تمدید مذاکرات؛ آری یا نه؟

مذاکرات تمدید می‌شود؟

به‌رغم سه روز مذاکرات فشرده هنوز نمی‌توان به طور قطع ارزیابی کرد آیا دورنمای رسیدن به توافق تا 24 نوامبر (سه آذر) روشن است یا خیر، چراکه سیگنال‌های متضادی از مقامات حاضر در این نشست یا افراد آشنا به محتویات این دور از گفت‌وگوها ارسال می‌شود. به عنوان مثال، یک دیپلمات آمریکایی می‌گوید با وجود دیدارهای دو روزه جان کری و ظریف، هنوز «اختلافات عملی» میان طرفین وجود دارد.

این مقام آمریکایی که به خبرنگاران حاضر در هواپیمای کری که پس از دیدارهای مسقط راهی پکن پایتخت چین شد، در مورد احتمال حصول توافق تا ضرب‌الاجل سوم آذر، گفت، «آنچه ما پیش از این هم گفته‌ایم، این است که ممکن است به توافق برسیم، ممکن هم هست که نرسیم. فکر نمی‌کنم کسی اخیرا گفته باشد که ما در مسیر رسیدن به توافق تا 24 نوامبر قرار داریم».

او همچنین مذاکرات را «دشوار، صریح و جدی» توصیف کرد و گفت، با این وجود همچنان نسبت به حصول توافق تا ضرب‌الاجل برنامه مشترک اقدام، امیدواری وجود دارد.

یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا نیز پیش از این گفته بود «ناگفته مشخص است» که هنوز کارهای زیادی باقی مانده که باید برای رسیدن به توافق صورت گیرد. وی با بیان اینکه کری برای پیشبرد مذاکرات چند ساعت بیش از برنامه تعیین‌شده در مسقط مانده، گفت: «منظور من به هیچ وجه این نیست که بگویم پیشرفتی صورت گرفته است». 

با وجود این اظهارنظرها، مقامات آمریکایی به شدت مشتاق رسیدن به توافق هستند؛ موضوعی که پایگاه خبری النشره لبنان به آن اشاره کرد و نوشت: «آمریکا برای اعلام دستیابی به توافق با ایران حتی به صورت جزئی عجله دارد. مذاکرات فشرده شاهد فراز و نشیب بوده است و مقامات دو طرف بر نقطه نظرات خود درباره مسئله هسته‌ای تاکید دارند».

النشره در ادامه با اشاره به اینکه فضای جاری بین المللی از جمله تحولات در اوکراین و تقابل آمریکا و روسیه، بحران داعش و همچنین بحث خروج نیروهای ناتو از افغانستان که دلایل عجله آمریکا برای اعلام به نتیجه رسیدن مذاکرات 5+1 با ایران است، تاکید کرد که عقب نشینی نسبی آمریکا در مذاکرات به طور راهبردی تامین کننده منافع‌اش در عرصه بین المللی خواهد بود.

یک دیپلمات اهل یکی از کشورهای عضو گروه 1+5 نیز درباره احتمال تمدید مذاکرات به پایگاه خبری «المانیتور» گفته، به عقیده وی، هنوز 25درصد احتمال دارد که طرفین تا ضرب‌الاجل آذر ماه به توافق جامع دست یابند. به عقیده وی، 20درصد شانس هست که طرفین بر سر چارچوبی کلی به توافق برسند و در مقابل مذاکرات به احتمال 50درصد بار دیگر تمدید شده و ادامه می‌یابد.

اما در این میان سید عباس عراقچی مذاکره‌کنند ارشد کشورمان نظر دیگری دارد. او بر این باور است، اگر اراده سیاسی واقعی در طرف مقابل وجود داشته باشد، راه‌حل‌هایی که الان مطرح شده، پیشنهادها و ایده‌هایی که به خصوص از طرف ایران ارائه شده، ظرفیت رسیدن به یک راه‌حل و توافق مورد قبول را دارد. عراقچی گفته، اگر اراده سیاسی واقعا وجود داشته باشد، می‌شود از این فرصت استفاده کرد.

عراقچی تاکید کرد: «ما تا آخرین لحظه پشت میز مذاکره خواهیم بود و به اعتقاد ما رسیدن به یک تفاهم تا قبل از 24 نوامبر (سوم آذر) شدنی است و حداقل در خصوص کلان قضیه و موضوعات اصلی رسیدن به راه‌حل امکانپذیر است».

