پیش‌بینی بانک‌جهانی معتبراست یا بانک‌مرکزی؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از تسنیم ؛ عطف به‌ خبر منتشر شده در برخی از رسانه‌ها در تاریخ 1393/8/9 با عنوان:«بانک جهانی خبر داد: رشد منفی 16.4 درصدی تولیدات صنعتی ایران در بهار 93/ آمار بانک مرکزی تایید نشد» به آگاهی می‌رساند ‌جای بسی ‌تامل است که صحت ارقام یک مرجع رسمی و قانونی کشور منوط و مشروط به تایید یک موسسه خارجی شده است! از آنجایی که مطلب فوق اذهان عمومی را نسبت به آمارهای رسمی کشور دچار تشویش و نااطمینانی ‌‌نموده است، یادآوری نکاتی را به منظور تنویر افکار عمومی و شفاف سازی موضوع ضروری می داند.

کلیه ٱمارهای تولیدی بانک مرکزی که مورد استفاده عموم پژوهشگران و نهادهای رسمی سیاست‌گذاری و برنامه ریزی اقتصادی و موسسات بین‌المللی قرار می گیرند؛ بر مبنای روشها و دستورالعمل هایی تهیه می‌شود که در سطح بین المللی به عنوان چارچوبهای استاندارد محاسباتی معرفی گردیده و مورد استفاده تمامی کشورهاست . بانک مرکزی به لحاظ تعهد حرفه ای و تخصصی خود، رعایت اصول و موازین علمی چارچوبهای مذکور را همواره در فرایند تولید آمارهای اقتصادی مد نظر قرار می دهد .

با توجه به اصول پذیرفته شده مذکور، برآورد تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده فعالیتهای اقتصادی همچون بخش صنعت که در" خلاصه گزارش تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی سه ماهه اول سال 1393 " از طریق پایگاه اطلاعاتی بانک ارائه و منتشر شده است بر مبنای آمار ثبتی یا داده های حاصل از اجرای طرح‌های آماری و روش های استاندارد حسابداری ملی صورت گرفته است که طبعاً به لحاظ در نظر گرفتن اصول و مبانی آماری و حسابداری ملی از اعتبار لازم برخورداربوده و قابل دفاع است.

 نکته قابل ذکر در مورد آماری که به نقل از بانک جهانی در خبرگزاری موصوف مطرح شده است، آن است که بانک جهانی به منظور پیش بینی و برآورد تحولات اقتصادی کشورها اقدام به برآورد و تخمین بسیاری از متغیرهای اقتصادی می نماید که قطعا به دلیل محدودیت در دسترسی به ارقام واقعی و امکانات آماری، در بسیاری از موارد نتایج حاصل از آن با نتایجی که مستقیما بر مبنای طرح های آماری یا داده های ثبتی توسط مراجع رسمی داخلی کشورها محاسبه می گردد ، متفاوت خواهد بود.

بنابراین، معیار اصلی در صحت و اعتبار آمارهای هر کشوری مراجعی هستند که در کشور بر مبنای داده های دریافتی و  روشهای آماری اقدام به محاسبه و برآورد شاخص های اقتصادی می نمایند. جای سوال است که چگونه آمار ارائه شده توسط بانک جهانی با کیفیت موصوف، می تواند معیاری برای  تایید یا رد ارقام مراجع رسمی آماری یک کشور باشد. نتایج ناشی از روشهای برآورد کاملا مقدماتی و  متفاوت بوده و لذا  بانک جهانی و سایر مراجع آماری بین المللی با دریافت  آمار و اطلاعات تکمیلی از کشورها، در مقاطع زمانی مختلف  اقدام به اصلاح و تجدیدنظر در ارقام ارائه شده مقدماتی خود می نمایند.

لازم به ذکر است در پانوشت جدول رشد تولیدات صنعتی منتشره توسط بانک جهانی (پیوست، جدول October,23.2014, A01)، ذکر گردیده است که در هنگام در دسترس نبودن اطلاعات کشورها، از جایگزین نزدیک به آن متغیر  یعنی رشد تولیدات کارخانه ای استفاده شده و در خصوص کشورهای تولید کننده نفت ، متغیر رشد تولید نفت به عنوان جایگزین رشد تولیدات صنعتی بکار رفته است.

همین توضیح نیز به خوبی غیر قابل اتکا بودن اطلاعات مذکور در مورد ایران را نمایان می سازد که متاسفانه از دید رسانه فوق مغفول مانده است. چرا که تولید نفت در سالهای اخیر به دلیل محدودیت‌های بین‌المللی دچار کاهش شدید شده و نتیجتا" جایگزین رشد تولید نفت به تولیدات صنعتی ایران از صحت و استحکام لازم برخوردار نمی‌باشد.

بانک مرکزی به مناسبت های مختلف و در قالب بانک اطلاعاتی سری های زمانی، همواره روشها و متدلوژی خود را در زمینه تولید آمارهای اقتصادی اعلام نموده است .تفاوت روش‌های محاسباتی بانک جهانی و بانک مرکزی علی الاصول‌ مقایسه نرخ های رشد اعلام شده را قیاسی مع الفارق می نماید.

لازم به ذکر است مسئولیت عدم تطبیق آمارهای برآوردی توسط هر سازمان با آمارهای رسمی ارائه شده توسط دستگاه ذیربط، با همان سازمان بوده و نمی‌توان اعتبار سایر نهادهای آماری را به لحاظ اختلاف آماری محل خدشه و سوال قرار داد.

علاوه بر نکات مذکور، روند نوسانات قابل توجه در ارقام اعلامی توسط بانک جهانی از جمله نکاتی است که باید مد نظر قرار گیرد و لذا می توان با توجه به تجارب قبلی  انتظار داشت ارقام مذکور در آینده نزدیک مورد تجدید نظر قرار گیرد. موضوع تفاوت های آماری و مبنای متفاوت در تولید آمار از جمله مباحث تخصصی در حوزه  اقتصادی و آماری بوده و انتظار می رود اصحاب رسانه در برخورد با مقولات آماری، اصول حرفه ای در بیان و مقایسه ارقام را مد نظر قرار داده تا ناخواسته با ایجاد شبهات غیر مستدل و بی پایه، موجبات تضعیف اعتبار نظام آماری را در داخل و خارج از کشور فراهم نیاورند.

در خاتمه مجددا تاکید می‌شود مبانی، متدلوژی، طبقه بندی، روشها و شیوه محاسبه ارقام در دو نهاد کاملا متفاوت است؛ لیکن آنچه مسلم است ارقام برآوردی و پیش‌بینی بانک جهانی محک و معیاری برای سنجش ارقام تولید شده توسط مراکز رسمی معتبر نبوده و این گونه استنادات ثمره‌ای جز تضعیف نظام آماری کشور آن هم به شکلی غیرعلمی وغیر مستند به همراه نخواهد داشت.