نقد متن و لحن سؤال 8 نماینده مجلس از وزیر امور خارجه درباره «مک‌‌فارلین» و واکنش امام خمینی(ره)

پرسشها و لحن پرسشها در زیر آمده است. ما ضمن این که در تبیین جهت خاص صدور کلام امام خمینی(ره) به تفصیل سخن نمی گوییم، اما این موضع را عین مصلحت می دانیم؛ اگر امام خمینی(ره)، خضرگونه یا به هر دلیل دیگری، کشتی این هشت نفر را سوراخ نکرده بود، احتمالا این کشتی در چنبره آن «مَلِک غاصب» افتاده بود.

متن سوال های داده شده به مجلس برای پرسش از وزیر خارجه:

ریاست محترم مجلس شورای اسلامی احتراماً تقاضا دارد به وزیر محترم امور خارجه ابلاغ گردد تا طبق اصل 88 قانون اساسی در مهلت مقرر در مجلس حاضر و به سؤالات ذیل پاسخ دهند.

1. با توجه به اینکه وزارت امور خارجه عهده‏دار اجرای سیاست خارجی جمهوری‏اسلامی است و تعیین خط‌مشی با مقام معظم رهبری و مجلس شورای اسلامی است، در رابطه با جنجال تبلیغاتی از داخل و خارج کشور در خصوص ارتباط با دولت آمریکا اعلام دارند که این ارتباط در چه سطحی صورت پذیرفته است.

2. نظر به اینکه مجلس شورای‌اسلامی هیچگو‏نه اطلاعی از این فعل و انفعالات نداشته‌اند، اعلام دارند چه مقامی یا مقاماتی تصمیم به این تماس و ارتباط گرفته‌اند.

3. شنیده می‏‌شود افرادی خارج از کادر وزارت امور‌خارجه با هیأت آمریکایی تماس گرفته و مذاکره نموده‏‌اند، لطفاً اعلام دارید که این افراد مأموریتی از جانب وزارت امور‌خارجه داشته‌اند یا خیر و در صورتی که پاسخ منفی باشد مجوز قانونی تماس و ارتباط افراد مذکور کدام است؟

4. جریان سفر هیأت آمریکایی به ایران به چه صورت و با چه کیفیتی صورت پذیرفته و چه کسانی در ایران با آنها مذاکره نموده، محور مذاکرات چه بوده و مذاکرات به چه تصمیماتی منجر گردیده است.

5. ضمناً، موضوع قبلاً با وزیر محترم امور خارجه در میان گذاشته شده و پاسخ مشارالیه مقنع نبوده‏ است.

سیدمحمد خامنه‌ای، سید احمد حسینی سیرجانی، جلال‏‌الدین فارسی، نیکروش، موسویان، حسنعلی‌النجفی رهنانی، فهیم کرمانی (با سؤال بند چهارم موافقم) و اسرافیلیان.

هیچ‌کس نمی‌داند که چه کسی به امام خمینی گزارش طرح این سؤال را و البته به چه نحوی انتقال داد که امام نیز در راستای حفظ وحدت جامعه در روز ۲۹ آبان ماه سال ۱۳۶۵ آن سخنرانی آتشین را کرد، سخنرانی که بهانه ای شد برای حمله به جناح مقابل و هتک‌حرمت 8 نماینده مردم در مجلس.( مصاحبه حسینی سیرجانی با نشریه رمز عبور)

بخشی از فرمایش امام خمینی (ره)پس از ماجرای مک فارلین، خطاب به سوال کنندگان:

«چه شده است؟ شماها چه‌تان است؟ چه کردید شماها؟ شماها چرا باید تحت تأثیر تبلیغات خارجی واقع بشوید یا تحث تأثیرات نفسانیت خودتان؟ در یک همچون مساله مهمی که باید همه شما دست به هم بدهید و ثابت کنید به دنیا که ما وحدت داریم، وحدت ما این طور شده‌ است و در روزی که هفته وحدت است چرا شماها می‌خواهید تفرقه ایجاد کنید؟ چرا می‌خواهید بین سران کشور تفرقه ایجاد کنید؟ چرا می‌خواهید دو دستگی ایجاد کنید؟ چه شده است شما را؟ کجا دارید می‌روید؟ این تذهبون؟ من نمی‌توانم که آن طوری که می‌خواهم، با شما صحبت کنم و نمی‌خواهم در روز عید رنجش برای شما پیدا کنم، لکن شما انصاف بدهید که در یک همچو وقتی، وقت یک همچو اموری است؟! وقت یک همچو تأییدی است از کاخ سفید؟ وقت یک همچو تأییدی است از ریگان؟ لحن شما در آن چیزی که به مجلس دادید، از لحن اسرائیل تندتر است، از لحن خود کاخ نشینان آنجا تندتر است».

