سازوکار سرمایه‌گذاری و کشاورزی در آفریقا

به گزارش پایگاه 598 به نقل از اقتصاد آنلاین ؛ در بسیاری از نقاط خاورمیانه به علت خشکسالی و کمبود منابع آبی امکان کشاورزی کم یا به شدت کاهش میابد.اما قاره آفریقا بخاطر شرایطی که دارد در وضعیت با ثبات تری قرار دارد.بکر بودن و امکان دسترسی به منابع بسیار قاره سیاه کشور های پیشرو را در جهت تسلط به این منابع و برخورداری از ثبات اقتصادی بیشتر به این قارهه کشانده است و بسیاری از قدرتهای جهانی بروشهای مختلف سعی در حضور پرنگ تر و قوی تر در این قاره دارند. این کشورها از طرق سرمایه گذاری و یا مشارکت وحتی دخالت سیاسی و نظامی در این بین یبدنبال یافتن جایگاه دایمی در قاره آفریقا میباشند. در این بین روشهای جایگزین برای تامین منابع غذایی و آب کافی از راهبردهای مهم در آینده خواهد بود. کشورهایی که در این رهگذر از دیگران پیشرو تر عمل کنند جایگاه با ثبات تری در منطقه خواهند داشت. یکی از روشهای پیشنهاد شده برای برخورداری از منابع دایمی غذایی کشت در سرزمینهای خارج از حوزه جغرافیایی معمول است که به کشت فراسرزمینی معروف شده است.

به منظور فراگیر شدن این اقدام سودآور و نیز مطلوب برای امنیت غذایی در کشور "اقتصاد آنلاین" مصاحبه ای با یکی از افرادی که سال هاست در آفریقا به این کار مشغول است ترتیب داده است که در ادامه می خوانید. 

1 –در ابتدا خودتان را معرفی بفرمایید، بگویید تا کنون چه کرده اید و چرا سر از آفریقا در آوردید؟

 سیدمحمد علی موسوی هستم متولد مرداد سال 1343. سال 1360 باعضویت در ستاد جنگهای نامنظم خدمات خود به نظام جمهوری اسلامی ایران را آغاز و در ادامه آن باحضور در ارگانها و دوایر مختلف دولتی در حد توان خدمتگذار مردم نجیب ایران زمین بوده ام .

در اواخر دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی به دلیل فعالیت دربخش کارآفرینی و اشتغال وزارت کار و امور اجتمایی طرحی درجهت حضور نهادینه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا تهیه و به دولت محترم پیشنهاد نمودم که خلاصه آن ایجاد مراکز دایم تجاری جمهوری اسلامی ایران در مناطق مختلف آفریقا به منظور معرفی توانمندیهای اقتصادی کشوربود و در ادامه آن خدا خواست مجری طرح خود باشم که امروز 22 سال از آن حضور ودر کشورهای مختلف آفریقا در شمال و شرق آفریقا گذشته است .

سال 1999 میلادی با کسب تجربه 7 ساله در کشورهای شاخ آفریقا از جمله کشور اتیوپی به دلیل ظرفیتهای ممتاز کشور جمهوری اوگاندا به شرق آفریقا مهاجرت و با برپایی نمایشگاه توانمندیهای جمهوری اسلامی ایران در کشور اوگاندا فعالیتهای خود را با تاسیس اولین مرک دایم تجاری جمهوری اسلامی ایران با همکاری اتاق بارگانی وصنایع ومعادن ایران و سازمان توسعه تجارت جمهوری اسلامی ایران آغا ز کردم که زمینه عرضه صدها کانتینر محصولات ایرانی را در کشور اوگاندا و سایر کشورهای شرق آفریقا از قبیا کنیا ، تانزانیا، رواندا، بروندی، جنوب سودان و کشور کنگو را فراهم نموده  وطی حضور 15 ساله خود در کشور اوگاندا درزمینه های مختلف سرمایه گذاریهای ایرانی از قبیل ساخت وساز ، دارو وتجهیزات پزشکی ، فعالیتهای کشاورزی شامل زراعت کشت ذرت و دانه های روغنی، دام داری، فعالیتهای مرتبط با نوغان وابریشم و عرضه تراکتور و ادوات کشاوری و کود های کشاورزی بایو و انتقال تکنولوژی صنایع و هم چنین احداث تنها کشتارگاه صنعتی حلال کشور اوگاندا با همکاری  شرکتهای ایرانی و اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام نموده ایم .

