عضو کمیسیون فرهنگی: مصوبهای از شعام درباره حجاب به مجلس نرسیده است؛
در سبک های زندگی غیر الهی، مخصوصاً سبک زندگی غربی، حریم در خانواده تقریباً چیز بی‌مفهومی است و دلیل آن این است که بشر غربی برای رسیدن به آزادی حیوانی اراده کرده است که همه حریمها را بشکند. البته باید توجه داشت بشر غربی نیز تا قبل از دوران رنسانس که بحث روابط آزاد در آن مطرح نبود، و هنوز دین به عنوان یک مؤلّفه مهم در بین آنها مطرح بود، این حریمها را نیز مورد توجه قرار می‌داد و این را می‌توان از نوع پوشش زنان غربی در آن دوره که در تصاویر و نقش های آن زمان وجود دارد فهمید؛
به گزارش پایگاه 598 به نقل از کیهان / عبد الصالح شمس اللهی / آنچه درپی می‌آید بررسی مهندسی ارتباطات
درون خانوادگی و حریم‌های مشخص شده از منظر آموزه‌های وحیانی و شارع مقدس
است که وجوه تمایز سبک زندگی غربی از سبک زندگی اسلامی را نمایان می‌‌سازد.
یکی اصول مهم در مهندسی رابطه‌ها درون خانوادگی مراعات حریم های مشخص شده از طرف شارع می باشد دقت در این حریمها یکی از مولفه های مهم سبک زندگی خانوادگی ایده آل از منظر اسلام است.
حریم در لغت به معنی آنچه از پیرامون خانه و عمارت که بدان تعلق دارد. مکانی که حمایت و دفاع از آن واجب باشد[۱] و در اصطلاح به معنی ایجاد هر گونه محدودیت برای مخفی نگاه داشتن چیزی از کسی میباشد.
از منظر اسلام خانواده ای را می توان ایده آل دانست که حریمها و محدودیت های در بین اعضا مطابق دستورات حکیمانه الهی مراعات شود.
شاید این سوال مطرح شود در بین کسانی که در یک خانواده زندگی می کنند و به هم محرم می باشند چه حریم‌هایی می تواند وجود داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال به طور اجمال می توان گفت بحث محرم و نامحرم با هدف جلو گیری از انحطات اخلاقی جامعه تشریع شده است؛ و در هرکجا احتمال انحراف و انحطات اخلاقی وجود داشته باشد برای جلو گیری از آن شارع مقدس از روی حکمت حریم‌هایی را وضع نموده است. البته این حریمها از لحاظ حدّت و شدّت متفاوت است و با توجه به فطرت انسان تنظیم شده است؛ به این معنی که انسان (اگر فطرت سالمی داشته باشد) از لحاظ فطری نسبت به محارم خود میل و کشش جنسی مستمر و عادی ندارد؛ امّا از آنجا که شهوت در انسان عقل و فطرت را تحت الشعاع قرار می‌دهد و باتوجه به قائده قوّت محتمل، حریم‌هایی کم رنگ تر از حریم محرم و نامحرم برای او وضع شده است.
در سبک های زندگی غیر الهی، مخصوصاً سبک زندگی غربی، حریم در خانواده تقریباً چیز بی‌مفهومی است و دلیل آن این است که بشر غربی برای رسیدن به آزادی حیوانی اراده کرده است که همه حریمها را بشکند. البته باید توجه داشت بشر غربی نیز تا قبل از دوران رنسانس که بحث روابط آزاد در آن مطرح نبود، و هنوز دین به عنوان یک مؤلّفه مهم در بین آنها مطرح بود، این حریمها را نیز مورد توجه قرار می‌داد و این را می‌توان از نوع پوشش زنان غربی در آن دوره که در تصاویر و نقش های آن زمان وجود دارد فهمید؛ امّا بعد از دوره رنسانس که دین به کلیسا محدود شد و بحث روابط آزاد مطرح گردید، آرام آرام بحث حریم های درون خانوادگی از بین رفت و انسان عریانی حیوانی را بر پوشش انسانی ترجیح داد.
اسلام با توجه به این مهم، در سبک زندگی خانوادگی ایده آلی که برای بشر تعریف کرده برای تمام افراد خانواده حریم‌هایی مشخص نموده است. و برای بقاء این حریمها ساز و کارهایی نیز ارائه داده است که هرکدام از حریمها و ساز و کارها در ادامه به صورت مجزّا بیان خواهد شد.