بررسی اجمالی

چنانکه از ظاهر ماجرا برمی آید و برخی از سوال کنندگان نیز معتقدند، دخالت برخی سبب این موضع بسیار شدید امام خمینی(ره) شده است. یک چیزی در این میان غیر طبیعی است. نه پرسشها و نه لحن پرسشها، هیچکدام ظهوری در لحن اسرائیل و کاخ سفید ندارد و از سوی دیگر، نمی توان امام خمینی را به اغفال شدن متهم کرد؛ هر چند خود حضرت امام(ره) آن را در موردی منتفی نمی داند:

«من در طول مدت نهضت و انقلاب به واسطه سالوسی و اسلام‌نمایی بعضی افراد، ذکری از آنان کرده و تمجیدی نموده‌ام که بعد فهمیدم از دغلبازی آنان اغفال شده‌ام.» صحیفه امام[خمینی]، ج‏21، ص452.

پس چه باید کرد؟ اصول استنباط به ما می گوید که قرائن حاکی از اشتباه یا درست بودن سخنی، بر «اصول فهم عالمانه» آن سخن مقدم نیست. لذا اگر بر طبق اصول فنی استنباط، کلام امام خمینی را بررسی کنیم، هیچ حجتی شرعی و عقلی نداریم که کار ایشان را اشتباه بدانیم!

اصول فنی فهم معنای سخن

برای فهم، تصدیق یا تکذیب یا نقد کلام یک نفر، باید سه حوزه را به دقت مورد توجه قرار داد: آ. صدور کلام ثابت شود؛ ب. جهت صدور ثابت شود؛ ج. دلالت کلام ثابت شود. آنچه مهمتر از «دلالت» کلام امام خمینی (ره) است؛ جهت صدور آن است؛ اگر جهت صدور این کلام را تقیة ندانیم، چنانکه پیامبر خدا (ص) هم در ماجرای ترور خود در عقبه هَرشَی انجام داد، بی تردید نمی توان دلالت آن را با اطمینان تصدیق کرد.

نمونه مشابه برخورد امام خمینی در قرآن و روایات:

خداوند پس از آنکه موسی را به شاگردی حضر فراخواند، خضر گفت تو در سطح شاگردی من نیستی. موسی اصرار کرد و خضر نهایتاً پذیرفت و از او قول گرفت که اعتراضی نکند. اما در سه مساله پیش امده، موسی (ع) اعتراض کرد. از جمله کارهای حکیمانه خضر که مورد اعتراض موسی قرار گرفت، این بود که حضرت خضر، یک کشتی را سوراخ کرد! علت این کار چه بود؟ نجات کشتی از دست یک تیم غاصب و خطرناک: «حَتىَّ إِذَا رَكِبَا فىِ السَّفِينَةِ خَرَقَهَا قَالَ أَ خَرَقْتَها لِتُغْرِقَ أَهْلَهَا لَقَدْ جِئْتَ شَيئًا إِمْرًا؛ کهف 71. فَأَرَدتُّ أَنْ أَعِيبَهَا وَ كاَنَ وَرَاءَهُم مَّلِكٌ يَأْخُذُ كلَّ سَفِينَةٍ غَصْبًا»؛ کهف، 79.

امام صادق علیه السلام، بارها سخنانی مشابه سخنان امام خمینی درباره 8 نماینده یادشده، درباره زُرارَة بن أعین فرمودند؛ با اینکه زراره از بهترین اصحاب امام صادق علیه السلام بود: اگر مریض شد، به عیادتش نرو، اگر مرد، در تشییع جنازه اش نرو! از تعجب پرسیدم زراره؟ فرمود بله همین زراره! زراره بدتر از یهود و نصارا و کسی است که گفت الله، سومین از آن سه خدا است! «إِنْ مَرِضَ فَلَا تَعُدْهُ وَ إِنْ مَاتَ‏ فَلَا تَشْهَدْ جَنَازَتَهُ‏! قَالَ، قُلْتُ زُرَارَةُ مُتَعَجِّباً مِمَّا قَالَ، قَالَ: نَعَمْ زُرَارَةُ، زُرَارَةُ شَرٌّ مِنَ الْيَهُودِ وَ النَّصَارَى وَ مَنْ قَالَ إِنَّ مَعَ اللَّهِ ثَالِثَ ثَلَاثَةٍ». رجال الكشي -إختيار معرفة الرجال، النص، ص160.

* حجت الاسلام ابوالفضل امامی