چگونه اسد باقی ماند؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از جماران- داود احمدی: سوریه را آتش جنگ فراگرفته بود. سرعت پیشروی معارضین آنقدرها بود که بیشتر تحلیلگران بگویند بشار رفتنی ست. حالا همه پیشگو شده بودند و برای سقوط اسد زمان معین می‌کردند؛ یک ماه، دوماه، سه ماه...؛ اما آنچه در سوریه پیش آمد برای تحلیلگران عجیب بود. نه تنها بشار ماند که هر روز بر محبوبیت و قدرتش افزوده شد. اما به چه دلیل نظام سوریه توانست از همه حوادث به سلامت عبور کند و تا امروز با وجود تلاش‌های فراوان برخی قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی باقی بماند:

ویژگی‌های شخصیتی: بشارِ آرام

بشار اسد رهبر خونسردی است. معمولا در خوردن زیاده‌روی نمی‌کند و به همین دلیل است که از زمان ریاست جمهوری یعنی از ۱۲ سال پیش تاکنون وزن خود را ثابت نگه داشته است. به گزارش العالم، روز کاری بشار اسد ساعت 6:30 صبح آغاز می‌گردد و او همه روزه و تحت هر شرایطی، زمانی را بە ورزش اختصاص می‌دهد. سپس در ساعت 7 تا 7:30 شروع به مطالعه اسناد و اخبار می‌کند، با مسئولین مربوطه سخن می‌گوید، دستورات را صادر می‌کند و گاهی برای مطمئن شدن از پیگیری اهداف با مسئولین پایین‌رتبه نیز تماس برقرار می‌کند.

بشار حدود 100 تماس تلفنی در روز دارد، سپس پیگیر تحولات میدانی جبهه‌ها می‌شود. می‌گویند وقتی چند خمپاره به نزدیکی کاخ ریاست جمهوری اصابت کرد، او خندید و گفت: «آنها می‌خواهند ساکنان کاخ را بترسانند و نمی‌دانند که ما از این چیزها نمی‌ترسیم». با آغاز تحولات، بشار دستپاچه نشد. او همیشه به مسئولین دولتش توصیه می‌کند تا در صورت وقوع مشکلات بزرگ دچار اضطراب نشوند. بشار اسد فرزند حافظ اسد رئیس جمهوری سابق سوریه است. لیسانس پزشکی خود را در دمشق گرفته و سپس برای کسب تخصص چشم پزشکی راهی لندن شد؛ تخصصی که به او آموخت آنچه با چشم دیده می‌شود تنها انعکاس نور است. بشار قبل از خواب کمی مطالعه می‌کند و سپس در میان این همه هیاهو در کمتر از ۱۰دقیقه بە خواب فرو می‌رود.

اتکاء به نیروی مردم: دفاع الوطنی

بحران سوریه، تعریف جدیدی از امنیت را به همراه داشت. در اکثر موارد، دولت‌ها تهدید نظامی را در سطح دیگر کشورهای متخاصم تعریف می‌کنند. به همین دلیل استراتژی و ساختارهای نظامی برای نبرد با دیگر دولت‌ها آماده می‌شود. بشار اسد مهمترین تهدید علیه سوریه را رژیم صهیونیستی می‌دانست. برداشت دولت سوریه این بود که اسرائیل ممکن است از طریق حملات هوایی و زمینی امنیت سوریه را تهدید کند. بر همین مبنا، تفکرات امنیتی سوریه شکل گرفته بود. بشار برای پاسخ به حمله احتمالی هوایی، توان موشکی خود را تقویت می‌کرد و برای جنگ بر روی زمین، ارتش سوریه پنجمین قدرت تانکی جهان لقب گرفته بود. از طرف دیگر زرادخانه سلاح‌های شیمیایی سوریه پاسخی بود به انواع سلاح‌های کشتار جمعی صهیونیست‌ها، زرادخانه‌ای که می‌توانست در مقابل بمب اتم و تسلیحات شیمیایی رژیم اشغالگر قدس بازدارندگی ایجاد کند. شاید به همین دلیل دشمنان سوریه، این بار دست به اقدامی دیگر زدند. سازماندهی و تقویت ده‌ها گروه تروریستی در سوریه کار را برای ارتش این کشور دشوار کرد. از یک طرف امکان استفاده از توان موشکی در جنگ شهری محدود بود و از سوی دیگر ساختار و آموزش ارتش سوریه مناسب این نوع از نبرد نبود.

به همین دلیل، اسد اقدام به سازماندهی مجدد تشکیلات نظامی سوریه کرد. دفاع الوطنی، که تاحدودی الهام گرفته از نیروی مقاومت بسیج ایران است، توانست نقش مهمی در تثبیت مواضع دولت سوریه داشته باشد. نیرویی که جمعیت رزمندگان آن در سال 2013 حدود شصت هزار تن تخمین زده شده است. مسئولیت اصلی این نیرو حفظ امنیت در سوریه است. دفاع الوطنی به ارتش سوریه این امکان را داد تا بتواند با گستردگی و توان بالاتری با معارضین درگیر شود. امری که در موفقیت‌های دولت سوریه در مقابل تروریست‌ها نقش مهمی بازی کرده است.