محتوای مذاکرات

اینکه منظور عراقچی از موضوعات اصلی چیست، مشخص نیست. اما او پیشتر گفته بود اکنون بحث بر سر نحوه لغو تحریم‌ها و حجم ظرفیت غنی‌سازی است. شبکه خبری پرس‌تی‌وی نیز پس از پایان دو روز مذاکره وزیران خارجه ایران و آمریکا در عمان، به نقل از منابع نزدیک تیم مذاکره‌کننده ایرانی گزارش داده بود که در حال حاضر اصلی‌ترین اختلاف طرفین بر سر نحوه لغو تحریم‌هاست و نه مسئله تعداد سانتریفیوژ‌ها یا میزان غنی‌سازی ایران.

پیش از این روزنامه «کامرسانت» روسیه نیز به نقل از یکی از مقامات این کشور گزارش داده بود که طرفین عملا به توافق دست یافته‌اند و مسئله مورد اختلاف نحوه لغو تحریم‌ها از سوی آمریکاست. این مقام روس که نامش فاش نشده، گفت: «این مسئله ممکن است به گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی مرتبط باشد. دو گزینه در این رابطه وجود دارد؛ نخست آنکه بعد از انتشار گزارش بعدی آژانس که تقریبا هر ماه صورت می‌گیرد، بخشی از تحریم‌ها بطور خودکار لغو شود یا اینکه طرفین بار دیگر گردهم جمع شده و جزییات اقدامات بعدی را بررسی کنند».

«سرگئی ریابکوف»‌ نیز ظاهرا با عراقچی هم نظر است. او که معاون وزارت خارجه روسیه و نماینده این کشور در مذاکرات است، در اظهار نظری کوتاه گفته توافق هسته‌ای با ایران امکان پذیر است و تنش بین آمریکا و روسیه توافق هسته‌ای با ایران را متوقف نخواهد کرد.

ریابکوف همچنین تاکید کرده:« فکر می‌کنم که هنوز تا شب 23 نوامبر وقت داریم و قادریم راه کاری را در این زمینه بیابیم. ناتوانی طرف‌های درگیر در برطرف ساختن شکاف‌های عمیق در مواردی چون تحریم‌ها و غنی سازی مشاهده می‌شود، اما نباید تنها نیمه خالی لیوان را دید. ما واقع بین هستیم و مطمنیم که می‌توان با موفقیت به این هدف رسید. ‌هنوز فرصت باقی‌ است و دلیلی برای نگاه منفی و ناامیدی در این مسئله وجود ندارد».

وی با بیان اینکه مذاکرات می‌تواند بعد از 24 نوامبر تمدید شود تاکید کرد که مذاکرات در حال حاضر وارد جزئیات بسیار دقیق شده است. این دیپلمات روسی با اشاره به اینکه «در حال بررسی چارچوب لغو تحریم‌ها هستیم»، افزود، تحریم‌های یکجانبه علیه ایران باید لغو شوند. به گفته ریابکوف، مذاکره کنندگان ایران پیشرفت‌هایی را در زمینه راکتور آب سنگین اراک، میزان غنی سازی و تاسیسات غنی سازی فردو به دست آورده‌اند.

اتحادیه اروپا نیز به عنوان یکی از نهادهای دخیل در بحث هسته‌ای ایران، اعلام کرد، هدفش رسیدن به توافق هسته‌ای جامع با ایران تا قبل از مهلت تعین شده 24 نوامبر است.

ساز مخالف آلمان

اما «فرانک والتر اشتاین‌مایر» وزیر خارجه آلمان نظر دیگری دارد. او با اشاره به نزدیک شدن به پایان مهلت مذاکرات هسته‌ای گفت، مذاکرات در لحظه مرگ و زندگی (یا شکست کامل یا توافق بزرگ) قرار دارد و بعید است که فرصت دیگری در آینده نزدیک به وجود آید.

وی افزود: «انعطاف و قدرت رهبری برای رسیدن به مصالحه از سوی همه طرف‌های مذاکره کننده مورد نیاز است. من به این نتیجه رسیده‌ام که فرصتی اینچنینی بعید است در آینده نزدیک به وجود آید و تمدید مذاکرات هم نمی‌تواند به حصول راهکار حداقل در 2 سال آینده منجر شود».

سئوال ایران درباره کنگره

اما اینکه چرا بحث به نتیجه رساندن مذاکرات تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر تا این حد از اهمیت برای همه طرف‌ها به ویژه آمریکایی‌ها برخوردار است، به موضوع پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات مجلس سنا و سیطره آنها بر کنگره آمریکا باز می‌گردد. همین امر موجب شده تا برخی از احتمال تشدید مواضع ضدایرانی کنگره صحبت کنند.

