مشروح برنامه مناظره درخصوص مسکن‌مهر

افشین پروین پور ،کارشناس مسکن، ایرج رهبر عضو، کانون انبوه سازان، بیت الله ستاریان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، سیدعلی لطفی زاده، معاون برنامه ریزی وزیر سابق راه و شهرسازی و مقداد همتی مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی مهمانان برنامه مناظره با موضوع مسکن مهر بودند.

* اگر بخواهیم فقر اقتصادی را ریشه کن کنیم باید سراغ مسکن برویم

افشین پروین پور با بیان اینکه اینکه مسکن بزرگترین سهم را در سبد هزینه خانوار دارد، گفت: اگر بخواهیم فقر اقتصادی را ریشه کن کنیم باید سراغ مسکن برویم.

وی گفت :اگر خانواری نتوانست با درآمد خود نیازهای خود را تامین کند فقیر است.

پروین پور با اشاره به اینکه طبق قانون تامین مسکن متناسب با نیاز باید در کشورها توسط دولت ها انجام شود ، افزود :در بخش فنی و سازه ای حداقل هایی برای مقاوم سازی یک مسکن ملاک است، در معماری و شهرسازی نیز بحث حریم ها مطرح است باید ملاک قرار گیرد.

* دست هر تولیدکننده مسکن را می‌بوسم

ایرج رهبر عضو ،کانون سراسری انجمن‌های صنفی کارفرمایی انبوه‌سازان مسکن با بیان اینکه تولید مسکن بسیار ارزشمند است ، گفت:طبق اصل 31 قانون اساسی دولت موظف است برای افراد جامعه سرپناه بسازد.

وی اظهار داشت : طرح مسکن مهر یک طرح انقلابی و بسیار بزرگی بود لذا فکر نمی‌کنم که در آینده چنین طرحی اجرا شود چرا که در مدت 4 سال 2.3 میلیون واحد مسکن مهر شهری و به همین اندازه واحد روستایی ساخته شد.

وی تاکید کرد: دست هر تولیدکننده مسکن را می‌بوسم اینکه گفته می‌شود مسکن مهر تورم‌زا و بدون پشتوانه بوده، تنها حرف است.

رهبر با اشاره به اینکه در قالب طرح مسکن مهر انبوه سازان توانستند پتانسیل خود را نشان دهند، گفت: ظرفیت انبوه‌سازان در طرح مسکن مهر ارتقا یافت مانند همان کاری که در 20 سال گذشته در ترکیه انجام شد و امروز این کشور حرف اول را در صنعتی‌سازی مسکن به خصوص سیستم قالب تونلی می‌زند.

رهبر با تاکید بر اینکه نباید صورت‌مساله را پاک کنیم، گفت: از عمر دولت یازدهم حدود یک سال می‌گذرد اما در این مدت برنامه‌ای مشابه مسکن مهر نمی‌بینیم تنها یک طرح با نام مسکن اجتماعی مهر می‌خواهند در قالب آن 150 هزار واحد مسکن بسازند.

وی اظهار کرد :این طرح در اقشار کم‌درآمد جامعه یعنی دهک‌های پایین 5 را تا حدود زیادی صاحب‌خانه کرد.

* طرح مسکن مهر بسیار بد اجرا شد

بیت‌الله ستاریان ،کارشناس اقتصادی مسکن با بیان اینکه طرح مسکن مهر بسیار بد اجرا شد و به دلیل فقر شناخت مسکن و موضوع مسکن از آن بهره‌برداری شدید سیاسی شد ، گفت :با طرح مسکن مهر برخورد تبلیغی شد، در نتیجه یک فاجعه در اقتصاد مسکن به وجود آمد.

وی تصریح کرد : به طرح مسکن مهر ایراداتی وارد بود که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. اولین نکته مکان‌یابی غلط این طرح بود یعنی مطالعات ساختار و طیف جمعیتی در آن انجام نشده بود.

ستاریان با اشاره به اینکه دومین مساله مطالعات زیرساختها و امکان‌سنجی زیرساخت در این طرح ضعیف بود، اضافه کرد: در نتیجه این طرح در اثر تحلیل یک انتظار بد و طولانی به عرضه تعادل را در بازار مسکن به هم زد و در حال حاضر وضعیت بسیار آشفته‌ای را ایجاد کرده است.

ستاریان افزود: تخریب تکنولوژی‌های نوآورهای ساخت از دیگر معایب این طرح بود.

وی اظهار کرد: تخریب و نابودسازی بدنه پیمانکاری میانی از دیگر معایب این طرح بود. بدین معنی که بخش اعظم پیمانکاری میانی ما در اثر قراردادها، نحوه ساخت و نحوه برخورد با موضوع از بین رفتند.

وی ادامه داد: شهرک‌هایی که ایجاد شد تقریبا تمام عوارضی را که شهرک‌های اقماری در 15 کشور دنیا ایجاد کرده بود، عینا در ایران ایجاد کرد و ما هم‌اکنون شاهد آن عوارض در کشور هستیم و این‌ها عوارض بالایی را به حال و آینده کشور ما وارد کرد.

