراه با سایر کارشناسان محیط‌زیست درباره کمبود شدید آب، کم‌کم اذهان عمومی را نسبت به‌خشک شدن فلات ایران حساس کرده و در همان حال هم راهکارهای مختلفی برای جلوگیری از وقوع این بحران ارائه شده است، از جمله کشت فراسرزمینی.
به گزارش پایگاه 598، روزنامه همشهری نوشت: كشورهايي مانند چين، آمريكا، دانمارك، ژاپن،
كره‌جنوبي، عربستان سعودي و امارات متحده عربي از سال‌ها پيش وارد فضاي
تصميم‌گيري و اقدام‌هاي عملي براي كشت فراسرزميني شده‌اند. سال گذشته محمود
حجتي، وزير جهادكشاورزي، كشت فراسرزميني را فرصتي براي كشاورزي خواند و
معصومه ابتكار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست هم گفت كه كشت فراسرزميني
مثمرثمر خواهد بود. نگاهي گذرا به آمار چند كشور در زمينه كشت فراسرزميني،
نشان مي‌دهد كه ايران از اين قافله، عقب مانده است.
طبق آمار، عربستان سعودي در كشور اندونزي نزديك به ۵۰۰هزار هكتار زمين مرغوب خريداري و ۲.۳ميليون تن برنج توليد مي‌كند كه بخشي از آن در داخل عربستان مصرف مي‌شود.چين نيز در اوكراين ۳ميليون هكتار زمين كشاورزي براي كشت فراسرزميني خريداري كرده و گفته مي‌شود كشورهاي حوزه خليج‌فارس، براي خريد ۳ميليون هكتار اراضي كشاورزي، برنامه دارند. همچنين از ۲ميليون و ۲۰۰هزار هكتار كشت فراسرزميني كه در روسيه انجام شده، سهم بخش خصوصي ايران بدون اتكا و حمايت دولت از اين رقم، ۵هزار هكتار عنوان شده است. در حال حاضر نزديك به ۲۴كشور دنيا كشت فراسرزميني را در ۶۲كشور ديگر انجام مي‌دهند و محصولات به‌دست آمده را براساس سياست‌ها و اهدافي كه دارند به كشورشان وارد و يا از همان كشور هدف، صادر مي‌كنند.
در ايران، كشت فراسرزميني محصولات كشاورزي در ۲۱شهريور سال ۹۲توسط هيأت وزيران با هدف تأمين پايدار امنيت غذايي تصويب شد و سرانجام اين كشت در دستور كار دولت و وزارت جهادكشاورزي قرار گرفت. طبق اين مصوبه، كشاورزان و بخش خصوصي اجازه دارند در كشورهاي هدف، محصولات مورد نياز را توليد كنند.
غلامرضا حسيني‌فر از مقامات سابق وزارت جهادكشاورزي و مديرعامل يك شركت خصوصي كشت فراسرزميني است. وي مي‌گويد كه در سال ۲۰۰۶حدود۱۵۰هكتار از اراضي كشور قزاقستان را زيركشت گندم و آفتابگردان برده‌اند و در حال حاضر ۲۲۰۰هكتار در قزاقستان گندم ديم، كشت مي‌كنند. وي كشت فراسرزميني را با توجه به تغيير شرايط آب و هوا در ايران و در دنيا يك ضرورت مي‌داند و اظهار مي‌دارد: بايد بپذيريم اقليم در ايران عوض شده و مسائل كم‌آبي به‌دليل بي‌برنامگي و بي‌مديريتي در كشور ما با سرعت بيشتري نسبت به ساير كشورها پيش رفته است.
