شوخی با مناسک حج در فیلمی ایرانی

 

کریمی از تلاشهای یک ساله اش برای دریافت پروانه نمایش این فیلم حرف زده و گفته است از نیمه دوم سال 92 تلاشش را برای تعدیل "پاداش" و گرفتن پروانه نمایش آن آغاز کرده است و به زودی فیلمش را اکران خواهد کرد.

 

اما آیا واقعا "پاداش" حتی با اعمال اصلاحات خواهد توانست اکران شود؟ "پاداش" در کارنامه سینمایی کمال تبریزی شباهت زیادی دارد به آثاری مانند "لیلی با من است" یا "مارمولک" که در اولی با شوخی با فضای جبهه و جنگ سعی شده بود لحظات کمدی ایجاد شود و در دیگری متاسفانه دست انداختن مقام روحانیت بود که عاملی بود برای ایجاد کمدی.

 

تبریزی در "پاداش" پا را فراتر گذاشته و در اقدامی به شدت برخورنده به سراغ شوخی با مناسک حج رفته است. البته که برای فریب دادن ذهن مخاطب او در ابتدا به تصویرگری شخصیت اصلی اش که یکی از مدیران بالادستی به شدت ریاکار است می پردازد. این مدیر تنها کاری که نمی کند انجام امور مدیریتی است و بجایش تا میتواند سعی دارد با زدوبندهای مالی و البته کارچاق کنی خود را بالا بکشد. چنین مدیری حتی برای لحظه ای هم که شده به فکر راه انداختن کار ارباب رجوع نیست و یک شخصیت کاملا منفی است.

قرارگیری این مدیر در سفر به مکه مکرمه و انجام مناسک حج است که به زعم تبریزی عاملی می شود برای استحاله شخصیتی این آدم و به ناگاه آدمی که زمانی به شدت ریاکار بود جلوه ای صادقانه به خود می گیرد.

 

فارغ از غیرمنطقی بودن استحاله یک شبه این کاراکتر، بی پایه بودن روایت دراماتیک "پاداش"، معلق بودن کاراکترهای آن و از همه بدتر قابل پیش بینی بودن سیر داستانی وقایع آن نقاط ضعفی است که بخش عمده آنها برآمده از فیلمنامه ای است که رضا مقصودی برای تبریزی نوشته است. فیلمنامه ای که گویا در بازنویسی آن محمد رحمانیان چهره شبه روشنفکر مشهور تئاتر نیز نقش اصلی را بازی کرده است. اما کیفیت نسخه نهایی فیلم، آن قدر ضعیف بوده که حتی رحمانیان نیز در نشست های خصوصی خود به آن اعتراض کرده است.

 

بازیگر اصلی "پاداش" حسن معجونی است؛ بازیگری که بیشتر به واسطه ایفای نقش در تئاتر شناخته شده است و حضورهایش در عرصه تصویر و در آثاری چون "اشباح" یا سریالی چون "مسافران" چنان که باید مورد توجه مخاطبان قرار نگرفت. 

 

 

 

معجونی در "پاداش" هم همان تیپ کلیشه شده مدیری ظاهر الصلاح که در "قصه ها" نمونه اش را دیده ایم را ایفا کرده است. بدون اینکه حتی کمترین تفاوتی میان این کاراکتر حتی در لحن بیان دیالوگها داشته باشد. شاید اگر بازیگری کارکشته تر از معجونی نقش اول "پاداش" را ایفا می کرد می توانست با بداهه پردازی شرایطی را برای برون رفت فیلم از سلسله تکراری که بدان دچار شده ایجاد کند. اما معجونی چون تابعی ثابت فقط بر روی یک خط حرکت می کند و حتی اندکی هم اوج و فرود ندارد.

 

از همه اینها که بگذریم مضمون برخورنده "پاداش" بود که باعث شد شش سال بعد از ساخت هیچ گاه نتواند مجوز نمایش بگیرد. مضمونی که در آن خطوط قرمزی که حتی اهل کتاب در رابطه با مسلمانان رعایت می کنند هم زیرپا گذاشته می شود و کارگردان بی خود و بی جهت با ورود کاراکتر ابله گونه خود به سفری که یک امر قدسی است شرایطی را فراهم می کند که این سفر معنوی هم جلوه ای نه چندان زیبا پیدا کند. 

 

اینکه "پاداش" بتواند با اندکی اصلاحات راهی پرده شود امری محال است؛ "پاداش" اثری است که اگر بخواهد قابل نمایش باشد باید لااقل نیم ساعتی از نماهای مرتبط با بی حرمتی نسبت به مراسم حج آن حذف شود ودر این صورت هم فیلمی که باقی خواهد ماند زیر یک ساعت زمان خواهد داشت. آیا مسئولان به این فیلم زیر یک ساعته پروانه نمایش می دهند؟