سکان نفت در دست پسران پادشاه

به گزارش پایگاه 598 به نقل از اعتماد، در ٥٥ سالي که گذشت، عربستان تنها چهار وزير نفت داشته که هيچ يک از آنها از اعضاي خاندان سلطنتي نبوده‌اند. آخرين‌شان علي النعيمي است که ٢٠ سالي مي‌شود عهده‌دار اين سمت است، درست روزهايي که پادشاه جديد عربستان بر تخت مي‌نشست و سکان قدرت را در دست مي‌گرفت، نگاه بسياري از تحليلگران معطوف شده بود به تحولات نفتي در عربستان. مي‌گفتند آيا سياست‌هاي نفتي عربستان، بزرگ‌ترين توليد‌کننده نفت اوپک تغيير خواهد کرد؟ برخي نشانه‌ها را تشخيص مي‌دادند اما هيچ کدام از نشانه‌ها را گواهي کافي براي پاسخ مثبت به اين سوال ارزيابي نمي‌کردند، حالا تغييراتي جدي‌تر از گذشته رخ داده است. ساختار بزرگ‌ترين شرکت نفتي عربستان، يا به عبارتي بزرگ‌ترين شرکت نفتي جهان در حال تغيير است. در شرايطي که برخي تحليلگران اتفاقات تازه عربستان، عزل و نصب‌ها را به نوعي کودتا تشبيه مي‌کنند، پسر پادشاه عربستان بر صندلي رياست هيات امناي بزرگ‌ترين شرکت نفتي عربستان تکيه زد. پيش از اين نيز تغييرات نفتي مورد توجه تحليلگران قرار گرفته بود، وقتي شاهزاده عبدالعزيز بن سلمان، پسر پادشاه جديد عربستان از دستياري وزير نفت به معاونت وزارت نفت رسيد. شاهزاده عبدالعزيز مدت‌ها دستيار وزير نفت و يکي از اعضاي هيات اين کشور در اوپک به حساب مي‌آمد. ملک سلمان در همان روز هيات جديدي به نام شوراي عالي جديد توسعه اقتصادي جايگزين شوراي عالي نفت عربستان کرد و شاهزاده محمد بن سلمان پسر ديگرش را به رياست آن برگزيد. حالا محمد بن سلمان رياست هيات امناي بزرگ‌ترين شرکت نفتي عربستان را در دست گرفته است.

اين شرکت قرار است ديگر زيرنظر وزارت نفت عربستان نباشد و مستقيم توسط شوراي سلطنتي اداره شود. پيش از اين نيز گزارش شده بود، شوراي عالي اقتصادي عربستان با بازنگري در ترکيب شرکت آرامکو، با جدا شدن آن از وزارت نفت موافقت کرده است. همچنين «حسن الناصر» به عنوان رييس آرامکو به جاي «خالد الفالح» گمارده شده است، «خالد الفالح» چهارشنبه هفته گذشته از سوي ملک‌سلمان به عنوان وزير بهداشت انتخاب شد. تحولات شرکت آرامکو براي تمام ناظران نفتي و غير نفتي اهميت دارد چرا که ذخاير نفت خام اين شرکت چيزي بالغ بر ٢٦٥ ميليارد بشکه برآورد شده يعني بيش از ١٥ درصد ذخاير نفتي کل جهان در اختيار اين شرکت است. شرکت آرامکو بيش از ٥٠ ميليون بشکه در روز يعني سه برابر توليدات بزرگ‌ترين شرکت نفتي جهان يعني «اکسون موبيل» نفت توليد مي‌کند. هر چند علي النعيمي هنوز وزير نفت محسوب مي‌شود اما اين سوال مهم براي بسياري مطرح شده است که آيا وزير بعدي نفت عربستان، شاهزاده خواهد بود. مي‌گفتند تفکر متعارف اين است که خاندان سلطنتي آل سعود سمت وزير نفت را آنقدر مهم مي‌داند که معتقد است سپردن آن به يک شاهزاده ممکن است تعادل حساس قدرت در اين خاندان را برهم زده و باعث شود که سياست‌هاي نفتي قرباني سياست