ظاهرا این نگرانی به حدی بوده که در مذاکرات مسقط نیز گریزی به آن زده شده است. روزنامه «وال‌استریت‌ژورنال» در گزارشی با موضوع دور تازه مذاکرات هسته‌ای که در شهر مسقط عمان برگزار شد، به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی نوشته است که تیم ایرانی در جریان این نشست، در رابطه با تاثیرات انتخابات کنگره آمریکا و شکست دموکرات‌ها در سنا، از طرف آمریکایی سئوال کرده است.

پیش از این نیز یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا نیز که در طول سفر جان کری از عمان به چین در جمع خبرنگاران حاضر در هواپیما صحبت کرده، در این مورد گفته: «شما وقتی دور میز ناهار هستید، یا در حال گشت زدن هستید، گپ می‌زنید و در این بین موضوعاتی که در خبرها آمده هم مطرح می‌شود. اما نمی‌خواهم این مسئله را بزرگ کنم و بگویم که این بخشی از مذاکرات بوده است».

گزارش کری به نتانیاهو

اما این فقط کنگره نیست که آمریکایی‌ها باید نگران آن باشد. صهیونیست‌ها نیز تمام عزم خود را جزم کرده‌اند تا مانع توافق شوند. برای آرام کردن مقامات این رژیم بود که جان کری در تماس تلفنی با «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی گزارش این مذاکرات را به وی ارائه کرد.

با این حال، روزنامه جروزالم پست در گزارشی نوشت، با توجه به اطلاعاتی که تل‌آویو از مذاکرات دریافت کرده، به نظر می‌رسد هر توافقی که نهایتا حاصل شود، آن چیزی نخواهد بود که بتواند اسرائیل را راضی کند، بنابراین این رژیم خود را برای انتقاد از توافق و از سرگیری تهدید به اقدام نظامی آماده می‌کند. 

به نوشته این روزنامه، اسرائیل، نمایندگانش در واشنگتن و همچنین حامیان تل‌آویو در کنگره آمریکا خود را برای تضعیف توافق احتمالی ایران و 1+5 آماده می‌کنند. جروزالم‌پست نوشته است که شخصیت‌های اسرائیلی و طرفدار اسرائیل از حالا برای زیرسئوال بردن مفاد توافق، آماده شده‌اند. مقامات صهیونیست همچنین قصد دارند تا تهدید اقدام نظامی یکجانبه علیه ایران در صورت عدم رضایت از توافق، را از سر بگیرند.

یک منبع که در جریان این تلاش‌ها قرار دارد، با بیان اینکه طی روزهای آینده موجی از مخالفت‌ها با توافق آغاز می‌شود، می‌گوید: «ما اصلا از هرآنچه که شاهد بوده‌ایم (در جلسات با مقامات آمریکایی) خرسند نیستیم».

البته نتانیاهو گفته جنگ گزینه جایگزین توافق بد میان ایران و 1+5 نیست. وی که در یک ارتباط ویدئویی زنده، حضار کنفرانس مدیران یهودی-آمریکایی را مورد خطاب قرار می‌داد، گفت که «جایگزین توافق بد با ایران جنگ نیست، بلکه نگاه داشتن رژیم تحریم‌ها و تقویت آنها است».

وی به مذاکرات ایران و 1+5 هم اشاره کرد و گفت: «جامعه جهانی قصد دارد که بخش‌های زیادی از برنامه‌ هسته‌ای ایران را دست‌نخورده باقی بگذارد». نتانیاهو در این سخنرانی از راه دور، باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا را نیز به صورت ضمنی مخاطب قرار داد و گفت: «ایران شریک آمریکا نیست، ایران دشمن آمریکا است».

جان بولتون همیشه مخالف

جان بولتون، سفیر سابق آمریکا که یک جمهوریخواه بسیار تندروست نیز در گفت‌وگو با برنامه «اتاق خبر» شبکه خبری «فاکس نیوز» گفته:« من فکر می‌کنم ایرانیان حس قوی بر این مبنا دارند که می‌توانند امتیازهای بیشتری را در مذاکرات هسته‌ای از دولت اوباما بگیرند».

بولتون افزود: «دولت آمریکا سال‌ها قبل با اجازه دادن به انجام فرآیند غنی سازی در ایران بزرگترین امتیاز را به آن‌ها داد. من بر این باورم که نامه اخیر اوباما به رهبر ایران نشان‌دهنده این است که از دیدگاه ایران، اوباما در حصول توافق ناامید شده است و بنابراین این کشور دلیلی برای اضطرار در انجام این کار در خود نمی‌بیند».

بولتون در پایان گفت: «ایرانیان مشاهده می‌کنند که امتیازها به سمتشان می‌آیند و می‌خواهند تا آنجا که مقدور باشد در این مسیر از آمریکا امتیاز بگیرند».