2 –هرچند سایت اقتصاد آنلاین اولین رسانه ای بوده که مساله کاشت فراسرزمینی را در ایران مطرح کرده است اما شما هم لطف کنید و اهمیت کشت فراسرزمینی برای اقتصاد ایران را دوباره تشریح کنید؟

 قاره آفریقا به عنوان دومین قاره پهناور جهان و وجود فرصتهای بکر و بالقوه سرمایه گذاری ظرفیتهای اقتصادی  گسترده ای دارد که ازجمله معادن غنی، ظرفیتهای گسترده کشاورزی، آب و نیروی کار کافی و ارزان است که میتواند موجبات همکاریهای مشترک فراوانی بین جمهوری اسلامی ایران و آفریقا را فراهم نماید که به چند نمونه اشاره می کنم.

الف : کشت برون مرزی با محوریت آفریقا

همانگونه که مستحضرید رشد جمعیت جهانی موجب افزایش تقاضای مواد غذایی گردیده واز طرفی کمبود ظرفیتهای تولیدی و کمبود منابع آبی  موجب افزایش قیمتها در این بخش شده که نتایج آن برای جمعیت جهان زیان بار بوده وامروزه تولید مواد غذایی ازاولویتهای مهم استراتژیک و سرمایه گذاری به شمار می آید.

یکی از مهمترین محصولات بخش کشاورزی تولید دانه های روغنی است که آن نیز متاثر از ویژگیهای فوق با افزایش قیمت و تقاضای چشمگیری روبرو و ضرورت توجه به تولید آن اقدامی انسانی واستراتژیک محسوب میشود که از جمله فعالیتهای اقتصادی موجه است که قطعا از نتایج گرانبهایی در این حوزه برخوردار است.

به همین منظور در کشور اوگاندا با توجه به آب و هوای مساعد و بسیار پایدار و برخورداری از منابع آبی کافی و بارندگی مناسب و خاک بسیار حاصلخیز درمجموع 18 میلیون هکتار اراضی مستعد کشاورزی وجود دارد که در آنجا سالیانه 6.000.000 هکتار زیر کشت وبیش از 12.000.000 هکتار بلا استفاده میباشد میتوان با همکاریهای دوجانبه زمینه استفاده بخش قابل توجهی  از زمینهای مذکور را فراهم نمود که با توجه به وجود استعداد لازم کشت دانه های روغنی میتواند بخش مهمی ازفعالیتها قرارگیرد.

از طرفی ظرفیت 1.5 میلیون تنی روغنکشی کارخانجات روغن جمهوری اسلامی ایران به دلیل عدم تامین دانه های روغنی کافی   تنها قادر به تامین 7% از نیاز 1.5 میلیون تنی خوراک کارخانجات میباشد و این ظرفیت خالی  باعث میشود تا مقادیر مورد نیاز با قیمتهای گزافی ازسایرکشورها تامین و بعضا به دلیل مشکلات سیاسی ازقبیل انچه در روابط ایران و ارژانتین گذشت مجبور به تامین  نیاز این بخش با مشکلات و پرداختهای بی قاعده برای حفظ چرخه اقتصادی کارخانجات خود فراهم نماییم.

با ایجاد بسترتولید در اختیار و با اطمینان میتوان بخش مهمی از مشکلات این بخش را حل وعلاوه برتامین به موقع مواد اولیه مورد نیاز اقتصاد کشور را از ارزش اقتصادی مضاعف تولید نیز که بعضا بالغ بر200% میباشد بهره مند نموده و از طرفی بستر موجهی برای ایجاد هزاران فرصت شغلی جدید در بخش اشتغال کشور و افزایش ظرفیت تولید به منظور توسعه صادرات در این بخش فراهم نمود.

 اگر براساس تجارب حاصله این مجموعه از کاشت دانه های روغنی ازقبیل سویا، آفتابگردان، کانولا، بادام زمینی و ذرت، مثلا میانگین کشت  ذرت و سویا را مد نظر قرار دهیم با حداقل برداشت 8 تن ذرت و 3 تن سویا در هکتار در دو نوبت کاشت در سال قادریم تنها با کاشت 100.000هکتار از اراضی کشور مستعد و سرسبز اوگاندا بیش از 1.000.000 تن ازبخش اساسی نیازمندیهای  دانه های روغنی کشور را با حداکثر نیمی از قیمت تمام شده جهانی تولید نماییم و علاوه برتامین نیازمندیهای خود گام بلندی در حل مشکلات بخش کشاورزی کشور دوست اوگاندا برداریم.

براساس تجارب این مجموعه هزینه آماده سازی، کاشت، برداشت، خرید ماشین آلات و ساخت ساختمانهای مورد نیاز هرهکتار با محوریت تولید سویا وذرت حداکثر 2،500 دلارمی باشد که بیش از 70% آن هزینه های ثابت و حدودا 20 تا 30% جاری است ،چنانچه نوبت اول کشت ذرت ونوبت دوم کشت سویا مد نظر قرارگیرد با تجارب موجود هرهکتار قادر به تولید3 تن سویا و 8 تن ذرت دانه ای در سال خواهد بود و با مقایسه قیمت جهانی محصولات مشابه .کل سرمایه گذاریهای طرح حداکثر طی دو سال کاری مستهلک خواهد شد.