اسماعيل نصراصفهاني، عضو هيأت علمي مؤسسه پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي، اقتصاد كشاورزي و توسعه روستايي، علاوه بر چالش‌هاي افزايش جمعيت و كمبود آب، به بحران قيمت غذا در سال ۲۰۰۸در جهان و تغيير رويكرد در استفاده از سوخت‌هاي زيستي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اين عوامل در نهايت منجر به توسعه استفاده از منابع فراسرزميني مي‌شود. وي مي‌گويد: در ايران وقوع خشكسالي‌ها، مديريت نامطلوب در عرضه و تقاضاي آب و برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع آب‌هاي زيرزميني منجر به افت سفره‌هاي زيرزميني شده است.
كشت فراسرزميني سودآور است
به گفته كارشناسان، پايين بودن هزينه آب و اجاره اراضي كشاورزي در كشورهاي هدف و بالا بودن عملكرد توليد، زمينه را براي كسب سود مناسب، مهيا مي‌كند.حسيني‌فر مي‌گويد: متوسط عملكرد گندم ديم در قزاقستان ۲تا ۲.۵تن در هر هكتار، در اوكراين ۵.۸تن در هكتار و ليتواني ۷.۹تن در هكتار است درحالي‌كه در اراضي آبي ما متوسط عملكرد توليد گندم بين ۳.۵تا ۵تن در هر هكتار است، بنابراين به لحاظ عملكرد، توليد محصولات استراتژيك در اين كشورها سودآور و به صرفه است.
برنامه ۲ميليون هكتاري
وزارت جهادكشاورزي با نگاهي محتاطانه، برنامه‌اي ۵ساله براي كشت فراسرزميني در سطح يك ميليون هكتار تدوين كرده و قصد دارد ظرف ۱۰سال اين سطح را حداقل به ۲ميليون هكتار در كشورهاي هدف برساند. حسيني‌فر در اين‌باره مي‌گويد: ۱۰سال براي كشت فراسرزميني ۲ميليون هكتار محصول استراتژيك، زمان زيادي است و ايران با توجه به مسائل خشكسالي بايد طي ۵سال، ۲ميليون هكتار از اراضي كشاورزي كشورهاي هدف را زيركشت محصولات استراتژيك ببرد.
اراده سياسي وجود ندارد
اجراي برنامه كشت فراسرزميني نيازمند همكاري ميان نهادها و دستگاه‌هاي مختلف دولتي است و به تنهايي از عهده وزارت جهادكشاورزي برنمي‌آيد. از اين رو، وزارت جهادكشاورزي براي اجرا و پيشبرد برنامه‌هاي كشت فراسرزميني در نيمه دوم سال ۹۳، آيين‌نامه اجرايي ۱۰ماده‌اي كشت فراسرزميني را براساس بند۹ مصوبه هيأت وزيران و با همكاري وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي و امور خارجه تهيه و به كميسيون‌هاي مربوطه در هيأت دولت براي تصويب ارسال كرده، اما اين آيين‌نامه تاكنون در دولت معطل مانده است.
از سازوكار كشت فراسرزميني هم كه قرار بود باقر نوبخت، معاون رئيس‌جمهوري با همكاري وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي و امور خارجه تدوين و ابلاغ كند، خبري نيست. حسيني‌فر درباره تعلل دولت مي‌گويد: كشت فراسرزميني در كشور ما هنوز متولي مشخصي ندارد و در حوزه وزارت جهادكشاورزي معلوم نيست صاحب اين طرح و برنامه چه‌كسي است و هر بار يك گروهي را به ما معرفي مي‌كنند.
نصراصفهاني معتقد است: كشورهايي كه از سوي دولت براي انجام كشت فراسرزميني به بخش خصوصي معرفي مي‌شوند بايد با توجه به شاخص‌هاي اقليمي، امنيت اجتماعي، امنيت غذايي، ثبات سياسي و معرفي قوانين انتخاب شوند چرا كه كشت فراسرزميني از پيچيدگي‌هاي خاصي برخوردار است و ورود بخش خصوصي به اين عرصه به پشتيباني‌ها و حمايت‌هاي خاص نياز دارد.