حریمها بین زن و شوهر و فرزندان
به طور قطع کم رنگ ترین حریمها بین زن و شوهر است. به اقتضای مسائل زنا شویی تقریباً می توان گفت هیچ حریمی بین زوجین وجود ندارد؛ تا آنجا که قرابت و نزدیکی آنها به حدی است که قرآن آن دو را به لباس برای یکدیگر تشبیه نموده است.
«هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن»[۲]
«زنان شما پوشش شما هستند و شما پوشش آنها»[۳]
البته آداب بین زن و شوهر با جریان حفظ حریمها فرق می کند منظور از این جمله نفی آداب نیست. چرا که در آیات و روایات زیادی آداب زناشویی مطرح شده است بلکه منظور این است که بین زن و شوهر هیچ پرده ای نیست و انحراف ناشی از عدم حفظ حریمها بین آن دو راهی ندارد.
اما زن و شوهر که تا این حد به هم نزدیک هستند، که مثل یک نفر می باشند باید در مقابل فرزندان خود حریم‌هایی را حفظ نمایند، که اتفاقا هم روانشناسان متعهد و هم متون روایی و قرآنی به شدت بر روی این حریمها تاکید کرده اند.
در اسلام حفظ این حریمها در سه سطح مطرح شده است که هر کدام در آینده کودک می‌تواند تاثیرات بسزایی داشته باشد و رعایت و یا عدم رعایت آنها در سعادت و شقاوت فرزند تاثیر مستقیم دارد.
۱ . از بدو تولد تا قبل از رسیدن به سن تمیز
اوّلین سطحی که اسلام مراعات حریمها را در آن توصیه میکند از بدو تولد شروع شده و تا پیش از رسیدن به سن تمیز یعنی سن تشخیص خوب و بد ادامه دارد.
در این دوره مهمترین دستور اسلام پنهان کاری تام و تمام والدین نسبت به روابط زناشویی است. دین در این باره زمانی دستور می‌دهد از هرگونه آشنایی فرزندان با این مسائل و حتی حضور طفل در فضای شهوت آلود خود داری شود و زن و شوهر عمل زناشویی خود را حتی از طفل شیرخوار پنهان کنند.
در این خصوص روایات زیر قابل توجه است.
«عن أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا غَشِیَ امْرَأَتَهُ وَ فِی الْبَیْتِ صَبِیٌّ مُسْتَیْقِظٌ یَرَاهُمَا وَ یَسْمَعُ کَلَامَهُمَا وَ نَفَسَهُمَا مَا أَفْلَحَ أَبَداً إِذَا کَانَ غُلَاماً کَانَ زَانِیاً أَوْ جَارِیَةً کَانَتْ زَانِیَةً»[۴]
«رسول خدا (ص) می فرماید: سوگند به کسی که جان من در دست اوست اگر مردی با همسرش آمیزش کند و در اتاق طفل بیداری باشد که آن دو را در حال جماع مشاهده کند و سخنانشان و حتی صدای نفس کشیدنشان را بشنود آن کودک هرگزموفق نخواهد شد و آلوده به زنا خواهد شد چه دختر باشد و چه پسر. »
«عن ابن رَاشِدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) یَقُولُ لَا یُجَامِعِ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ وَ لَاجَارِیَتَهُ وَ فِی الْبَیْتِ صَبِیٌّ فَإِنَّ ذَلِکَ مِمَّا یُورِثُ الزِّنَا»[۵]
«ابن راشد از پدرش نقل میکند که از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود مرد با همسر و کنیزش درحالی که کودکی در خانه هست مجامعت نکند چرا که این از چیزهاییست که باعث زنا کار شدن فرزند میگردد. »
۲ . از شروع سن تمیز تا قبل از بلوغ
سطح دوّم حفظ حریمها از زمانی شروع میشود که کودک به سن تمیز می‌رسد و تا قبل از رسیدن به سن بلوغ ادامه دارد؛ شاید بتوان گفت این دوره حساس ترین دوره ایست که در زندگی یک فرد وجود دارد و به خاطر همین حساسیت‌ها اسلام برای این دوره بیشترین دستورات را بیان فرموده و به والدین رسالت خاصی را واگذار میکند. که به برخی از آنها اشاره میشود.
