ما هم بمب های ساعتی هستیم؟

1- در فیلم «The siege» (محاصره) ساخته سال 1998 هالیوود (3 سال قبل از حادثه 11 سپتامبر) که از جمله فیلم هایی است که در زمره آثار با کارکرد «اسلام هراسی» (Islamophobia) قرار می گیرد، صحنه هایی وجود دارد که بر فراز شهری در یکی از کشورهای عربی وقتی نوای اذان از مناره های مساجد پخش می شود، دوربین با حرکتی آرام با نوعی موسیقی تعلیقی، تلفیق می شود. این موضوع در چندین صحنه تکرار می شود تاجایی که هرجا اذان پخش می شود ناخودآگاه به عنوان مخاطب انتظار داری همان حرکت دوربین و همان نوای موسیقی معلق را بشنوی. اما نکته اصلی این جاست که کارگردان از این موسیقی و حرکت دوربین درجاهای دیگر هم استفاده می کند. صحنه هایی که عملیات تروریستی انجام شده یا شخصیت اصلی فیلم که یک پلیس آمریکایی است به دنبال مقصر برخی انفجارها و ناامنی در آمریکا می گردد. به بیان دیگر کارگردان در این صحنه ها نوعی شرطی سازی برای مخاطب ایجاد می کند که در نتیجه آن هربار مخاطب آن موسیقی را می شنود انتظار دارد اذان که نماد اسلام است پخش شود و از آن پس، این نمادسازی در جایی استفاده می شود که به اسلام هراسی دامن می زند و یک مسلمان مقصر ناامنی در غرب آسیا و شهرهای آمریکا معرفی می شود.

2- درست در آستانه اربعین حسینی سال گذشته شبکه بی بی سی درباره مداحان گزارشی پخش کرد و در آن به تخریب این قشر پرداخت.این گزارش همزمان با حاشیه سازی های یک حادثه درباره یکی از مداحان مشهور بود که چند روز پیش از آن در یک برنامه تلویزیونی در تبیین قیام امام حسین(ع) و نیز انقلاب اسلامی نکات صریحی را مطرح کرده و به دفاع از حریم ولایت پرداخته بود. این حاشیه سازی ها به سرعت به صفحه اول برخی روزنامه ها آمد و بی بی سی نیز همین خط خبری و تحلیلی را برای تخریب مداحان در پیش گرفت و صدالبته در لابه لای محتوایی که ارائه می کرد به تخریب عزاداری ایام محرم و عاشورای حسینی پرداخت. حجم گزارش هایی که پخش می شد به نحوی بود که به سختی می شد باور کرد که در فاصله ای اندک این گزارش ها تولید شده باشد. عمده آن چه در این گزارش ها دنبال می شد نیز نهادینه کردن این مفهوم در اذهان مخاطبان بود که قشر مداحان قابل اعتماد نیستند و در پس این هدف نیز تضعیف عزاداری سیدالشهدا(ع) به عنوان عالی ترین تجلی ایستادگی در مقابل ظلم و نیز یکی از مهم ترین خاستگاه های نهضت امام خمینی(ره) دنبال می شد تا از آن پس وقتی مردم نام یکی از مطرح ترین و پرطرفدارترین مداحان را می شنوند ناخودآگاه حواشی ساخته شده درباره او در ذهن متبادر شود.

3- تقریبا همه ما می دانیم که امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصلی ترین اهداف قیام امام حسین(ع) است. با آغاز دهه محرم نیز تبیین این اصل مهم از سوی واعظان و سخنرانان در هیئت ها و رسانه ها و ... دنبال می شود. حالا فرض کنیم کسی بخواهد این موضوع را مخدوش کند به نحوی که هرجا در هر هیئتی عبارت «امربه معروف و نهی از منکر» را شنید ناخودآگاه مفهومی تخریبی در ذهنش جای بگیرد. به نظر شما باید چه کند؟ بگذارید این روند را با هم مرور کنیم. هفته ها مانده به آغاز محرم، طرحی با عنوان حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر در مجلس در حال بررسی است این طرح به درستی با برخی انتقادات همراه است که البته باید توسط تصمیم گیران بررسی شود. ناگهان جنایت هولناک اسیدپاشی برای یک بانوی ایرانی در اصفهان رخ می دهد. این جنایت دردناک دل همه ایرانی ها را به درد می آورد اما همزمان برخی رسانه ها عبارت «امر به معروف و نهی از منکر» را به این فاجعه دردناک مرتبط می کنند. حالا دیگر برنامه های زنده بی بی سی نیز به این موضوع اختصاص دارد و اگر تحلیل کمی درباره تکرار عبارت «امر به معروف و نهی از منکر» انجام شود خواهیم دید که این عبارت یکی از پرکاربردترین عباراتی است که در کنار خبر اسیدپاشی استفاده شده است. به بیان دیگر حالا اگر در یک هیئت کوچک در روستایی دور افتاده نیز از «امر به معروف و نهی از منکر» سخن به میان بیاید آن چه در ذهن مخاطب تداعی می شود، کارکرد همان شرطی سازی انجام شده در فیلم «The siege» را دارد و متاسفانه اسید پاشی در کنارش متبادر می شود، آن جوان یا نوجوان هیئتی را دچار «وحشت» می کند، به دلش «غم» می اندازد و حس «ناامیدی» برایش ایجاد می کند. «القای غم و یأس و ناامیدی» و «ایجاد رعب و وحشت» ازمهم ترین اهداف در جنگ های روانی است. درباره فاجعه اسید پاشی طی هفته های گذشته تحلیل های متفاوتی نوشته شده است و در این جا نمی خواهم به تحلیل این موضوع بپردازم. اما صرفا همین را به یاد داشته باشیم که برای ایجاد جنگ روانی و تخریب یک مفهوم مهم و سازنده مانند عاشورا و قیام حسینی نه تانک کارآیی دارد و نه بمب های هدایت شونده یا ساعتی، گاهی خود ما با کپی پیست های بدون فکر یک شایعه در شبکه های مجازی و سایت های خبری و ... تبدیل به خطرناک ترین بمب های ساعتی می شویم و مصداق این که «فدع ما لا تعرف فان شرارالناس طائرون الیک باقاویل السوء -از نقل مطالبی که درباره آن اطلاع کافی ندارید پرهیز کن، زیرا اهل شر، مطالب بی اساس یعنی شایعات را علیه من به گوش شما می رسانند.» (نهج البلاغه- خطبه 78).