چرا جوایز ادبی در دولت دچار تغییر شدند؟

با روی کار آمدن دولت یازدهم و حضور سیدعباس صالحی در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد شورای تخصصی بررسی و بازنگری جوایز کتاب با هدف دستیابی به سند جامع جوایز ادبی تشکیل شد که یکی از اهداف آن ‌بررسی و اصلاح آیین‌نامه داوری جایزه کتاب سال و به تبع سایر جوایز ادبی است.

چه کسانی عضو شورای تخصصی بازنگری جوایز ادبی هستند؟

دکتر نجفقلی حبیبی، مجید غلامی جلیسه، دکتر مالک شجاعی جشوقانی، دکتر محمدرضا وصفی، سید فرید قاسمی، دکتر سعید عدالت‌نژاد، دکتر مرتضی کریمی‌نیا، جواد محقق، ابوذر ابراهیمی ترکمان، علیرضا کرمانی، علی اصغر سیدآبادی، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی مهدوی‌راد، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر رضا مختاری، دکتر نجفعلی میرزایی، دکتر سید محمود حسینی و حجت‌الاسلام و المسلمین محمد تقی سبحانی اعضای شورای تخصصی بررسی و بازنگری جوایز کتاب  هستند.

سیدعباس صالحی: منطق باید مبنای جوایز ادبی باشد نه احساس

سیدعباس صالحی درباره بازنگری جوایز ادبی معتقد است: جوایز معاونت فرهنگی باید جوایزی باشند که اولا از یک مبنای منطقی برخوردار باشد نه مبنای احساسی و بعد هم اهداف شفاف و روشنی داشته باشد و در مسیر آن اهداف بتواند گام‌هایی بردارد.

همچنین به اعتقاد وی یکی از مهم‌ترین عوامل بحث در این حوزه اعتمادسازی جامعه علمی و مخاطب است؛  یعنی در جوایز دولتی این احساس به دست می‌آید که آنگونه که باید جامعه علمی به فرآیند اعتمادسازی پیدا نکرده و نمی‌کند. اگر یکی از مشکلات اساسی این باشد که به نظر می‌آید همین است، باید برای اعتمادسازی تلاش کرد.

مدیرخانه کتاب: تمام سیستم و مدیریت ما در حوزه جوایز ادبی نیاز به اصلاح دارد

نجفعلی میرزایی  مدیرعامل خانه کتاب در این باره می گوید:  از جمله تحولاتی که باید در حوزه جوایز کتاب رخ دهد، تغییر ساختاری فرایند چرخه داوری آثار است‌، هم‌چنین مباحثی نظیر میزان جوایز نیز بررسی می‌شود،‌  برای نمونه ممکن است مقایسه‌ای میان تعداد جوایز جایزه کتاب سال با جایزه جلال انجام شود و هر کدام از این‌ها تغییر کند.

وی درباره بازنگری جوایز ادبی معتقد است: تردید تمام سیستم‌ها و مدیریت‌های ما در حوزه جوایز از دریافت آثار تا داوری آنها تا اعلام نتایج و تا برگزاری جوایز، نیاز به بازنگری، اصلاح و بهبود رویه دارد اما اصلاحات و تحول‌ها، باید بر اساس یک زیرساخت مطالعاتی و یک پایه مدیریتی باشد. همانقدر که ادامه وضع موجود معقول و پذیرفتنی نیست، همان مقدار هم اقدامات شتابزده و تُند و آنی هم به صلاح نیست.

مدیرعامل خانه کتاب وجود فهم ها و ذوق های مختلف را در حوزه جوایز ادبی طبیعی دانسته و عنوان کرد: بعضی ممکن است معتقد باشند که این جوایز باید یکپارچه باشند و می‌گویند اگر کتاب سال، عنوان جامعی است، چرا باید جوایز فرعی درست کرد؟ خُب! کتاب سال را درست کنید. یعنی داشتن دو جایزه که ارزشی ندارد، یک جایزه خوب داشتن، ارزشمند است. طبق نظر این افراد، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران می‌تواند بخش‌های مختلف داشته باشد اعم از ادبیات و کودک و غیره و مثلاً به جای برگزاری جایزه ادبی پروین اعتصامی، بخش ادبی کتاب سال را به نام او کنیم. عده‌ای دیگر بر تعدد و تکثر جوایز و استقلال هر یک از دیگری، اعتقاد دارند. اما آنچه خودم شخصاً به آن اعتقاد دارم، این است که هر تحول و تغییری و حتی حفظ موضع موجود، نیازمند پشتیبانی‌های علمی و فنی دارد. ما اولین و تنها کشوری نیستیم که جایزه حوزه کتاب برگزار می‌کند، در تمام دنیای پیشرفته این اتفاق می‌افتد.

میرزایی درباره تکثر و حفظ استقلال جوایز می گوید:  من فعلاً دغدغه این مسائل را ندارم؛ مهم این است که هر جایزه‌ای که می‌دهیم، تابع استانداردهای علمی باشند و نه تابع سلیقه‌های یک فرد. اگر بشود با اِعمال فشار و با باند ساختن در درون بعضی از سیستم‌های یک جایزه، در نتایج آن جایزه تاثیر گذاشت، این یعنی یک فاجعه؛ از این رو  بدون تردید اولین اقدام ما در این حوزه، شفاف‌سازی در مسیر داوری و اعلام نتایج جوایز است. اقدام دوم هم که زمانبر است، مطالعه و تدوین سندهای علمی و مدیریتی برای برگزاری این جوایز است.

گلایه داوران جایزه کتاب سال از آیین‌نامه این جایزه

نکته ای که باید مطرح شود این است که پیش از این حبیبی،  دبیر جایزه کتاب سال گفته بود: داوران این جایزه از قدیمی بودن آیین‌نامه داوری و ناقص بودن آن انتقاد داشته و خواستار اصلاح و بازبینی آیین‌نامه جایزه کتاب سال شده بودند.

نتایج شورای بازنگری جوایز ادبی هفته آینده اعلام می‌شود

البته ظاهرا جلسات شورای تخصصی بررسی و بازنگری جوایز کتاب  به اتمام رسیده است و به گفته محمدرضا وصفی، دبیر این شورا نتایج این بررسی ها و بازنگری ها احصا شده و در نشست خبری هفته آینده در معاونت فرهنگی ارشاد اطلاع‌رسانی می شود.

وی درباره بررسی جوایز ادبی می گوید: در این شورا تمام جوایزی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چه با توجه به اسناد بالادستی که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده و چه جوایزی که از سطح مقام عالی وزارت دستور العمل دارد،‌ یکی یکی در این شورا مرور شد و یک ارزیابی از سوی کارشناسان متعدد صورت گرفت.

براساس این گزارش، باید دید تغییرات این جوایز چه خواهد بود و چقدر می تواند در کیفیت جوایز موثر باشد.