به گزارش سرویس خواندنی 598 به نقل از مجله تپش ، مادران با سن بالا مي‌توانند در دوران بارداري از طريق معاينات مرتب توسط پزشك متخصص زنان و انجام يكسري آزمايش‌هاي غربالگري كه ناهنجاري‌هاي جنيني را در 3 ماهه اول بارداري تشخيص مي‌دهد يا انجام آميوسنتز و كوريوسنتز كه از روش‌هاي نمونه‌برداري مايع دور جنين و بندناف هستند كه منجر به تشخيص زودرس ناهنجاري‌ها مي‌شوند، زودتر متوجه مشكلات‌شان شوند و خوشبختانه در كشور ما اجازه سقط براي ناهنجاري‌هاي جنيني براي كساني كه در كمتر از 3 ماهه اول بارداري تشخيص داده مي‌‌شود وجود دارد

ايمني مادر و فرزند

طب مامايي با مسئله توليدمثل انسان‌ها سروكار دارد و هدف اين رشته تخصصي ارتقاي سلامت و افزايش تندرستي زن باردار و جنين از طريق مراقبت‌هاي با كيفيت در طول دوران بارداري است.

 از طرفي سلامت مادران و نوزادان حين و پس از بارداري به عنوان يكي از شاخص‌هاي كيفيت سلامت زندگي جامعه انساني محسوب مي‌شود و برنامه جهاني ايمن‌سازي زنان باردار به منظور ارتقاي سلامت مادر حمايت و تلاش تمامي سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي را طلب مي‌كند زيرا پرداختن به ايمني و سلامت مادران نوعي سرمايه‌‌گذاري اجتماعي و اقتصادي اساسي و لازم است و موجب ارتقاي سلامت زنان و بهداشت و بقاي خانواده مي‌شود.

 تامين مراقبت بارداري از اولويت‌هاي بهداشت همگاني است كه ثمره آن ايمني ميليون‌ها زن و فرزندان آن‌ها و پيشگيري از مرگ و ناتواني حاصل از بارداري خواهد بود كه هنوز هم از مشكلات‌هاي بسيار شايع در ميان زنان شمرده مي‌شود. مسلما در دو انتهاي طيف سني يعني سنين خيلي بالا يا خيلي پايين به علت ايجاد عوارض براي مادر و جنين باعث كاهش شاخص‌هاي كيفيت زندگي مي‌‌شود. به‌طور كل در هر 2 انتهاي طيف سنت توليدمثل بايد پيامدهاي منحصربه‌فردي مدنظر قرار بگيرد.

  مادران نوجوان

طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني وقتي مي‌گوييم نوجوان يعني به دختران 10 تا 19 سال اشاره مي‌كنيم. همانطور كه مي‌دانيم دختران در اين سال‌ها در سنين رشد قرار دارند با اين‌كه سن بلوغ در كل دنيا به علت بهبود وضعيت تغذيه كم شده اما دختران از زماني كه علائم بلوغ در آ‌ن‌ها آغاز مي‌شود تا حدود 18 يا 19 سالگي درحال رشد، استخوان‌سازي و تكامل اعضا و اندام‌ها هستند. احتمال كم‌خون بودن زنان زير 19سال بيشتر است و باتوجه به اين‌كه در بارداري نيازهاي آهن و كلسيم جنين كه براي خون‌سازي و استخوان‌سازي لازم است از بدن مادر تامين مي‌‌شود كاملا مشخص است اگر ذخاير بدن نوجواني از اين مقادير كامل نشده باشد بخواهد موجود ديگري را نيز تغذيه كند به‌شدت دچار مشكل مي‌شود. اين مسئله كمترين عارضه‌اي است كه بارداري در اين دوران نوجوان‌‌ها را تهديد مي‌كند و ممكن است تاحدودي با مكمل‌هاي تغذيه‌اي قابل جبران باشد مثلا به مادر نوجوان مقادير بيشتري ‌آهن و كلسيم تجويز مي‌شود تا كمترين ضرر و زيان متوجه او و جنين شود.

