رهایی از سیطره‌ی اقتصاد با اقتصادمقاومتی

هجدهمین شماره از مجله‌ی سوره اندیشه ویژه‌‌ی آذر و دی ماه ۹۳، حاوی یادداشت‌ها و گفتگوهایی پیرامون «رهایی از سیطره‌ی اقتصاد با اقتصاد مقاومتی» روی کیوسک‌های مطبوعاتی قرار گرفت.

چند سال پیش، در پی تمرکز دشمنان انقلاب بر فشار اقتصادی به کشور، بحث اقتصاد مقاومتی مطرح شد. هدف دشمن، لطمه زدن به رشد ملی و اشتغال کشور و رفاه مردم بود تا بدین وسیله، مردم را از انقلاب دلزده کنند. تا قبل از این، درگیری بین‌المللی انقلاب با قدرت‌های جهانی موضوعاً اقتصادی بود اما ماهیت اقتصادی نداشت. چنانچه از اوایل انقلاب تا کنون، تحریم‌های اقتصادی وجود داشت اما پاسخی اقتصادی در پی نداشت. اینکه که ما به جای فرهنگ مقاومتی یا سیاست مقاومتی، اکنون «اقتصاد مقاومتی» را راه مقابله با تحریم‌های جهانی می‌دانیم، نشانگر نوع خاصی از آسیب‌شناسی ما از بحران‌ها و وضع موجود است.

مجله‌ی سوره اندیشه در جدیدترین شماره‌ی خود، به این مسئله پرداخته است که چرا اکنون مسئله‌ی کانونی ما، از جنس اقتصادی است و چگونه و در چه شرایطی است که اقتصاد می‌تواند چنین شأنی پیدا کند. چرا در این برهه از انقلاب، چنین مسئله‌ای برایمان طرح شده و اصل مسئله به کجا باز می‌گردد. اگر با بسط سرمایه‌داری در جهان کنونی، همه‌ی عرصه‌ها اقتصادی شده‌اند، وضعیت سرمایه‌داری در ایران چگونه است. اگر محوریت یافتن نفع و مطلوبیت‌های اقتصادی در زندگی روزمره، سیاست‌های ملی را در جهان رقم می‌زند، در جامعه‌ی ما نگرش اقتصادی تا چه حد بر عرصه‌هایی مانند سیاست و دانش و تفکر و هنر حاکمیت یافته است.

با تأمل در این پرسش‌ها، مجله‌ی سوره تلاش داشته تا با فهم وضع سرمایه‌داری ایرانی در دوره‌ی متأخر و توجه به ادوار مختلف سرمایه‌داری جهانی، افقی برای رهایی از سیطره‌ی اقتصاد بیابد. به نظر می‌رسد «اقتصاد مقاومتی» خود، موضوعی اقتصادی نیست. اگرچه از اقتصاد آغاز می‌کند اما ظرفیت این را دارد که در خلال حل مسائل اقتصادی، موضوع خود را نیز دست‌خوش تغییر قرار دهد و به‌نحوی پیش برود که سیطره‌ی نگاه اقتصادی را خرق نموده و نگرش اقتصادی به همه‌چیز را به چالش بکشد، تا آنجا که حتی خود اقتصاد نیز با نگاهی غیراقتصادی دیده شود.

بخش سبک زندگی با پرداختن به موضوعاتی مانند «مصرف کالای ایرانی» و «وضع کنونی زندگی و بحران اقتصادی» به دنبال تأمل در این سؤال بوده که تا چه اندازه در شرایط کنونی، امکان یک زندگی فارغ از غلبه‌ی نگرش اقتصادی وجود دارد. همچنین بخش نظام اجتماعی با پرداختن به موضوعاتی مانند «اقتصادی شدن نظام اجتماعی» و «ماهیت بحران اقتصادی ایران» به بررسی ادوار مختلف سرمایه‌داری پرداخته و در پی سیاستی برای فراروی از آن، از امکان‌های اقتصاد مقاومتی برای بیرون رفت از سرمایه‌داری پرسش کرده است. چراکه اصل شدن اقتصاد می‌تواند بحران‌های عمیق‌تر و اصلی ما را بپوشاند و خود مانعی برای رفع مسائل کنونی انقلاب شود. بخش نظریه اجتماعی نیز به موضوع «نسبت علم و اقتصاد» پرداخته و اقتصاد مقاومتی را ظرفیتی دانسته که فهم نخبگان و اندیشمندان را به‌سوی خویش می‌خواند. چراکه اگر علوم موجود با فهمی در قامت خود، به بسط اقتصاد مقاومتی بپردازند آنگاه مفاهیمی مثل مردمی کردن به مفاهیمی مثل خصوصی‌سازی قلب می‌شود و کار جهادی با فرمول‌های بهره‌وری پیگیری خواهد شد. آنگاه اقتصاد مقاومتی نه راهی برای خروج از وضعیت کنونی، که به پوششی برای استمرار آن تبدیل می‌شود.