وی تاکید کرد: در هیچ جای دنیا سعی نمی‌کنند برخورد تبلیغی با بازار مسکن داشته باشند .

* براساس سرشماری سال 85 کسری حدود یک میلیون واحد مسکونی اعلام شد

سید علی لطفی زاده با اشاره به استناد بیانات امام خمینی(ره) مسئله مسکن یکی از مشکلات اساسی مردم مستضعف و محروم به شمار می‌آید ، گفت:به اعتقاد امام خمینی (ره) نظام اسلامی این موضوع را نمی‌پذیرد و باید حداقل برای اقشار محروم جامعه مسکن مورد نیاز را به صورت ارزان تهیه نماید .امام خمینی(ره) در تأسیس حساب صد تأکید زیادی را بر تهیه مسکن برای اقشار محروم جامعه داشتند. چرا که به اعتقاد ایشان دولت باید برای این موضوع راهکار اساسی را اتخاذ کند.

وی افزود : براساس سرشماری سال 85 کسری حدود یک میلیون واحد مسکونی اعلام شد.

وی ادامه داد : دولت می‌بایست در هر سال تدابیر مناسبی را برای تأمین مسکن نیازمندان انجام می‌داد که خوشبختانه دولت نهم با ارائه پیشنهادی منطقی در عرضه مسکن به نحو مناسب به نیازمندان اقدام مهمی را انجام داد.

لطفی زاده با بیان اینکه در دولت نهم به استناد قانون مشخص شده بود مردم چگونه خانه دار شوند، افزود : در بخش شهرک‌های مسکونی نیز دولت برای جلوگیری از تمرکز جمعیت در یک نقطه خاص چنین سیاستی را انجام داد

* انتقادها به مسکن مهر ناشی از بی اطلاعی است

مقداد همتی، مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی گفت: اعتقاد داریم که خدا به اندازه پاکی نیت آدمها، آنها را به مقصد می رساند.

وی با بیان اینکه ما بخش مسکن را به عنوان لوکومتیو اقتصادی کشور می دانیم ، ادامه داد : 500 رشته صنعتی به صورت پسین و پیشین به طوری که موقع ساخت با صنعت فولاد و سیمان و ... در سفت کاری و نازک کاری تا پس از ساخت با تهیه لوازم خانگی را در ارتباط است.

این کارشناس مسکن ، با اشاره به اینکه صنعت ساختمان به عنوان دومین صنعت اشتغال زا پس از کشاورزی است ، افزود : تمام مصالح و نیروی انسانی مورد نیاز ساخت مسکن در داخل کشور وجود دارد و اگر می خواهیم به تحریم ها فائق آییم ، برای عبور از تحریم ها باید به تولید انبوه مسکن توجه کنیم.

مشاور وزیر سابق راه و شهرسازی تاکید کرد: انتقادها به مسکن مهر ناشی از بی اطلاعی است.

وی افزود: ‌4 میلیون واحد مسکونی ساخته شده و یا در حال ساخت است که در شهرها و روستاهای کشور گستردگی دارد و این طرح به عنوان بزرگترین طرح تاریخ عمران و ساخت و ساز کشور است.

همتی با بیان اینکه بیش از 9 ماه مسئولان دولت فعلی نسبت به پروژه عظیم مسکن مهر انتقاد می کنند و فضایی برای طرح دیدگاههای موافقان وجود نداشته، گفت: از صدا و سیما متشکرم که پس از 9 ماه این فضا را برای بیان دیدگاههای موافقان طرح مسکن مهر فراهم کرد و ما آمادگی کامل داریم که در این خصوص بحث و تبادل نظر کنیم.

* نظر سنجی نمی تواند ملاک باشد که مسکن مهر خوب بوده است یا خیر.

در بخش بعدی برنامه مناظره با موضوع مسکن مهر ، ایرج رهبر با بیان اینکه نظرسنجی درباره مسکن مهر از 17.5 میلیون خانوار انجام می شود که 4.5 میلیون مسکن مهری بوده اند، تصریح کرد: کسانی که مسکن مهری نبوده اند تعداد بیشتری دارند برهمین اساس نظر سنجی نمی تواند ملاک باشد که مسکن مهر خوب بوده است یا خیر.

*4.3 میلیون مسکن مهر طی سال های اخیر ساخته شد

لطفی زاده گفت: هر دولتی می تواند با طرح خاصی این خواسته مردم را برآورده کند؛ دولت نهم با طرح مسکن مهر سعی در رفع این تقاضای مردم کرد.

وی گفت: ما با چند شاخص مسائل را بررسی می کنیم؛ در مسکن شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی داریم، هر چه این عدد به یک برسد شاخص بهتر می شود لذا در سال 90 با احتساب خانه های خالی این عدد از یک هم کمتر شده و نشان می دهد شاخص تراکم بهبود یافته است.

لطفی زاده با اشاره به اینکه 4.3 میلیون مسکن مهر طی سال های اخیر ساخته شد ، اظهارکرد: 200 هزار مسکن نیز در بافت فرسوده و تعدادی واحد 99 ساله ساخته شده است؛ سرجمع 480 هزار واحد با برنامه دولت ساخت و ساز انجام شد.

