نحوه همکاری ایرانیها در بزرگترین پروژه علمی دنیا

دکتر پاتریک فاسناخت، (Patrick Fasnacht) یکی از محققان و همینطور مشاوران سازمان تحقیقات هسته ای اروپا (سرن) است. وی یکی از محققانی است که در پروژه بوزون هیگز، عامل جرم دادن به ماده که در فیزیک ذرات از اهمیت خاصی برخوردار است، شرکت داشته است. بوزون هیگز به عنوان یک ذره ریز اتمی نامگذاری شده که وجود آن برای درک تکامل اولیه جهان ضروری است. 

بوزون هیگز سال گذشته برنده جایزه نوبل فیزیک شد و همچنین از آن به عنوان بزرگترین کشف تاریخ علم یاد کردند.

فاسناخت در گفتگو با خبرنگار مهر به تحقیقات آتی در این سازمان و همینطور فعالیت و نقش محققان ایرانی در پروژه های هسته ای پرداخته است.

* خبرگزاری مهر: از نقش و حضور محققان ایرانی در پروژه های سرن بفرمایید؟ در حال حاضر، محققان و دانشمندان ایرانی در کدامیک از پروژه های سرن همکاری دارند؟

- دکتر پاتریک فاسناخت (Patrick Fasnacht ): ایران به عنوان یکی از کشورهای غیر عضو سازمان اروپایی تحقیقات هسته ای در سرن حضور دارد. کشورهای غیر عضو در سرن شامل 26 کشور بوده و عبارتند از الجزایر، آرژانتین، ایرلند، مکزیک، کره جنوبی، ایران و ... این کشورها با توجه به توانایی های علمی و تحقیقاتی خود می توانند در پروژه های آزمایشگاهی و نظری سرن شرکت داشته باشند. در حقیقت، از عمده ترین بهره کشورهای غیر عضو از همکاری با سرن می توان به تماس نزدیک و خارج از محدودیت های متداول سیاسی با تکنولوژی های نوین اشاره کرد. از مدت ها قبل، فیزیکدانان ایرانی به عنوان نظریه پردازان مجرب در تحقیقات سرن حضور داشته اند. معمولا محققان ایرانی که در تحقیقات سرن حضور پیدا می کنند از محققانی هستند که در مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات ایران IPM فعالیت داشته اند. در سال 2001 میلادی( 1379 شمسی) و پس از امضای تفاهم نامه مشترکی بین سرن و ایران، کشور شما به عضویت رسمی این سازمان درآمد تا همکاری هایی در زمینه پروژه بزرگ LHC و ساخت و تامین قطعات این پروژه آغاز شود.

محققان ایرانی در آزمایش Compact Muon Solenoid یا  CMS، یکی از چهار آزمایش بزرگ پروژه LHC حضور داشتند. این همکاری در ساخت قسمت مکانیکی از آزمایش  CMS با عنوان " میز نگهدارنده این آشکار ساز  HF و محفظه استوانه ای پوشاننده آن" با نظارت مهندسان سرن و همینطور دانش محققان ایرانی انجام شد. اکنون نیز محققان ایرانی در یک گروه بین المللی بر پروژه های شتابگرهای آینده و آپگرید Upgrade برخورد دهنده بزرگ هادرون فعالیت دارند.

* یک سال از اعلام خبر وجود بوزون هیگز می گذرد، اکنون در چه مرحله ای از تحقیقات هستید؟

- بوزون هیگز آخرین قطعه از مدل استاندارد است که صحت آن به لحاظ تجربی آزمایش می شود تا این ذره بتواند مدل استاندارد فیزیک را تکمیل کند. اکنون در حال بررسی ویژگی های این ذره هستیم تا با ابعاد مختلف آن بیشتر آشنا شویم. زیرا اکنون نظریه های مختلفی در رابطه با این ذره مطرح شده اند که در گام بعدی تحقیقات به دنبال ارائه پاسخ به پارامترهایی مانند جرم ، طول عمر و .. هستیم و برای شناخت بهتر این ذره، مدل های تئوری نیز مطرح شده اند. اما هنوز بسیاری از سئوالات در این رابطه بی پاسخ مانده اند در نتیجه تحقیقات ادامه خواهند داشت.

* آیا تحقیقات جدیدی در رابطه با ماده تاریک نیز انجام داده اید؟

-  تا به امروز هیچ گونه سیگنال جدیدی در SUSY دیده نشده است. با خاموش شدن برخورد دهنده بزرگ، اتصالات میانی الکترونیکی در میدان مغناطیسی که جریان بالایی داشته اند را افزایش داده ایم و امیدواریم تا به پنجره جدیدی در این رابطه دست پیدا کنیم. تمام اکتشافات جدیدی که در حین تحقیقات با این پنجره جدید به دست می آوریم، می تواند ما را در مسیر رسیدن به ماده تاریک یاری برساند.

* برخورد دهنده بزرگ سرن یا Large Hadron Collider که موفق به کشف بوزون هیگز شد، در چه زمانی مجددا روشن خواهد شد؟

این ماشین در اوایل بهار سال 2015 میلادی با پرتوهای پروتونی با نیروی 6.5 TeV روشن خواهد شد.(این میزان در سال 2012 ، TeV4بود.) ما امیدواریم تا با این تغییر بتوانیم به نتایج بهتری دست پیدا کنیم. میزان پرتوهای پروتون به تدریج افزایش خواهد یافت تا شاهد فرایندهای مطلوب تری در این عرصه باشیم.