 خطر مرگ مادران نوجوان

مادران نوجوان به دليل قرار داشتن درسنين رشد نياز به كالري بيشتري نسبت به زنان باردار در ساير سنين دارند و اگر پزشك براي خانم‌هاي باردار 300 كالري اضافه بر ذخيره روزانه‌شان توصيه كند، در خانم‌هاي نوجوان اين مقدار حداقل 400 كالري اضافه بر ميزان كالري مصرفي روزانه آن‌ها توصيه مي‌شود. مشكل ديگري كه بارداري در سنين نوجواني زنان را تهديد مي‌كند افزايش مر‌گ‌ومير مادران باردار است. 
همانطور كه مي‌دانيد ميزان مرگ‌و‌مير مادران باردار يكي از شاخص‌هاي مهم كيفيت بهداشتي هر كشور است و هرمورد از مرگ مادر بايد مورد بررسي قرار گيرد و اگر ميزان مرگ و مير مادران باردار در كشوري بالا باشد نشان‌دهنده ناكارآمد بودن سيستم بهداشتي آن كشور است. 

  زايمان طبيعي يا سزارين؟

مشكل ديگري كه در اين مورد وجود دارد مشكلات زايمان طبيعي يا سزارين براي خانم‌هاي نوجوان باردار است. از آن‌جايي كه بدن يك دختر نوجوان هنوز قدرت و استحكام لازم را پيدا نكرده و به احتمال زياد لگن او به اندازه كافي رشد نكرده است عمل زايمان طبيعي براي چنين فردي مشكل‌زا مي‌شود و عمل سزارين نيز به هرحال يك عمل جراحي محسوب مي‌شود و طبيعتا مانند هرعمل جراحي ديگري مي‌تواند در نوجوانان عوارض بيشتري داشته باشد. گذشته از معضلات و عوارضي كه براي مادر و نوزاد به وجود مي‌آيد متاسفانه مشكلات اجتماعي بسياري را نيز به دنبال بارداري نوجوانان داريم و از جمله آن‌ها اين است كه چون خود نوجوان هنوز به بلوغ جسمي و فكري كامل نرسيده از لحاظ فيزيكي و عقلاني توانايي تربيت نوزاد سالم را ندارند.

 عوارض بارداري در سنين پايين

 طبق آمار سازمان بهداشت جهاني خطر مرگ در دختران زير 15 سال هنگام زايمان 5 برابر بعد از 15 تا 19 سال و 2 برابر زناني است كه بعد از 20 سالگي زايمان مي‌كنند، است از طرف ديگر مرگ و مير نوزاد و عوارض دوران بارداري هم در اين سنين بيشتر است، به عنوان مثال خطر تولد نوزادان مبتلا به محدوديت رشد، احتمال زايمان زودرس و مرگ‌و‌مير نوزادان هم در اين گروه سني بيشتر است. نوزادان متولد شده با محدوديت رشد يعني كم‌وزن و نوزاداني كه به صورت زودرس متولد مي‌شوند هم در معرض خطر مرگ و مير بالاتري قرار دارند و هم خطر عوارض جسمي و جنسي در آن‌ها بيشتر است و بايد بدانيد كه بسياري از اين عوارض ماندگار هستند و هزينه‌هاي مادي، جسمي، روحي زيادي را به فرد و جامعه تحميل مي‌كنند.

 حتي در آمارهاي سازمان بهداشت جهاني هم افزايش در مرگ و مير كودكان زير 5 سال مادران جوان هم ديده شده است. دريك تحقيق علمي كه در 20كشور مختلف جهان به عمل آمده اين ميزان 28درصد افزايش دارد و احتمال مرگ كودكان زير يك‌سال كه مادران‌شان زير 18 سالگي هستند 60درصد بيشتر از مادران بالاي 19 سال است. متاسفانه آمار سقط جنين نيز در اين افراد افزايش پيدا كرده است و طبيعتا انجام چنين سقط‌هايي غالبا در شرايط غيربهداشتي انجام مي‌شود كه مي‌تواند هم باعث مرگ و هم موجب ايجاد عوارض ماندگار در رحم شوند؛ اين آزردگي‌ها مي‌تواند هميشه مادر را از لحاظ فيزيكي و روحي رنج دهد. 

  هشدار براي مادران

خطرهاي جنيني وابسته به سن مادر عمدتا شامل اين مواردمي‌شوند؛ زايمان زودتر از موعد كه معمولا ناشي از اقدامات پزشكي هستند؛ به دليل اين‌كه مادري كه سن بالا دارد احتمال ابتلاي او به بيماري‌هايي مثل فشارخون و ديابت بيشتر است و اگر اين مسئله با بارداري همراه شود مي‌تواند تشديد يابد و عوارضي را براي مادر و جنين به همراه داشته باشد كه گاهي پزشك براي نجات جان مادر يا حتي گاهي براي نجات جان جنين مجبور است كه بارداري را ختم دهد و جنين را به دنيا بياورد چون گاهي اوقات به علت عوارض اين بيماري رحم ديگر نمي‌تواند به اندازه كافي مواد لازم را براي جنين تامين كند و زندگي داخل رحم براي جنين خطرناك‌تر از زندگي خارج از رحم با وجود امكانات بيمارستاني است، زايمان زودرس خود به خود است يعني زودتر از موعد مقرر دردهاي زايماني شروع مي‌شود و جنين به دنيا مي‌آيد. 