نصر اصفهاني مي‌افزايد: مجموعه حاكميت ازجمله وزارت جهادكشاورزي بايد تسهيلات و تمهيداتي را براي كشت فراسرزميني فراهم كند كه مي‌توان به اخذ مجوز فعاليت، انجام پشتيباني و ارائه اطلاعات، مشاوره‌هاي حقوقي درباره قوانين و مقررات، ضوابط و شرايط سرمايه‌گذاري در كشورهاي هدف، ارائه اطلاعات درباره نحوه مالكيت، اجازه و بهره‌برداري از اراضي، ارائه ضمانت‌هاي مورد نياز سرمايه‌گذاري، حمايت از نيروي كار، مجوزهاي لازم براي تسهيل ورود و خروج موقت ماشين‌هاي كشاورزي و نهاده‌هاي مورد نياز اشاره كرد. حسيني‌فر هم مي‌گويد: بخش خصوصي زماني مي‌تواند كشت فراسرزميني را انجام دهد كه به دولت پشتگرم باشد در غيراين صورت جرأت سرمايه‌گذاري براي اين كار را نخواهد داشت. بنابراين دولت بايد قدرت ريسك آنها را از طريق حمايت‌هاي خود بالا ببرد.
واردات و انتقال آب از خزر و خليج فارس در دستور كار
معاون اول رئيس‌جمهور گفت: برنامه ششم توسعه بيش از آنكه به مسائل كلي بپردازد، برنامه‌اي مسئله‌محور است و يكي از اصلي‌ترين محورهاي آن مسئله آب است. اسحاق جهانگيري در مراسم افتتاح سد مخزني بار در نيشابور افزود: وزارت نيرو پروژه‌هاي متعددي براي تأمين منابع آب در دست اجرا دارد اما با محدوديت جدي كه در بخش منابع آب در كشور وجود دارد، علاوه بر اين پروژه‌ها نيازمند انتقال آب از كشورهاي ديگر نيز هستيم.
وي افزود: علاوه بر اين بايد به انتقال آب از درياي عمان، خليج‌فارس و درياي خزر نيز فكر كنيم زيرا انتقال آب جديد به مركز كشور يكي از مسائلي است كه بايد به‌طور ويژه مورد توجه قرار گيرد. وزير نيرو نيز در جريان سفر به خراسان رضوي با بيان اينكه انتقال آب از ۳كشور مجاور در دستور كار است، گفت: موضوع انتقال آب از خليج‌فارس نيز به خراسان رضوي در حال پيگيري است.
طبق آمار، عربستان سعودي در كشور اندونزي نزديك به ۵۰۰هزار هكتار زمين مرغوب خريداري و ۲.۳ميليون تن برنج توليد مي‌كند كه بخشي از آن در داخل عربستان مصرف مي‌شود.چين نيز در اوكراين ۳ميليون هكتار زمين كشاورزي براي كشت فراسرزميني خريداري كرده و گفته مي‌شود كشورهاي حوزه خليج‌فارس، براي خريد ۳ميليون هكتار اراضي كشاورزي، برنامه دارند. همچنين از ۲ميليون و ۲۰۰هزار هكتار كشت فراسرزميني كه در روسيه انجام شده، سهم بخش خصوصي ايران بدون اتكا و حمايت دولت از اين رقم، ۵هزار هكتار عنوان شده است. در حال حاضر نزديك به ۲۴كشور دنيا كشت فراسرزميني را در ۶۲كشور ديگر انجام مي‌دهند و محصولات به‌دست آمده را براساس سياست‌ها و اهدافي كه دارند به كشورشان وارد و يا از همان كشور هدف، صادر مي‌كنند.
در ايران، كشت فراسرزميني محصولات كشاورزي در ۲۱شهريور سال ۹۲توسط هيأت وزيران با هدف تأمين پايدار امنيت غذايي تصويب شد و سرانجام اين كشت در دستور كار دولت و وزارت جهادكشاورزي قرار گرفت. طبق اين مصوبه، كشاورزان و بخش خصوصي اجازه دارند در كشورهاي هدف، محصولات مورد نياز را توليد كنند.