طبق روایات اسلامی این دوره که در واقع بنا بر شرایط عادی هفت ساله دوّم سن افراد است دوره آموزش است.
«قَالَ النَّبِیُّ ص الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِین»[۶]
«پیامبر اکرم فرمودند: بچه تا ۷ سال آقاست و تا ۷ سال عبد است و تا ۷ سال وزیر است. »
یعنی همان‌گونه که عبد امر و نهی میشود و امر و نهی پایه آموزش است بچه نیز در این ۷ سال امر و نهی می شود تا تعلیم ببیند؛ که بخشی از این تعالیم مربوط به مسئله حریمها و آداب شرعی و اجتماعی، مثل آداب معاشرت با جنس مخالف، آداب طهارت و آداب پوشش و. . میباشد. و باز در این قسمت با توجه به موضوعیت جنسیت در بحث حریمها بهتر است در این زمینه مادر آموزش دختر را بر عهده بگیرد و پدر عهده دار آموزش پسر شود.
آموزش ویژه در خصوص حریم خصوصی
یکی از آموزش های ویژه ای که در این سن باید به کودک داده شود این است که پدر و ومادر دارای حریمی خصوصی هستند که تو برای ورود به آن حریم باید از آنها اجازه بگیری. قرآن کریم با هدف جلوگیری از رو به رو شدن کودک با صحنه های جنسی بین زن و شوهر و همچنین جلوگیری از شکسته شدن حریمها به والدین دستور می‌دهد که به کودکانتان مسئله حریم خصوصی خود را آموزش دهید، تا مبادا عدم توجه به این مسئله آنها را در معرض انحراف قرار دهد.
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلى بَعْضٍ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَأْذِنُوا کَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ وَ اللَّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ»[۷]
«اى کسانى که ایمان آوردهاید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیدهاند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامى که لباسهاى (معمولى) خود را بیرون مىآورید، و بعد از نماز عشا این سه وقت خصوصى براى شماست امّا بعد از این سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیّت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را براى شما بیان مىکند، و خداوند دانا و حکیم است! و هنگامى که اطفال شما به سنّ بلوغ رسند باید اجازه بگیرند، همان گونه که اشخاصى که پیش از آنان بودند اجازه مىگرفتند اینچنین خداوند آیاتش را براى شما بیان مىکند، و خدا دانا و حکیم است!»[۸]
پوشش مناسب والدین در حضور فرزند
یکی از عمده ترین نکاتی که در خصوص حفظ حریم بین والدین و فرزندان باید مورد توجه قرار گیرد نوع لباس و میزان پوشش آنها در حضور فرزندان است. این نکته قابل توجه است که فرزندان در دوره قبل از بلوغ، به دلیل مواجهه با ناشناخته‌ها، دائماً حس کنجکاوی دارند و اگر والدین مراعات پوشش مناسب را نکنند فرزند به فراست می افتد که خود از این مسائل سر دربیاورد، که در اینجا با مختل شدن روند تربیت جنسی، زمینه انحراف پیش خواهد آمد. در آیات مطرح شده در بند قبلی علت وجوب اجازه فرزندان را نداشتن لباس مناسب برای پدر و مادر بیان کرد، پس با توجه به این در میابیم که در غیر آن سه مورد که به فرزندان دستور مراعات حال پدر و مادر داده شده، در موارد دیگر پدر و مادر باید مراعات فرزندان را نموده و با پوشش نا مناسب در مقابل آنها ظاهرنشوند.
جدا سازی بستر خواب والدین از فرزندان
از مجموع نکات گذشته بر می آید که جدا سازی بستر فرزندان از پدر و مادر به دو صورت موقت و دائم انجام می پذیرد. جدا سازی موقت در صورتیست که زوجین قصد عمل زناشویی داشته باشند که در این صورت کودک در هر سنی و تحت هر شرایطی(اعم از سلامت و بیماری و…) باید از پدر و مادر و حریم آنها جدا شود، تا عمل زناشویی پایان یابد و جدا سازی دائم زمانیست که فرزند به سن تمیز برسد و خوابیدن عادی پدر و مادر در کنار یکدیگر برای او سوال بر انگیز باشد.