  اگر در سن پايين مادر شويد

يكي ديگر از خطراتي كه بارداري‌هاي سنين پايين را تهديد مي‌كند و درواقع از پيامدهاي ناگوار سقط جنين است، ناخواسته بودن بارداري‌ است كه درواقع به بدون برنامه بودن بارداري اشاره مي‌كند. به‌طوركلي مشاوره در مورد خطرهاي بالقوه بارداري و راهكارهاي مربوط به پيشگيري از آن‌ها بايد قبل از بارداري انجام شود و فرد موردنظر بايد تحت توصيه‌هاي بهداشتي فعلي پزشك متخصص قرار گيرد. 

وقتي خانمي قصد باردار شدن دارد بايد يك‌سال قبل از بارداري تحت‌نظر پزشك قرار بگيرد؛ از طرف ديگر وقتي مادر متوجه بارداري خود مي‌شود، معمولا يك يا 2 هفته بعد از موعدي است كه فرد بايد عادت ماهانه شود ولي اين اتفاق نمي‌افتد در اين صورت طناب نخاعي جنين تشكيل شده و قلب او درحال تپش است بنابراين بسياري از راهكارهاي پيشگيري مانند مصرف اسيدفوليك براي جلوگيري از نقايص طناب عصبي در صورتي كه در اين زمان شروع شوند ديگر موثر نخواهند بود، به همين دليل توصيه مي‌كنيم اگر فردي به هردليلي در سنين نوجواني ازدواج مي‌كند بايد در ابتدا درحدامكان از روش‌هاي جلوگيري از بارداري استفاده كند و درصورتي كه تمايل به بارداري دارد بايد حتما با پزشك متخصص زنان مشورت كند كه هم از نظر تغذيه بررسي شود و هم از لحاظ دريافت مكمل‌هايي مثل اسيدفوليك قبل از بارداري راهنمايي شود و درطول بارداري نيز حتما تحت نظر پزشك متخصص باشد تا درصورت بروز هرگونه مشكل تشخيص داده شود و راه‌حل مناسب و روش درماني صحيح به كار گرفته شود.

  اگر در سن بالا مادر شويد

در سال‌هاي اخير با ورود زنان به دنياي كار و تحصيل از يك طرف و شرايط سخت ازدواج براي مردان از سوي ديگر باعث شده كه سن ازدواج افزايش پيدا كند و اين مسئله همراه با تمايل‌نداشتن زن و شوهر به بچه‌دار شدن تا فراهم شدن شرايط مناسب باعث مي‌شود كه بارداري در سن بالا اتفاق عجيب و غريبي نباشد. امروزه بارداري بعد از 35 سالگي را به عنوان بارداري پرخطر درنظر مي‌گيرند چون 35 سالگي، سني است كه بعد از آن خطرات و عوارض بارداري، ناهنجاري‌هاي جنين، مرگ و مير مادر و جنين در آن افزايش پيدا مي‌كند درحالي كه بسياري از خانواده‌ها براي ايجاد شرايط زندگي بهتر قبل از تولد اولين فرزندشان بارداري را به تعويق مي‌اندازند. تعويق انداختن بارداري تا سنين 30 سالگي دوران بارداري را با دشواري‌ها و مخاطرات زيادي همراه مي‌سازد اما از طرفي ميزان تقاضا براي مشاوره قبل از بارداري در زنان مسن‌تر بيشتر است برخلاف نوجوانان كه همان‌طور كه اشاره شد بارداري ناخواسته در آن‌ها بيشتر است چون زنان مسن‌تر يا قبلا بارداري خود را به تعويق انداخته‌اند و حالا مي‌خواهند پيامد بارداري آن‌ها درحد بهينه باشد يا اين‌كه به علت ناباروري سن آن‌ها بالا رفته است و حالا مي‌خواهند تحت درمان ناباروري قرار بگيرند و به هرحال معمولا چنين افرادي تحت‌نظر پزشك متخصص هستند.