بازي و رقابت شاهزادگان شود اما حالا برخي حدس مي‌زنند که تفکر متعارف قرار است کنار گذاشته شود. محمد علي خطيبي، نماينده سابق ايران در اوپک درباره تحولات نفتي عربستان به «اعتماد» مي‌گويد: تغييراتي که در مديريت شرکت آرامکو در حال اتفاق افتادن است، در مجموع نمي‌تواند تاثير خاصي بر بازار جهاني نفت بگذارد. او معتقد است در کشوري مانند عربستان که قدرت به‌طور متمرکز در دست پادشاه قرار دارد و اصطلاحا به‌صورت غير دمکراتيک کشور اداره مي‌شود، اساسا شاه همه‌کاره کشور است و اين اتفاقات نمي‌تواند تغييراتي ماهوي در شيوه عملکرد اين کشور ايجاد کند. خطيبي در توضيح اين مطلب افزود: به‌طور مثال زماني‌که شرکت آرامکو زيرنظر وزارت نفت اداره مي‌شد، شاه دستورات را به وزير نفت منتقل مي‌کرد و وي آن را با مديرعامل آرامکو درميان مي‌گذاشت، حال به شکل مستقيم دستورات از طرف شاه به مديرعامل آرامکو منتقل مي‌شود. اين مساله در تمام ساخت سياسي و اقتصادي کشور عربستان وجود دارد. به همين خاطر به نظر نمي‌رسد که تغييرات اينچنيني تاثيري بر بازارهاي جهاني بگذارد. آن چيزي که ممکن است در اين تغيير و تحولات انجام پذيرد، عمدتا مساله تقسيم قدرت در عربستان است. او با اعلام اينکه شايعاتي به‌گوش مي‌رسد که ولي‌عهد عربستان قرار است به‌جاي النعيمي وزير نفت عربستان منصوب شود، گفت: تا جايي که من به ياد دارم و تاريخ گواهي مي‌دهد هيچگاه وزير نفت از خاندان سلطنتي منصوب نمي‌شد. به نظر مي‌رسد اگر اين شايعه واقعيت يابد، آن وقت مي‌توان گفت اتفاق تازه‌اي در عرصه اداره نفت عربستان به وقوع پيوسته که اين اتفاق نيز بيش از آنکه بازار جهاني نفت را متاثر کند بر معادلات قدرت اين کشور اثر خواهد گذاشت و اين مساله مهمي است. وي انتصاب يک شاهزاده را بدعتي نوين در عربستان خواند و گفت: بايد قبول کرد که پادشاه جديد عربستان مي‌خواهد به نوعي ديگر عمل کند. در حقيقت قصد دارد ظاهر‌سازي‌ها را کنار بگذارد و آنچه پشت پرده مي‌گذشت را روي پرده بياورد. خطيبي ادامه داد: در گذشته نيز زمام همه امور در دست پادشاه بود و حالا امروز نيز با اين اتفاق رسما و مقابل ديدگان زمام همه امور در دست پادشاه قرار خواهد گرفت. گويا مقامات عربستان احساس مي‌کنند ديگر نيازي به ظاهر‌سازي نيست و بهتر است اختيار تمام بخش‌ها، خصوصا نفت را به‌طور مستقيم در دست بگيرند. نماينده سابق ايران در اوپک گفت: نبايد فراموش کرد که اين اتفاق اگر در يک کشور دمکراتيک رخ مي‌داد، تاثيرات مهمي بر بازار نفت مي‌گذاشت اما اين اتفاقات در کشوري مانند عربستان تاثير جهاني نخواهد داشت چرا که هميشه قدرت در دست يک نفر بوده و وي کارگزاراني را براي پيش‌برد مسائل انتخاب مي‌کرد اما حال اين مساله کنار گذاشته شده و پادشاه عربستان ديگر به اين مسائل توجه ندارد و قصد دارد مستقيما همه امور را در دست بگيرد. در حقيقت سياست‌ها نيست که تغيير مي‌کند بلکه شيوه اجراي سياست‌ها دستخوش تغيير خواهد شد.