مراعات حریمها در خصوص مسئولیت های مادرانه
یکی از دغدغه‌هایی که همیشه مادران و پدران دارند مراعات مسائلی مثل پاکی و نجسی و نظافت از طرف فرزندان است در اسلام برای این مسئله نیز حریم‌هایی نقل شده است که مراعات آنها ضروریست به عنوان مثال اسلام دستور می‌دهد تا قبل از شش سالگی نحوه طهارت از بول و غائط را به فرزندانتان آموزش دهید، چرا که بعد از آن سن، فرزند مسئله جنسیت و خوب و بد را درک میکند و همین امر باعث میشود که مباشرت والدین در طهارت زمینه انحرافات بعدی او را فراهم آورد
«عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ قَالَ عَلِیٌّ (ع) مُبَاشَرَةُ الْمَرْأَةِ ابْنَتَهَا إِذَا بَلَغَتْ سِتَّ سِنِینَ شُعْبَةٌ مِنَ الزِّنَا»[۹]
«جعفر بن محمّد از پدرش (علیهما السّلام) روایت کرده که آن حضرت فرمود: امیر مؤمنان (ع)فرمودند: اینکه مادری عورتین دختر شش ساله خود را بشوید بخشی از زناست. »
کنایه از اینکه زمینه انحرافات اخلاقی آینده این دختر را فراهم می کند.
نکته: این مسئله لازم به ذکر است که سنّ تمیز، سنّی است که بچه خوب و بد را متوجه شود؛ در اسلام این سن مرز ۶ سالگی قرار داده شده امّا با توجه به اینکه تعیین این سن منصوص العله است می‌توان گفت که این سن موضوعیت ندارد و فقط تشخیص خوب و بد مهم است که این مسئله با توجه به شرایط افراد متفاوت است و در مورد فرزند امروزی با توجه به نقش رسانه‌ها در آموزش های زود هنگام می‌توان این سن را زود تر از شش سال دانست.
۳ . دوران بلوغ و پس از آن
سومین مرحله ای که باید پدر و مادر حریم را با فرزندان خود نگه دارند، زمانیست که فرزند به سن بلوغ رسیده باشد. در این هنگام به صورت طبیعی مراحل گذشته انجام پذیرفته امّا فرزند به سنی رسیده است که در خود نیازهایی را احساس میکند و با مسائل جنسی تقریبا آشنا شده است. در این سن حریمها به صورت تصاعدی تشدید میشود؛ لذا باید از هر گونه عملی که احتمال بر انگیختن نیاز جنسی فرزند در آن وجود دارد جلو گیری شود؛ و گاه حتی نیاز است از اعمالی مثل نوازش و یا بوسیدن فرزند توسط پدر یا مادر خود داری شود. البته این موضوع در موارد بسیار نادری اتفاق می افتد در این مرحله والدین باید در یک پُرسه زمانی معقول و منطقی مراقبت‌ها و آموزش های لازم را برای آماده کردن تدریجی فرزندان برای ازدواج انجام دهند.
حریمها بین فرزندان
در هر خانواده معمولاً دو یا چند فرزند با یکدیگر و زیر لوای پدر و مادر زندگی می کنند که در اکثر مواقع این فرزندان از هر دوجنس دختر و پسر می باشند در خانواده چه فرزندان از یک جنس باشند و یا از هر دوجنس، باید یک سری از حریمها بین فرزندان مورد توجه قرار گیرد، گرچه این حریمها در خانواده‌هایی که هم پسر دارند و هم دختر کمی غلیظ تر است.
۱ . حریم پوششی
در خانواده ای که فرزندان معمولاً با چند سال اختلاف با یکدیگر زندگی می کنند، باید فرزندان از لحاظ پوشش به گونه ای رفتار کنند که هیچ‌کدام به خاطر مشاهده اندام دیگری به فکر گناه نیفتد.
این نکته حائز اهمیّت است که انسان‌ها علی الخصوص جوان‌تر‌ها از لحاظ جنسی به یک دیگر کشش دارند، و این حالت اگر چه در بین محارم کمتر دیده میشود، ولی اگر حریم شکنی شود چه بسا محارم نیز به یکدیگر نظر سوء پیدا کنند؛ کما اینکه در مواردی این حریم شکنی‌ها باعث ایجاد زمینه گناه و بروز مشکلات عظیم در خانواده‌ها گردیده است.