بخش تفکر به «نسبت اقتصاد و فلسفه‌ی معاصر» و همچنین «انسان اقتصادی» پرداخته و تلاش کرده در راستای طرح افقی فارغ از حاکمیت اقتصاد سرمایه‌داری، به بازاندیشی شرایط و نیازهای انسان جدید بپردازد. همچنین بخش هنر وادب، با پرداختن به موضوعاتی مانند «هنر مبارزه» و «هنری برای گذار از سرمایه‌داری» در سودای هنری بوده که طرح جهانی را دراندازد که مناسبات آن سرمایه‌دارانه نباشد. این امر مستلزم تفکر در اموری است مانند اینکه هنر چگونه می‌تواند امکانی برای فرا رفتن از سرمایه‌داری فراهم آورد، آیا هنر باید علیه سرمایه‌داری قیام کند و مردم را دعوت به مبارزه با سرمایه‌داری کند. بخش تاریخ نیز به «نمونه‌های مقاومت در تاریخ ایران» پرداخته و خوانندگان را به تأمل در وضعیت تاریخی ما که مقاومت در آن وضع، معنا یافته، دعوت کرده است.

در ضمیمه‌ی فرهنگی- هنری اسفار نیز، کتب تازه منتشر شده معرفی شده و اهالی نظر و ادب، به نقد و بررسی کتاب «نیست‌انگاری و شعر معاصر» نوشته‌ی یوسفعلی میرشکاک پرداخته‌اند.

عناوین برخی از مطالب این شماره اینچنین است: اما و اگرهای مصرف کالای داخلی، در باب سرمایه‌داری و دشمنان آن، نظم نوین اخلاق وال استریتی، جامعه‌ی مصرفی ایرانی، ستارالعیوب در اقتصاد ایران، شهدای گرانی، از علوم اقتصادی تا اقتصاد فرهنگی، قصدمندی، تجربه‌ی آگاهی از امر اقتصادی، تأملی در ماهیت اقتصادی تفکر، چرخش الهیاتی در فلسفه قاره‌ای، الگوهای تاریخی سرمایه‌داری و نسبت آن‌ها با فرهنگ، هنر و دعوت به مبارزه، آگامبن و مسئله‌ی تولید در هنر، منطق اخلاقی- اجتماعی سبک زندگی در سرمایه‌داری متأخر، تعامل اقتصاد و فرهنگ در فضای خانه با محوریت زنان، تولید کالای زیبا و زیبازیستن، سخنی درباره‌ی تاریخ جهان، تاریخ محلی.

همچنین در این شماره از افرادی چون منوچهر آشتیانی، یوسفعلی میرشکاک، محمدصادق کوشکی، شاپور رواسانی، حسین راغفر، مجید اخگر، مهدی معین‌زاده، محمدعلی مرادی، لیلا محرری، اصغر منتظرالقائم، ابوالحسن فیاض انوش، وحید عسکرپور، محمدمهدی رسولی، میثم سفیدخوش، محمدحسن علیپور، رضا نجف‌زاده، یاشار جیرانی، علی‌نجات غلامی، محمود مشهدی‌احمد، محمد مهدی سیار، یادداشت و گفتگو وجود دارد.

علاقمندان می‌توانند برای دریافت اخبار و اطلاعات بیشتر، تهیه‌ی این شماره و همچنین اشتراک مجله‌ی سوره اندیشه، به سایت www.sooremag.ir مراجعه کنند.