ب – تولید بخشی از پیله و نخ ابریشم مورد نیاز صنایع ایران در اوگاندا

 همانگونه که مستحضرهستید صنعت نوغان و ابریشم طی سالیان متمادی از جمله صنایع کارآمد ایران  بوده وکرم ابریشم رنسانس هنر و صنعت آسیا را پایه‌گذاری کرد. در ایران کرم ابریشم از چنان اهمیتی برخوردار بود که جمشید ( پادشاه هخامنش) رواج و توسعه پرورش کرم ابریشم در ایران را بخشی از اقدامات مهم خود می‌داند که امروزه به دلیل افزایش قیمت اراضی کشاورزی وتغییر کاربری آن به واحدهای مسکونی، صنعتی و سایر فعالیتهای کشاورزی، افزایش سطح حقوق و دستمزد، شرایط اقلیمی و... موجب شده تولید آن با کاهش شدیدی مواجه و ادامه وضع موجود این صنعت ارزشمند و یار دیرینه اقتصاد ایرانی را از چرخه فعال اقتصادی کشور حذف و با تهدیدات جدی روبرو نماید.

در صورت انتقال دانش و مهارتهای این صنعت به کشور اوگاندا که از اقلیم مناسب رشد کم هزینه درختان توت، امکان افزایش دوره های پرورش و نیروی کار ارزان قیمت برخوردار است می توانیم بخشی از پیله و نخ مورد نیاز صنعت ابریشم ایران عزیز اسلامی را با حداکثر نیمی از قیمت جهانی تامین نموده و علاوه بر تحرک رقابتی صنعت خود زمینه عرضه توانمندی های فنی مهندسی ایرانی را به همراه ایحاد فرصتهای شغلی جدید در قاره آفریقا فراهم نماییم.

براساس اطلاعات موجود در حال حاضر ایران با تولید حدودا 300 تن نخ ابریشم نیازمند 1500 تن نخ ابریشم است که اختلاف از طریق واردات تامین میگردد.

با میانگین امکان پرورش 30 جعبه تخم نوغان در هر هکتار توتستان ومتوسط تولید 40 کیلوگرم پیله ازمحل هرجعبه تخم نوغان با حدود 20.000 تخم کرم ابریشم قادر خواهیم بود درهشت دوره پرورش در 1.000 هکتار توتستان موجبات پرورش 240.000 جعبه تخم نوغان و تولید سالیانه9.600  تن پیله ابریشم را فراهم نموده و با ضریب تبدیل 7/6 کیلوگرم پیله تازه به یک کیلوگرم نخ بیش از 1.400 تن از نخ ابریشم مورد نیاز صنایع ابریشم ایران را با کمتراز نیمی از قیمت جهانی تامین و زمینه ایجاد 5.000 فرصت شغلی جدید در کشور اوگاندا و حفظ و توسعه هزاران فرصت شغلی در ایران عزیز اسلامی به خصوص در صنعت فرش را فراهم  نماییم.

به همین منظوراینجانب طرح آزمایشی خود را ازسه سال قبل در مزرعه جمهوری اسلامی ایران در کشور اوگاندا با تهیه نهال درختان اصلاح شده توت تایلندی ، ژاپنی وهندی آغاز  وبا پرورش 2.000.000 نهال در یکصد هکتار وانتقال آن به زمین توتستان نتایج بسیار ارزشمندی کسب نموده و میتوان با تجربه حاصله اکنون با اطمینان کامل نسبت به توسعه گسترده آن مبادرت نمود. 

باعنایت به نتایج حاصله و در اختیار بودن زمین کافی تا 4.000 هکتاربا اجرای طرح میتوان اقدام چشمگیری  در عرصه صنعت ابریشم کشور به عمل آورده و گام دیگری در زمینه حضور نهادینه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا برداشته و ازنتایج آن علاوه بر خدمت به هم نوعان خود در آفریقا با تامین مواد اولیه ارزان قیمت  قادر به تامین نیازمندیهای صنعت ابریشم کشور عزیزمان جمهوری اسلامی ایران باشیم.