۲ . جدا سازی فیزیکی فرزندان ازیکدیگر
یکی دیگر از مواردی که باید در خصوص حریم بین فرزندان مراعات شود، جدا سازی بستر خواب فرزندان از یکدیگر است؛ مخصوصاً اگر فرزندان دو جنس مخالف باشند. برای این جدا سازی از شش سال تا ده سال بیان شده است که وجه جمع آن این است که بهترین زمان برای جدا سازی بین فرزندان در هنگام خواب همان شش سالگیست، ولی نهایتاً این کار تا ده سالگی فرصت دارد و نباید از ده سالگی به تاخیر بیفتد.
«وَ رُوِیَ أَنَّهُ یُفَرَّقُ بَیْنَ الصِّبْیَانِ فِی الْمَضَاجِعِ لِسِتِّ سِنِینَ»[۱۰]
«روایت شده است که از شش سالگی بستر فرزندان را از یکدیگر جدا کنید و بین آنها فاصله بیندازید. »
«وَ رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَیْمُونٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیَّةُ وَ الصَّبِیَّةُ وَ الصَّبِیَّةُ یُفَرَّقُ بَیْنَهُمْ فِی الْمَضَاجِعِ لِعَشْرِ سِنِینَ»[۱۱]
«رسول خدا (ص) می فرماید: بستر خواب پسر و پسر، پسر و دختر، دختر و دختر را به هنگام ده سالگی از هم جدا کنید. »
الزامات برای رسیدن به حد مطلوب از رعایت حریمها
۱٫ معماری مناسب خانواده مسلمان
از نکاتی که در بحث حریمها مطرح شد این بود که فضای خواب پدر و مادر از فرزندان جدا باشد و یا بین فرزندان در هنگام خواب فاصله باشد و یا از آشنایی زود هنگام آنها با برخی مسائل جلوگیری شود و. . تمامی این مسائل مستلزم این است که فضای زندگی از جهات مختلف آماده این گونه حریم بندی‌ها باشد.
با توجه به معماری ایرانی اسلامی در میابیم که در معماری ایرانی اسلامی شرایط نسبت به معماری امروز برای حریم بندی‌ها بسیار آماده‌تر بوده است ؛مؤلفه های معماری اسلامی که زمینه ساز رعایت حریم های درون خانوادگی است عبارتند از:
وسعت خانه
یکی از توصیه های اسلام این است که برای زندگی خانه‌هایی وسیع انتخاب کنید؛ زیرا خانه های وسیع این امکان را به انسان می‌دهد تا بتواند حریمها را مراعات کند. اگر خانه ای وسیع باشد والدین می‌توانند اطاقی مخصوص خود و به دور از فضای استراحت فرزندان اختیار کنند و فرزندان نیز می‌توانند در حریمی مخصوص به خود قرار بگیرند؛ ولی زمانی که خانه تنگ باشد تقریباً همه حریمها از بین می‌رود و محل خواب فرزندان و پدر مادر یکی میشود در متون اسلامی نیز به این مسئله تأکید فراوان شده است تا آنجا که این مسئله را از سعادت مرد دانسته اند.
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ السَّعَادَةِ سَعَةُ الْمَنْزِلِ»[۱۲]
«امام صادق(علیه السلام) فرمودند: منزل وسیع از سعادت است »
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثَةٌ لِلْمُؤْمِنِ فِیهَا رَاحَةٌ دَارٌ وَاسِعَةٌ تُوَارِی عَوْرَتَهُ وَ سُوءَ حَالِهِ مِنَ النَّاسِ وَ امْرَأَةٌ صَالِحَةٌ تُعِینُهُ عَلَى أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ ابْنَةٌ أَوْ أُخْتٌ یُخْرِجُهَا مِنْ مَنْزِلِهِ إِمَّا بِمَوْتٍ أَوْ بِتَزَوُّجٍ»[۱۳]
امام صادق(ع) فرمودند: سه چیز باعث آرامش مرد است اول خانه وسیعی که او را در عریانی و حالاتی که بد است و دیگران او را در آن حال ببینند بپوشاند و همسری که او را یاری رساند در امور دنیا و آخرت و همچنین اگر در خانه دختر و یا خواهری دارد آنها را از خانه بیرون نماید حال یا به ازدواج یا به مرگ.
«أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ ع سُئِلَ عَنْ فَضْلِ عَیْشِ الدُّنْیَا قَالَ سَعَةُ الْمَنْزِلِ وَ کَثْرَةُ الْمُحِبِّینَ»[۱۴]
«از امیر المومنین(ع) سؤال شد که بهترین عیش های دنیا چیست حضرت فرمودند منزل وسیع و زیاد بودن دوستداران. »
جالب توجه اینکه همین مقدار که در حسن خانه واسع فرموده اند در مورد بدی خانه تنگ نیز بیان داشته اند، به عنوان مثال فرموده اند:
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مِنْ شَقَاءِ الْعَیْشِ ضِیقُ الْمَنْزِلِ»[۱۵]
«امام باقر (ع) فرمودند از سختی زندگی این است که خانه انسان تنگ باشد. »
یکی از مشکلاتی که باعث شده است خیلی‌ها قید این گونه حریمها را بزنند، همین مسئله است که در خانه های تنگ و کوچک زندگی میکنند، خانه‌هایی که گاه برای زندگی یک زن و شوهر هم مناسب نیست. سوغات معماری غربی، برای بشر متدین شرقی،چیزی نبود جز آپارتمان‌هایی که مثل قوطی کبریت کوچک و بی روح روی هم چیده شده و سر به فلک گذاشته اند. برای فرار از این مشکل باید به سمت خانه های وسیع رفت؛ این مهم اگر در شهرهای بزرگ امکان ندارد ولی در شهرهای کوچک با زمین های وسیعی که در اختیار هست امکان دارد.
نوع معماری و نقشه ساختمان
یکی دیگر از چیزهایی که به رعایت حریمها کمک میکند نوع معماری درون خانه است در معماری اسلامی خانه متشکل از چهار قسمت بود که عبارتند از اندرونی،بیرونی و هشتی، که اندرونی و بیرونی را به هم متصل میکند، به علاوه اطاق های تو در توی متعددی که هر کدام به تنهایی حریمی پوشیده و خصوصی بود. این حالت امکان رعایت حریم بین افراد خانواده را فراهم می‌کرد. امّا در معماری امروزی بناهای شهری در ممالک اسلامی که معمولاً برگرفته از معماری رومی است.خانه متشکل از سالنی بزگ و یک دست و مشرف به آشپزخانه‌ای اپن با یک اطاق خواب که معمولا ًاز آن استفاده پستو میشود، میباشد و همین چینش باعث شده است که بیشتر حریمها اعم از درون خانوادگی و یا برون خانوادگی برداشته شود.
در روایات اهل بیت(علیهم السلام) نیز که نگاه می‌کنیم در میابیم که خانه های آن بزرگواران نیز از قسمت‌های مجزّایی تشکیل شده بوده، به عنوان مثال:
«عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ منفوس [مَنْقُوشٍ] قَالَ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع وَ هُوَ جَالِسٌ عَلَى دُکَّانٍ فِی الدَّارِ وَ عَنْ یَمِینِهِ بَیْتٌ عَلَیْهِ سِتْرٌ مُسْبَلٌ فَقُلْتُ لَهُ سَیِّدِی مَنْ صَاحِبُ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ ارْفَعِ السِّتْرَ فَرَفَعْتُهُ فَخَرَجَ إِلَیْنَا غُلَامٌ خُمَاسِیٌّ لَهُ عَشْرٌ أَوْ ثَمَانٌ »[۱۶]
«از یعقوب بن منفوس روایت است که گفت: داخل شدم بر أبى محمد (ع) و او نشسته بود در خانه و از جانب راست او اندرونى بود که پرده بر او آویخته بود گفتم مر او را که اى سید من کیست صاحب این امر؟ فرمود که بردار پرده را، پس چون برداشتم بیرون آمد بر ما پسرى خماسى که او را ده سال بود یا هشت… »
علاوه بر آن نوع چینش نورگیرها و در‌ها و پنجره‌ها در معماری ایرانی اسلامی به گونه ای بود که از طریق پنجره‌ها به داخل خانه تسلط نبود و اگر دری بزرگ با پنجره های بزرگی برای خانه در نظر گرفته می شد، شیشه های چند رنگ ماتی در آن استفاده می‌شد، که حتی سایه افراد از پشت آن قابل رؤیت نبود؛ امّا در معماری امروزی متأسفانه نه تنها این مسائل مراعات نمی‌شود و از همه جای خانه به جاهای دیگر خانه تسلط هست و از شیشه های ساده به جای شیشه های مات استفاده میشود؛ بلکه گاهی حریم های حیا و عفت نیز شکسته شده تا آنجا که اخیراً از حمام های شیشه ای در منازل استفاده میشود.
