اهداف دیدار کری با ظریف

 

پرسش مهم در این زمینه، این است که آیا کری با درک تاثیر عمان در شکل‌گیری توافق ژنو، به دنبال جبران نشست مسقط 2 است؟

 

تلاقی دیدار با قابوس و ظریف، اهداف متقنی در رابطه با مذاکرات هسته‌ای دارد، هرچند برنامه آمریکا برای این دیدارها و آنچه این کشور درصدد تحقق آن و رایزنی در راستای آنها است، هنوز به صورت دقیق بیان نشده است.

 

تلاش کری آن هم درست یک روز قبل از آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای –که دومین دور گفتگوها در دوره تمدید 7 ماهه تلقی می شود-، برای دیدار با ظریف، به معنای یک برنامه مشخص در طرف آمریکایی برای هدایت مذاکراتی است که 25 دیماه در ژنو آغاز خواهد شد. اینکه آمریکا تغییراتی در راهبرد یا حتی تاکتیک خود انجام داده باشد، بعید به نظر می رسد. زیرا با روی کار آمدن کنگره جمهوریخواه در این کشور، فرصت یا توان دولت اوباما برای تغییرات رادیکال در حوزه سیاست هسته‌ای، حتی اگر هم مورد تمایل این دولت بوده باشد، به حداقل ممکن رسیده است. از این رو، هدف از این دیدارها نوعی تلاش دوجانبه برای تسریع در تحقق اهدافی به نظر می رسد که طرف آمریکایی قصد دارد در مذاکرات رسمی بعد از 25 دیماه، طرف اصلی آن باشد.

 

اینکه در نشست آتی مذاکرات هسته ای تغییر محسوسی در محتوای گفتگوها یا توافق های مرتبط با برنامه مشترک جامع اقدام رخ دهد، بعید به نظر می رسد. زیرا طرف آمریکایی اکنون بیش از هر زمان دیگری با مضیقه زمانی روبروست تا ایران را قانع کند به محدودیت های مهمی در زمینه غنی سازی و آب سنگین تن دهد. البته برخی کانون های فکری در ایران نیز تهدیدهای ناشی از کنگره جمهوریخواه را به مثابه فرصتی می دانند که ایران قبل از آغاز روند عمل شدن تهدیدهای مذکور، به توافقی که بخشی از خواسته های ایران نیز در آن باشد، رضایت دهد. به اعتقاد این گروه، فشارهای آتی کنگره  امکان چانه زنی ایران در عرصه دیپلماسی را بسیار کاهش خواهد داد ضمن اینکه تغییرات در اقتصاد انرژی نیز در این زمینه به صورت یک منبع همپوشان و کمکی به نفع غرب عمل می کند.

 

بر اساس دیدگاه دیگری که نسبت به حفظ دستاوردهای هسته ای کشور به شدت حساسیت و تاکید دارد، غرب در هر شرایط زمانی، نیازمند توافق هسته ای است و صرف تغییرات در ارکان قدرت این کشور نمی تواند لزوم تعدیل در خطوط اصلی منافع ملی در عرصه دیپلماسی هسته ای را توجیه کند. بر این اساس، ایران باید مذاکرات را با توجه به معیارهای خود دنبال کند و اینکه طرف آمریکایی تا چه میزان نسبت به این معیارها، نزدیکی یا فاصله دارد، نباید اصولاً تاثیری بر طرف ایرانی و خط مشی کشور وارد آورد.

 

با این حال، مولفه «تغییرات محیطی» یکی از مسائل مهم در ارزیابی اثربخشی و تحقق پذیری منافع ملی و خط مشی های مبتنی بر آن محسوب می گردد. اما تغییرات حوزه اقتصاد انرژی از جمله تغییر در قیمت نفت، به خودی خود به عنوان یک مولفه «درون» مذاکرات هسته ای تلقی نمی شود و از این رو، تغییر یا تعدیل در «درون مایه» راهبردها و خط مشی‌های هسته ای را ایجاب نخواهد کرد. ضمن اینکه مسائل مرتبط با قیمت نفت، ممکن است موقتی باشد و به هر حال، این مساله به خودی خود نمی تواند قبول محدودیت های بلندمدت در زمینه برنامه هسته ای را موجه جلوه دهد.

 

در هر حال، نباید انتظار داشت که کری در دیدار سلطان قابوس یا ظریف، خبر خوشی از تعدیل مواضع این کشور در رابطه با توافق جامع بدهد. بلکه به عکس، دولت اوباما اکنون در شرایط فشار داخل و خارج از دولت برای وادار کردن ایران به قبول محدودیت های عمده در زمینه هسته ای است. از همین روست که کنگره در همین هفته آغازین کار خود با حضور جمهوریخواهان، تهدیدهای متعددی را در زمینه کاهش ابتکار عمل اوباما در مذاکرات یا تحریم مشروط ایران مطرح کرده است. البته یکی از اهداف این صداهای تهدیدکننده، تاثیرگذاری بر اراده طرف ایرانی در حوزه مذاکرات و تغییر محاسبات و برآوردهای راهبردی ایران در قبل، حین و بعد از توافق جامع هسته ای است. نکته قابل توجه در رابطه با دیدارهای اخیر جان کری این است که ظاهراً دیدار با ظریف، بنا به درخواست طرف آمریکایی بوده است.