غلامرضا حسيني‌فر از مقامات سابق وزارت جهادكشاورزي و مديرعامل يك شركت خصوصي كشت فراسرزميني است. وي مي‌گويد كه در سال ۲۰۰۶حدود۱۵۰هكتار از اراضي كشور قزاقستان را زيركشت گندم و آفتابگردان برده‌اند و در حال حاضر ۲۲۰۰هكتار در قزاقستان گندم ديم، كشت مي‌كنند. وي كشت فراسرزميني را با توجه به تغيير شرايط آب و هوا در ايران و در دنيا يك ضرورت مي‌داند و اظهار مي‌دارد: بايد بپذيريم اقليم در ايران عوض شده و مسائل كم‌آبي به‌دليل بي‌برنامگي و بي‌مديريتي در كشور ما با سرعت بيشتري نسبت به ساير كشورها پيش رفته است.
اسماعيل نصراصفهاني، عضو هيأت علمي مؤسسه پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي، اقتصاد كشاورزي و توسعه روستايي، علاوه بر چالش‌هاي افزايش جمعيت و كمبود آب، به بحران قيمت غذا در سال ۲۰۰۸در جهان و تغيير رويكرد در استفاده از سوخت‌هاي زيستي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اين عوامل در نهايت منجر به توسعه استفاده از منابع فراسرزميني مي‌شود. وي مي‌گويد: در ايران وقوع خشكسالي‌ها، مديريت نامطلوب در عرضه و تقاضاي آب و برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع آب‌هاي زيرزميني منجر به افت سفره‌هاي زيرزميني شده است.
كشت فراسرزميني سودآور است
به گفته كارشناسان، پايين بودن هزينه آب و اجاره اراضي كشاورزي در كشورهاي هدف و بالا بودن عملكرد توليد، زمينه را براي كسب سود مناسب، مهيا مي‌كند.حسيني‌فر مي‌گويد: متوسط عملكرد گندم ديم در قزاقستان ۲تا ۲.۵تن در هر هكتار، در اوكراين ۵.۸تن در هكتار و ليتواني ۷.۹تن در هكتار است درحالي‌كه در اراضي آبي ما متوسط عملكرد توليد گندم بين ۳.۵تا ۵تن در هر هكتار است، بنابراين به لحاظ عملكرد، توليد محصولات استراتژيك در اين كشورها سودآور و به صرفه است.
برنامه ۲ميليون هكتاري
وزارت جهادكشاورزي با نگاهي محتاطانه، برنامه‌اي ۵ساله براي كشت فراسرزميني در سطح يك ميليون هكتار تدوين كرده و قصد دارد ظرف ۱۰سال اين سطح را حداقل به ۲ميليون هكتار در كشورهاي هدف برساند. حسيني‌فر در اين‌باره مي‌گويد: ۱۰سال براي كشت فراسرزميني ۲ميليون هكتار محصول استراتژيك، زمان زيادي است و ايران با توجه به مسائل خشكسالي بايد طي ۵سال، ۲ميليون هكتار از اراضي كشاورزي كشورهاي هدف را زيركشت محصولات استراتژيك ببرد.
اراده سياسي وجود ندارد
اجراي برنامه كشت فراسرزميني نيازمند همكاري ميان نهادها و دستگاه‌هاي مختلف دولتي است و به تنهايي از عهده وزارت جهادكشاورزي برنمي‌آيد. از اين رو، وزارت جهادكشاورزي براي اجرا و پيشبرد برنامه‌هاي كشت فراسرزميني در نيمه دوم سال ۹۳، آيين‌نامه اجرايي ۱۰ماده‌اي كشت فراسرزميني را براساس بند۹ مصوبه هيأت وزيران و با همكاري وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي و امور خارجه تهيه و به كميسيون‌هاي مربوطه در هيأت دولت براي تصويب ارسال كرده، اما اين آيين‌نامه تاكنون در دولت معطل مانده است.