همچنین نوع و حجم مصالحی که در خانه های با معماری ایرانی اسلامی استفاده می‌شد؛ از نوعی بود که صدا از آن به راحتی عبور نمی‌کرد به عنوان مثال دیوارهای خشتی با قطری گاه نزدیک به یک متر از رفتن هر گونه صدایی جلوگیری می‌نمود؛ امّا در بناهای امروزی گاه به یک پارتیشن ساده برای جدا سازی فضا‌ها در درون خانواده استفاده میشود که این خود در شکسته شدن حریمها نقش بسزایی دارد.
۲٫ ساماندهی مد و لباس
لباس و نوع و مدل آن از مهمترین مباحث در بحث حریم های درون خانوادگی است؛ امروزه تا بحث از ساماندهی مد و لباس میشود همه فکر‌ها به این سمت می‌رود که باید برای اوضاع اجتماعی و پوشش آن کاری کرد؛ امّا حقیقت آن است که در مورد پوشش های درون خانوادگی نیز باید فکری کرد؛ در بسیاری موارد پوشش های وارداتی از غرب در محیط خانواده،مناسب خانواده اسلامی نیست امّا به صرف محرمیّت افراد با یک دیگر این مساله از دید‌ها پنهان مانده است و همین امر در بسیاری از موارد زمینه ساز انحرافات اخلاقی گردیده است.
۳٫ آموزش به خانواده‌ها
سومین لازمه رسیدن به سطح مناسب از حریم داری در خانواده، آموزش مناسب برای خانواده هاست. حجم عظیمی از روایات و آیات قرآن در مورد مسائل خانواده است و در میان آنها بخش قابل توجهی به مساله حریمها اشاره نموده است. از همین نکته مشخص میشود که شریعت،اهتمام ویژه به آموزش در این بحث داشته است و برای رسیدن به حدّ مطلوب راهی به جز آموزش خانواده‌ها وجود ندارد.
جامعه بدون حریم، یعنی جامعه ای که از اصول انسانی فاصله گرفته و غرق در شهوات حیوانی شده است . در چنین جامعه ای ساده ترین نیازهای روز مره همچون خرید کالا، به شهوت گره خواهد خورد و تا شهوت کسی را تحریک نکنی به مطلوبت نخواهی رسید. لذا کمپانی های بزرگ غربی برای فروش کالایشان از کالایی جانبی به اسم زن استفاده میکنند. و محل تقیّد به این حریمها خانواده است چرا که جامعه از افرادی تشکیل میگردد که در خانواده ها پرورش پیدا میکنند .
[1]محمد معین ،فرهنگ فارسی معین، ج۱،تهران،۱۳۸۶،ص۹۷۳
[۲] قرآن کریم / بقره ۱۸۷
[۳] آیت الله مکارم /ترجمه قرآن کریم
[۴] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی ج۵ ،ص ۵۰۰
[۵] همان
[۶] شیخ حر عاملی،وسائلالشیعة، ج ۲۱،ص ۴۷۶
[۷] قرآن کریم / نور ۵۸ و ۵۹
[۸] آیت الله مکارم شیرازی / ترجمه قرآن کریم
[۹] شیخ صدوق،منلایحضرهالفقیه ، ج : ۳ ،ص:۴۳۷
[۱۰] شیخ صدوق، منلایحضرهالفقیه، ج ۳ ،ص ۴۳۶
[۱۱] شیخ صدوق ،منلایحضرهالفقیه ، ج ۳،ص ،۴۳۷
[۱۲] محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۶،ص۵۲۵
[۱۳] همان
[۱۴] همان ص۵۲۶
[۱۵] همان ص۵۲۶
[۱۶] محمد باقر بن محمد تقی مجلسی،بحارالأنوار،محقق جمعی ز محققان،ج۵۲،بیروت،داراحیاء التراث العربی،بی تا،ص۲۵
اخبار ویژه
وارونهنمایی تهدیدات آمریکا؛
سناریویی که هر بار تکرار میشود؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
پر طرفدار ترین ها