  ناهنجاري بارداري در سن نامناسب

اختلالات رشد جنين در رابطه با بيماري‌هاي مزمن يا بارداري‌هاي چندگروهي است و چون بارداري چندگروهي هم در بارداري‌هاي خودبه خودي سن بالا به خاطر شرايط خاص هورموني در آن زمان شايع‌تر است و هم به علت اين‌كه خيلي از بارداري‌ها در سن بالا ناشي از روش‌هاي كمك باروري صورت مي‌گيرد احتمال بارداري چندگروهي را بالاتر مي‌برد. ناهنجاري‌هاي كروموزومي جنين كه بحث بسيار مهمي است و منجر به ناهنجاري‌هايي در جنين مي‌شود كه يكي از انواع آن كه براي خانواده‌ها آشناتر است سندرم داون يا همان منگوليسم است كه همه مي‌دانيم اين ناراحتي عوارض خانوادگي، عاطفي و اجتماعي دارد. عارضه بعدي، عارضه بارداري در سنين بالا بارداري‌هاي حاصل از كاربرد فناوري‌هاي كمك باروري و درنتيجه عوارض ناشي از اين روش‌هاست البته اگر عوارضي مثل افزايش زايمان سزارين هم به علت اين‌كه بافت‌هاي مادر توانايي و قابليت ارتجاعي لازم را براي انجام زايمان طبيعي بدون عارضه ندارد و هم به اين علت كه شانس بارداري بدون عارضه بعدي به خاطر سن بالاي مادر كم است وجود داشته باشد، پزشك متخصص و مادر ترجيح مي‌دهند عمل سزارين را انتخاب كنند. 

مادران مبتلا به ديابت هوشيار باشند

جدا شدن زودرس جفت و جفت سرراهي يعني جفتي كه دردهانه رحم قرار گرفته و وضعيتي خطرناك براي مادر و جنين به شمار مي‌آيد از عوارضي هستند كه سلامت بارداري زنان مسن‌تر را تهديد مي‌كنند و معمولا اين موارد در زمينه بيماري‌هاي مزمن مادر اتفاق مي‌افتد. به‌علاوه افزايش احتمال سقط خود به خود در مادران مسن معمولا به بيماري‌هاي زمينه‌اي مادر مثل ديابت يا ناهنجاري‌هاي ژنتيك‌ خود جنين نسبت داده مي‌شود. يكي ديگر از عوارض بارداري در سن بالاي 35 سال همانطور كه اشاره كرديم ناراحتي‌هاي ژنتيك است كه به‌خصوص بعد از 35 سالگي افزايش زيادي پيدا مي‌كند به‌طوري كه اگر مادر 35 ساله باشد از هر 132 تولد ممكن است يك نوزاد مبتلا به سندرم داون به دنيا بيايد، در 36 سالگي اين ميزان به يك مورد از هر 105 تولد مي‌رسد و اين روند همانطور ادامه دارد به طوري كه براي مثال در 40 سالگي مادر يك مورد در هر 40 تولد شاهد سندرم داون هستيم كه اين آمار بالايي از اين مورد است. در مورد ساير ناهنجاري‌هاي كروموزومي هم تقريبا چنين آماري در دست است.

تغذيه مناسب براي مادران سن بالا

واقعيت اين است كه بارداري سنين بالا هميشه خطرناك نيست. در بسياري از تحقيقات ثابت شده كه در زناني كه اندام فيزيكي مناسب و بدون مشكلات طبي دارند ميزان عوارض بارداري كمتر است و گفته شده اگرچه مرگ‌و‌مير مادران در سنين بالاي 35 سال افزايش پيدا مي‌كند اما بهبود مراقبت‌هاي طبي و بهداشتي باعث كاهش چنين خطراتي مي‌شود. در واقع كليد اصلي به كم كردن خطرات ناشي از سن بالاي بارداري داشتن يك شيوه زندگي سالم يعني رژيم غذايي مناسب، تمرينات ورزشي منظم، استعمال نكردن دخانيات، استراحت مرتب و خواب شبانه منظم است.

در اين راستا براهميت ورزش‌هاي كششي هم تاكيد شده زيرا تمرينات ورزشي كششي، خون‌رساني لگن را بهبود مي‌بخشد. همه افراد در سنين باروري بايد روزانه مكمل اسيدفوليك مصرف كنند و اين توصيه براي زنان جوان و مسن‌تر صدق مي‌كند حتي اگر زناني اين دارو را به صورت روزانه مصرف نمي‌كنند حداقل از زماني كه تصميم به بارداري گرفتند بايد درمصرف روزانه‌شان حداقل خوردن يك ميلي‌گرم اسيدفوليك را شروع كنند چون همانطور كه گفتيم اسيدفوليك مانع ايجاد يكسري اختلالات دستگاه عصبي و مغز مي‌شود كه ناهنجاري‌هاي مهمي هستند .