در دو دهه اخیر به دلایل مختلف و غیر اصولی کاشت درختان بی ثمر که هیچگونه سنخیتی با آب و هوای گیلان نداشته در این استان و در سطح کشور روند روبه رشدی داشته است.
درختان نبض زمین هستند و مایه حیات انسان، حیوان و حتی بعضی از گیاهان و با جذب گازهای سمی از جمله دیاکسید کربن و تولید اکسیژن که یکی از اساسی ترین نیازهای حیات انسان و حیوان است، سبب دوام حیات انسان و سلامت چرخه طبیعت میشوند.
کاج یکی از آن درختانی است که برخلاف سرمایهگذاری فراوان و غیرکارشناسی شهرداریها در دهه اخیر و کاشت نهالهای آن در اکثر شهرهای استان گیلان و کشور پاسخ خوبی به این اعتماد نداده است.
درختان کاج اصولا بومی ایران نیستند و در سه دهه گذشته گونههای مختلف آن به ایران واردشده است و متاسفانه تنها به دلیل همیشه سبز بودن و بدون در نظر گرفتن مضرات این درخت به ظاهر زیبا اما سمی و خطرناک در بسیاری از مناطق ایران با آب وهوای مختلف کاشت کاج روبه افزایش گذاشته است.
سازگاری این درخت بومی آمریکا با شرایط اقلیمی کشورمان باعث شده که گزینه نخست کاشت نهال در روز درختکاری کاج باشد، درختی که به بهترین نحو ممکن برش خورده و شاید همین موضوع باعث دلبری این درخت در کشور شده است.
مضرات این درخت که تمام شهرها و پارکهایمان را محاصره کرده است بسیار زیاد است، ایجاد حساسیت، از بین بردن بافت خاک و اسیدی کردن محیط اطراف تنها بخشی از هدیه این میهمان ناخوانده است، این درخت ، منبع تولید آلرژیهای به شدت حساسیت زا بوده و باعث ایجاد بیماری آسم و حساسیت می کند.
تولید اکسیژن توسط برگهای سوزنی درخت کاج بسیار اندک بوده و تولید رطوبت و ایجاد خنکی در هوای اطرافش نیز بسیار اندک است و این درخت به علت وجود برگهای سوزنی و سطح تماس کم با هوای محیط، قدرت تصفیه هوای بسیار اندکی دارد و خاک پیرامون خود را اسیدی می کند و در واقع خاک اطراف خود را به کلی تخریب میکند.
بعضی از محققان معتقدند که درخت کاج نوعی اکسید نیتروژن وارد فضا می کند که در فضای شهر ها موجب آلودگی بیشتر هوا شده و به ریه های انسان نیز آسیب میزند و این درخت به علت سطح برگ کم، قد کوتاه و چتر کم دارای سایه مناسبی نیست.
جالب است بدانید که لاشههای برگ سوزنی این درخت تولید مواد شیمیایی در زیر درخت میکند که برای موجودات زنده بسیار زیانبار است و به علت سمی بودن برگهای سوزنی درخت کاج، پرنده ها روی این درخت لانه نمیسازند و چوب درخت کاج دیر رشد می کند و در مصرف صنعتی و صنایع دستی کاربرد کمی دارد و مناسب نیست.
در سالیان گذشته آتشسوزیهایی که در پارکهای جنگلی اتفاق افتاده است اغلب در قطعات کاج بوده که براثر قابلیت زیاد اشتغال برگهای سوزنی خشکیده می باشد.
برگ های سوزنی در معابر شهری با فرود آمدن بر روی خودروها و سنگ فرش ها به علت وجود رزین و صمغ ، صدمه غیر قابل جبرانی ایجاد می کنند و ریشه کاج به مرور زمان به سنگ فرش ها و بافت معابر آسیب جدی می زند.
عروس ایران در محاصره کاجهای سمی
با کمی پیاده روی در شهر لاهیجان و نشستن در پارکها و حاشیه استخر ، پی به این حقیقت تلخ می بریم که در سال های اخیر چگونه نا آگاهانه این درخت خطرناک به شکلی سرطانی تمام شهر و بویژه فضاهای سبز را محاصره کرده است.
استخر و پارک ملی لاهیجان به عنوان نقاط گردشگر پذیر و بسیار زیبای شهر نمونه مشهود برای معرفی انواع گونه های این درخت بوده و تقریبا اکثر شهروندان لاهیجانی متوجه شده ند که قسمت سوزنی برگها تبدیل به مکانی بی روح ومرده شده است، چون سطح خاک این مناطق عاری از گیاه بوده و هیچ پرندهای در میان درختان لانه نکرده وخاک زیر درختان، متراکم وسفت است.
نمونههای زیادی در کشور از بوستان ای جنگلی کاج داریم که در نیم قرن اخیر به دست خودمان به وجود آورده ایم و متاسفانه بدون در نظر گرفتن مسایل کارشناسی در مورد شرایط کشت و نگهداری این گونه درخت ها،تنها به اقتصادی بودن و بالا بودن آمار سرانه فضای سبز توجه کرده ایم.
اگر کاج ایرانی دارای فوایدی باشد باید به نسبت خاصی در کنار دیگر درختان کاشته شود نه این که با این منطق ضعیف که کاج آب کمی می خواهد آن را درشهرهای پر باران شمال کشور نیز جایگزین درخت بومی این مناطق کنیم.
مرکبات جایگزین مناسبی برای درخت کاج
با توجه به مضرات درخت کاج و شرایط خاص آب و هوایی استان گیلان یکی از درختانی که میتواند جایگزین این درخت غیر بومی و خطرناک شود نارنج است.
درختی که هم می توان از عطر گلهایش و هم از خواص بی شمار میوه هایش استفاده کرد. تولید میوه درخت نارنج بستگی به شرایط آب و هوایی دارد و در برخی مناطق به دلیل وجود شرایط مناسب توانایی تولید میوه در سراسر سال را دارد.تقریبا تمامی شهرهای استان گیلان برای رشد این درخت پرفایده بسیار مناسب هستند.
برای درختکاریِ شهری در شمال، مرکبات، به ویژه نارنج از همه بهتر است . در شهرهای شمال باید درختانی کاشته شود که گل داشته باشند زیرا در این منطقه، کمبود سبزی وجود ندارد.
مقاومت در برابر سرمای زمستان،تاثیر عطر بهار نارنج بر سلامت روانی
شهروندان، اثر ضدعفونى کننده و میکروب کشى نارنج تنها بخشی از فواید این
درخت است.
حال آنکه گیلان دارای اقلیم خاصی است که کاشت نهال نارنج میتواند در این
استان به درستی توسعه یابد. عرق بهار نارنج نیز داروی مناسبی برای
بیماریهای قلبی و عروقی است.