انعطاف پذیری؛ جست‌وجوی مکانیسم حل مسالمت‌آمیز منازعه

همانقدر که بشار اسد در تصمیماتش سخت و استوار است، در مقابل مسائلی که می‌تواند در بهبود اوضاع مؤثر باشد منعطف است. وقتی بحران در سوریه آغاز شد، بشار اسد سریعا با اعطای حقوق مورد مطالبه کردها آنها را به سمت خود آورد. سپس با خارج کردن ارتش از مناطق کردنشین سوریه، نوعی خودمختاری به آنها داد. امری که باعث شد کردهای سوریه در کنار بشار اسد قرار گیرند. علاوه بر کسب حمایت کردها، بخش‌هایی از ارتش که در این مناطق بودند این امکان را پیدا کردند تا به مناطق مهم درگیری از جمله حلب بروند. این امر باعث تقویت مواضع دولت سوریه در این شهر گشت. هرچند گفته می‌شود روابط دوستانه بشار و جلال طالبانی نقش مهمی در این مسئله داشته است.

علاوه بر این، قانون اساسی سوریه نیز تغییر کرد. در پیش‌نویس جدید، اختیارات حزب بعث شدیدا کاهش یافت و مدت ریاست جمهوری به دو دوره هفت ساله محدود شد. رفراندوم پیش‌نویس قانون اساسی جدید سوریه در سال 2012 برگزار شد. درصد مشارکت در این رفراندوم 57درصد بود. که بیش از 90 درصد شرکت‌کنندگان (7٬490٬319نفر) با تغییرات موافقت کرده بودند. با این حرکت، بشار اسد عزم خود را برای استفاده از مکانیسم‌های مسالمت‌آمیز حل منازعه به رخ معارضین کشید. علاوه بر این، آمار شرکت در این انتخابات نشان داد که مردم سوریه نیز برای حل مسالمت‌آمیز این بحران با بشار همگام شده‌اند. (مهمترین بندهای قانون اساسی جدید سوریه). با برگزاری انتخابات پارلمانی در 7 مه 2012 برای اولین بار 11 حزب جدید نیز تواسنتند در این انتخابات شرکت کنند. تغییر قانون اساسی، برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری توسط دولت سوریه به مخالفین نشان داد که بشار اسد خواستار یافتن راه حلی مسالمت‌آمیز برای مشکلات است؛ امری که باعث انزوای مخالفین در فضای سیاسی سوریه شد.

 محور مقاومت: گروه دوستان اسد

سوریه بخشی از محور مقاومت است. این کشورها به این باور رسیده‌اند که رژیم صهیونیستی مهمترین عامل عقب‌ماندگی و خشونت در منطقه است. به همین دلیل باید در مقابل این رژیم و حامیانش مقاومت کرد. نوعی تقسیم کار در این محور به شکلی خودکار به وجود آمده است و سوریه قلب این نظام است. به همین دلیل اعضای محور مقاومت هرگز به سوریه پشت نکردند؛ چراکه در صورت سقوط دولت این کشور نه فقط سوریه بلکه امنیت همه کشورهای منطقه به خطر می‌افتد. بشار اسد در جریان درگیری‌ها توانست به کمک دوستانش بر بسیاری از مشکلات غلبه پیدا کند؛ دوستانی که مانند بیشتر اتحادهای سیاسی اهل خیانت نیستند.

با توجه به سه عامل پیش گفته، می‌توان چشم‌انداز تحولات سوریه را رو به بهبود ارزیابی کرد. هرچند به دلیل حضور عوامل خارجی در مسئله سوریه، امکان رویدادهایی غیرمنتظره که قادر به تغییر صحنه باشند وجود دارد. البته حوادثی مانند آنچه در غوطه شرقی رخ داد نیز نشان از توانایی دولت دمشق برای رویارویی با اینگونه رویدادها دارد. در آن زمان ادعایی مبنی بر استفاده اسد از سلاح شیمیایی در غوطه مطرح شد؛ اما بشار اسد با برخوردی آرام توانست به اتهامات پاسخ گوید. سپس از طریق گروه دوستانش پیشنهادی مبنی بر امحای تمام تسلیحات شیمیایی سوریه مطرح شد و بشار با انعطاف این پیشنهاد را پذیرفت. امری که نه تنها باعث خنثی شدن توطئه معارضین گشت بلکه توانست تا حد زیادی انگشت اتهامی را که به سمت اسد منحرف شده بود، به سوی معارضین متوجه سازد. مسئله‌ای که احتمالا عربستان سعودی آن را طراحی نموده و از طریق گروه لواءالسلام عملیاتی کرده بود.

علاوه بر این، عواملی چون «تهدید جدی داعش برای همه منطقه» و «اختلافات اساسی بین حامیان معارضین» نیز باعث شده تا این روزها تحلیلگران دیگر سخنی از پایان اسد بر زبان نیاورند! بلکه بیشتر سخن‌ها از چگونگی همکاری با اسد برای مقابله با تروریست‌ها باشد. هرچند اوباما می‌کوشد تا از طریق دریافت یک بودجه 500 میلیون دلاری معارضین سوریه را تسلیح سازد؛ اما خود آمریکایی‌ها نیز به خوبی می‌دانند که مبارزه با داعش بدون همکاری با اسد به عنوان یکی از قطب‌های مهم مخالف داعش، به سختی ممکن است.