از سازوكار كشت فراسرزميني هم كه قرار بود باقر نوبخت، معاون رئيس‌جمهوري با همكاري وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي و امور خارجه تدوين و ابلاغ كند، خبري نيست. حسيني‌فر درباره تعلل دولت مي‌گويد: كشت فراسرزميني در كشور ما هنوز متولي مشخصي ندارد و در حوزه وزارت جهادكشاورزي معلوم نيست صاحب اين طرح و برنامه چه‌كسي است و هر بار يك گروهي را به ما معرفي مي‌كنند.
نصراصفهاني معتقد است: كشورهايي كه از سوي دولت براي انجام كشت فراسرزميني به بخش خصوصي معرفي مي‌شوند بايد با توجه به شاخص‌هاي اقليمي، امنيت اجتماعي، امنيت غذايي، ثبات سياسي و معرفي قوانين انتخاب شوند چرا كه كشت فراسرزميني از پيچيدگي‌هاي خاصي برخوردار است و ورود بخش خصوصي به اين عرصه به پشتيباني‌ها و حمايت‌هاي خاص نياز دارد.
نصر اصفهاني مي‌افزايد: مجموعه حاكميت ازجمله وزارت جهادكشاورزي بايد تسهيلات و تمهيداتي را براي كشت فراسرزميني فراهم كند كه مي‌توان به اخذ مجوز فعاليت، انجام پشتيباني و ارائه اطلاعات، مشاوره‌هاي حقوقي درباره قوانين و مقررات، ضوابط و شرايط سرمايه‌گذاري در كشورهاي هدف، ارائه اطلاعات درباره نحوه مالكيت، اجازه و بهره‌برداري از اراضي، ارائه ضمانت‌هاي مورد نياز سرمايه‌گذاري، حمايت از نيروي كار، مجوزهاي لازم براي تسهيل ورود و خروج موقت ماشين‌هاي كشاورزي و نهاده‌هاي مورد نياز اشاره كرد. حسيني‌فر هم مي‌گويد: بخش خصوصي زماني مي‌تواند كشت فراسرزميني را انجام دهد كه به دولت پشتگرم باشد در غيراين صورت جرأت سرمايه‌گذاري براي اين كار را نخواهد داشت. بنابراين دولت بايد قدرت ريسك آنها را از طريق حمايت‌هاي خود بالا ببرد.
واردات و انتقال آب از خزر و خليج فارس در دستور كار
معاون اول رئيس‌جمهور گفت: برنامه ششم توسعه بيش از آنكه به مسائل كلي بپردازد، برنامه‌اي مسئله‌محور است و يكي از اصلي‌ترين محورهاي آن مسئله آب است. اسحاق جهانگيري در مراسم افتتاح سد مخزني بار در نيشابور افزود: وزارت نيرو پروژه‌هاي متعددي براي تأمين منابع آب در دست اجرا دارد اما با محدوديت جدي كه در بخش منابع آب در كشور وجود دارد، علاوه بر اين پروژه‌ها نيازمند انتقال آب از كشورهاي ديگر نيز هستيم.
وي افزود: علاوه بر اين بايد به انتقال آب از درياي عمان، خليج‌فارس و درياي خزر نيز فكر كنيم زيرا انتقال آب جديد به مركز كشور يكي از مسائلي است كه بايد به‌طور ويژه مورد توجه قرار گيرد. وزير نيرو نيز در جريان سفر به خراسان رضوي با بيان اينكه انتقال آب از ۳كشور مجاور در دستور كار است، گفت: موضوع انتقال آب از خليج‌فارس نيز به خراسان رضوي در حال پيگيري است.
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