3 – تولید محصولات کشاورزی در کشورهای آفریقایی مثلا همین اوگاندا چقدر ارزانتر از تولید آن در ایران است؟

کشت در آفریقا خصوصا در اوگاندا به دلیل بارندگی فراوان متوسط 1.600 میلیمتر درسال نیاز به آبیاری  نداشته و از طرفی نیروی کار کافی و ارزان قیمت با حقوق ماهیانه معادل 60 دلار موجب کاهش هزینه تولید میگردد که بعضا تا یک سوم قیمت جهانی است به عنوان نمونه قیمت تمام شده تولید هرتن ذرت 100 دلار، هرتن لوبیا قرمز 200 دلار و هرتن سویا 180 دلار است که این خود مزیت مضاعف آفریقاست ضمنا این امکان با دوبار  کشت دیم درسال تبدیل به مزیتی مضاعف میگردد.

4 – چرا محصولات فوق را از آفریقایی ها خریداری نکنیم و برویم و خودمان آنجا تولید کنیم؟

 با توجه به ارزش افزوده فرایند تولید که بعضا بیش از 200% است تولید توسط ایرانیان در افریقا علاوه بر انتقال دانش و تکنولوژی کشاورزی خلق ثروت ملی ایجاد اشتغال موثر و پایدار برای ایران وافریقاست و موجبات همکاریهای تنگاتنگ که نتایج ارزش مند دیگری نیزبدنبال خواهد داشت فراهم می آید .که بنظر من ازاین فرصت مغتنم باید به بهترین وجه ممکن استفاده کرد. از طرف دیگر این کشورها الان تولید زیادی ندارند که بتوانند پاسخگوی نیاز ما باشد.

5 – بازدهی سرمایه گذاری در این کار چقدر است؟

با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره شد بازدهی سرمایه گذاری بیش از دویست درصد در سال است.

6 – چه ریسک هایی در این مسیر وجود دارد؟

برنامه ریزی مناسب و اصولی وبهره مندی از روشهای کاملا علمی باعث به حداقل ممکن رسیدن ریسک در این حوزه شده است. بطوری که می توان ادعا کرد در کشوری مانند اوگاندا که از امنیت سیاسی و سرمایه گذاری پایدار و بستر های قانونی بسیار مناسب برای سرمایه گذاران  برخوردار است ریسک بسیار پایینی در این زمینه وجود دارد.

7 – چرا انتخاب شما آفریقا بوده و مثلا کشوری مانند قزاقستان را انتخاب نکردید؟

دلیل انتخاب آفریقا علاوه بر مواردی که شرح دادم ثبات آب و هوایی بسیار، امکان چند نوبت کشت در سال و خاک بسیار حاصلخیز این منطقه است در حالی که کشورهایی از قبیل قزاقستان اگر چه که  نزدیک به کشورند ولی بخاطر وجود سرما که امکان کشت را فصلی می کند وقیمت زمین و نیروی انسانی دارای اقلیم و شرایط اقلیمی برابر با افریقا نیستند.

8 – شرکت ها و سرمایه گذاران علاقمند چطور میتوانند کارشان را در این حوزه شروع کنند ؟

 یکی از مشکلات بین ایران وافریقا نبود مکانیزم هدایتی و حمایتی در دولت ایران برای افریقاست که به امید خداوند ستاد افریقا که جدیدا به ریاست معاون اول ریاست جمهوری احیا شده در صورت جامع نگری میتواند موجب ارتباط صحیح ایرانیان در افریقا باشد. تسهیل فرایند سرمایه گذاری و ایجاد بستر مناسب تعاملات بازرگانان و شناساندن فرصتهای موجود به بخش خصوصی ایران از جمله برنامه های در دست اجرا است.

9-اگر نکته دیگری هست بفرمایید؟

همین جا فرصت را غنیمت می شمارم و از ریاست محترم جمهوری جناب حجت الاسلام دکتر حسن روحانی درخواست می کنم به آفریقا توجه بیشتری بکنند. در  دولت های قبلی میلیون ها دلار قرار داد تجاری و بازرگانی با آفریقا بسته شده ولی متاسفانه اکثر آنها اجرایی نشده و بدست فراموشی سپرده شده است بطوری که  امکان استفاده و توسعه فرصتهای طلایی در این قاره مسکوت مانده است وسرمایه گذاران سایر کشور ها با سرعت در حال توسعه فعالیتهای خود در این بخش میباشند که این موضوع باعث افول سطح همکاری و جایگاه کشور عزیزمان  در آفریقا شده است در حالی که جایگاه ایران اسلامی میتواند بسیار متعالی تر از جایگاه  آن در برحه کنونی باشد. از این رو از ایشان خواهشمندم با نگاه ویژه ای که به بحث توسعه سرمایه گذاری، اشتغال و صادرات غیر نفتی دارند اقدام لازم را جهت تحریک این بخش از اقتصاد فراهم آورند. در پایان لازم میدانم از سایت وزین اقتصاد آنلاین  که این فرصت را در اختیار من نهاد تشکر و قدردانی کنم.