ارتباط کناره‎گیری ویلیام هیگ با شکست در عدم برقراری رابطه با ایران

اما علت اصلی این کناره‌گیری ناگهانی چه بود؟ پاسخ به این سوال، یک راه اصلی دارد: مراجعه به گزارش کمیته روابط خارجی مجلس عوام بریتانیا که یک روز پیش از استعفای آقای هیگ منتشر شد؛ گزارشی که در رسانه‌های فارسی‌زبان توجه خاصی به آن نشد.

تلویزیون دولتی انگلیس در این زمینه نوشته است: کمیته روابط خارجی مجلس عوام بریتانیا، گزارشی از فراز و فرودهای روابط سیاسی لندن و تهران منتشر کرده است. در این گزارش از عملکرد وزارت خارجه بریتانیا انتقاد شده است. از جمله در مورد مدیریت روابط با تهران، بعد از حمله به سفارت بریتانیا و طولانی شدن روند بازگشایی سفارت خانه بریتانیا در تهران.

نگاهی به محتوای منتشر شده‌ی این گزارش نشان می‌دهد که دامنه اعتراض مقامات ارشد بریتانیا به عملکرد وزارت خارجه این کشور در ماجرای حضور اعتراض‌آمیز برخی از دانشجویان ایرانی در سفارت انگلیس در تهران و تلاش برای قطع ارتباط سریع با ایران، به حدی بالاست که سبب شده تا ویلیام هیگ مجبور به استعفا و خروج از کابینه شود.

در این گزارش با اذعان به رویکرد محتاطانه انگلیس در قبال ایران، وزارت امور خارجه انگلیس را بازخواست کرده که چرا در از سرگیری روابط با ایران بیش از حد سختگیری کرده است و نتیجه این سختگیری را ضربه به توانایی لندن در شکل دادن به تحولات، جمع آوری اطلاعات و ایجاد روابط شخصی در ایران دانسته و آنرا برای دولت انگلیس بسیار خسارت بار عنوان کرده است. 

این مساله از آنجایی قابل تحلیل است که در طول دو سال گذشته و پس از ماجرای حضور دانشجویان ایرانی در سفارت انگلیس در تهران، اعتراضات زیادی نسبت به نحوه واکنش این کشور در قبال این حادثه از سوی سیاستمداران ارشد بریتانیایی صورت گرفته است. به عنوان مثال، حدود یکسال و چند ماه پس از تعطیلی سفارتخانه انگلستان در ایران، یک مقام سابق دولت انگلیس اعلام کرد تعطیلی این سفارتخانه در ایران، اقدام اشتباه دولت لندن بوده است. 

روزنامه انگلیسی «گاردین» در آن زمان گزارش داد: «دیوید میلیبند، وزیر خارجه سابق انگلیس با انتقاد از سیاست های دولت این کشور اعلام کرده است که اقدام لندن برای تعطیل کردن سفارتخانه در تهران اشتباه بوده، و این اقدام موجب شده تا لندن قدرت درک ایران را از دست بدهد. وزیر خارجه سابق انگلیس معتقد است که تعطیل کردن سفارت این کشور در تهران موجب شده تا بریتانیا نفوذ خود در ایران را از دست بدهد. میلیبند که در موسسه "رویال یونایتد سرویس" در خصوص ایران سخنرانی می کرد در ادامه گفته است: تعطیل کردن سفارت در تهران برای آنها مایه تاسف نیست بلکه این اقدام برای انگلیس زیان بار بود. به گفته میلیبند تعطیل شدن سفارت انگلیس در تهران به افرادی که مسئول این کار بودند این فرصت را داد که تبلیغات سنگینی را در خصوص آن به راه بیاندازند و تعطیلی سفارت فقط به نفع آنها تمام شده است.»

اعتراف دولت انگلیس به تلاش برای اعمال نفوذ در ایران از طریق سفارتخانه این کشور در تهران، در حالی از سوی وزیر خارجه سابق انگلیس صورت گرفت که در زمان فتنه 88 و همزمان با حضور میلیبند در صدر دستگاه دیپلماسی این کشور، سفارت انگلیس در تهران به عنوان یکی از مراکز هدایت آشوب و اغتشاشات شناخته شد؛ به نحوی که برخی از مرتبطین با این سفارتخانه در وسط میدان آشوب و فتنه دستگیر شده و توسط محاکم قضایی ایران نیز محاکمه شدند.

این در حالی است که چند ماه پس از اعلام رسمی «جان ساورز»، رئیس دستگاه امنیتی انگلیس مبنی بر لزوم ورود به عملیات‌های پنهانی در قبال برنامه هسته‌ای ایران، موج ترور دانشمندان هسته‌ای ایران آغاز شده و پس از ترور شهید علی‌محمدی و ترور شهید شهریاری اعتراضات گسترده‌ای را به دنبال داشت؛ به نحوی که در سالگرد ترور این شهید و در حالی که انگلیس محوریت طراحی تحریم‌های جدید غرب علیه بانک مرکزی ایران را به عهده گرفته بود، تجمع اعتراضی دانشجویان در مقابل سفارتخانه این کشور در تهران، به ورود آنها به داخل سفارتخانه این کشور منجر شد.

در همین حال و همزمان با این اقدام اعتراضی، مجلس شورای اسلامی نیز با تصویب طرحی دولت را ملزم به کاهش سطح مناسبات با دولت انگلیس کرد اما دولت انگلیس تلاش کرد با بهانه قرار دادن ورود دانشجویان به سفارت انگلیس و باغ قلهک و با هدف کاهش فشارها وارد شده در قبال تصمیم دولت ایران برای کاهش روابط دیپلماتیک، روابط خود با ایران را قطع کند.

با این حال، در همان زمان هم اعتراضات زیادی نسبت به این اقدام وزارت خارجه انگلیس از سوی مسئولان این کشور صورت گرفت. تلاش‌های عجیب آقای هیگ برای بازگشایی هر چه سریع‌تر سفارت انگلیس در تهران بدون رعایت روال اداری و عرف بین‌المللی در ماه‌های گذشته، می‌تواند نشانه‌ای بر فشار زیادی باشد که از سوی مقامات بالاتر به وی وارد می‌شده تا عملکرد اشتباه دستگاه متبوع وی در سال 91 هر چه سریع‌تر تصحیح شود.

به نظر می‌رسد ویلیام هیگ، اولین قربانی گزارش ارائه شده توسط کمیته روابط خارجی مجلس عوام بریتانیا درباره جمهوری اسلامی ایران باشد اما آخرین آنها نیست؛ چرا که مسئولان انگلیسی زیادی در سال‌های اخیر درگیر پرونده هسته‌ای و حتی مساله حقوق بشر در ایران بوده‌اند و لبه تیز انتقادات مطرح شده در این گزارش، قطعا یقه آنها را نیز بی‌نصیب نخواهد گذاشت.