معاون سابق وزیر راه و شهرسازی گفت: در مسکن مهر تاکنون 1.1 میلیون مسکن شهری و 1.6 میلیون واحد روستایی به مردم تحویل شده است.

* هزینه دسترسی مردم به مسکن باید ملاک باشد

پروین پور در ادامه مناظره به سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار اشاره کرد و گفت: طبق استاندارد جهانی این سهم باید 20 درصد باشد ولی اگر خانواری بیش از این سهم را به مسکن اختصاص دهد یعنی دولت به وظیفه خود درست عمل نکرده است.

وی با بیان اینکه همچنین هزینه دسترسی مردم به مسکن باید ملاک باشد، تصریح کرد: باید تعداد مسکن بیشتر از خانوار باشد؛ اما مدل مفهومی مسکن مهر می گوید دولت خود را موظف به تامین مسکن می کند درحالی که دولت های قبلی می گفتند ما فقط مسئول ساخت و ساز مسکن هستیم و اینکه با چه قیمتی ساخته می شود و به دست مصرف کننده میرسد به ما مربوط نیست.

* تحویل 400 هزار واحد مسکن مهر بدون مشکلات زیربنایی

ستاریان در ادامه به ثبت خانوارهای جدید در طول سال و حذف خانوارها به خاطر مرگ و میر اشاره کرد و گفت: هر 40 سال به طور میانگین واحدهای مسکونی از اول ساخته و بازسازی می شود. در ایران نزدیک 250 تا 300 هزار مسکن داریم که از اول خراب می شود و واحدهای جدید ساخته می شود.

این کارشناس اقتصادی مسکن با اشاره به اینکه بخش خصوصی و دولتی سالانه می‌توانند 850 هزار واحد مسکن بسازند، گفت: اگر شاخص تغییر قیمت کالا به مصالح را نیز درنظر بگیریم، همین عدد به دست می‌آید. همان روز سال 87 که ثبت‌نام مسکن مهر آغاز شد، 4 میلیون واحد مسکن کسری در کشور داشتیم.

وی ادامه داد: کسانی که بند ج آنها قرمز بود نمی‌توانستند در مسکن مهر شرکت کنند. این در حالی است که ما در ارزیابی‌ها چنین شرایطی را نمی‌گذاریم. 4.5 میلیون نفر در این طرح ثبت‌نام کردند یعنی نیازمند تولید 4.5 میلیون مسکن بودیم.

ستاریان با بیان اینکه 400 تا 500 هزار واحد تحویل داده‌ایم که به بهره‌برداری رسیده، گفت: تقریبا 400 هزار واحد مسکن مهر بدون مشکلات زیربنایی تحویل متقاضیان شده است.

*ساخت مسکن مهر را به بساز و بفروش‌ها ندادیم

همتی کارشناس اقتصاد مسکن با بیان اینکه سامانه انبوه‌سازان در وزارت راه و شهرسازی راه‌اندازی شد، گفت: در طرح مسکن مهر تنها کسانی می‌توانستند مسکن بسازند که حداقل‌ها یعنی گرید از معاونت نظارت و راهبردی رئیس‌جمهور و رتبه از کانون انبوه‌سازان را داشته باشند. به عنوان مثال برای انبوه‌سازی که گرید 5 بود 20 واحد در نظر گرفته می‌شد و به انبوه‌ساز گرید یک ساخت هزار واحد واگذار می‌شد.

وی ادامه داد: با این کار ما از تمام پتانسیل انبوه‌سازان استفاده کردیم. ساخت مسکن مهر را هم به بساز و بفروش‌ها ندادیم.

* طرح مسکن مهر تورم زا نبوده است

در بخش مناظره دو نفره، افشین پروین پور و بیت اله ستاریان به انتخاب بینندگان به عنوان موافق و مخالف طرح مسکن مهر به نقد نظرات یکدیگر پرداختند.

پروین پور در خصوص تأثیر اجرای این طرح در ایجاد تورم گفت: افزایش پایه پولی کشور در دست بانک مرکزی است و هنگامی که تأمین مالی مسکن مهر با سختی هایی روبه رو شد، بانک مرکزی 40 هزار میلیارد تومان پایه پولی ایجاد کرد تا این اعتبار به بانک مسکن رفته و این بانک به کسانی که می خواهند در مسکن مهر ساخت و ساز کنند تسهیلات بدهد.

وی افزود: همچنین تعیین ضریب فزاینده نیز ابزار دیگری است که در اختیار بانک مرکزی است .

این کارشناس مسکن با بیان اینکه تأمین مالی مسکن مهر کمترین انحراف و کمترین معوقات را داشته، تصریح کرد: متاسفانه بانک مرکزی وقت نتوانست ضریب فزاینده را کنترل کند و تا 200 هزار میلیارد تومان نقدینگی در دست بانک های عامل ایجاد کرد لذا این مهم هیچ ربطی به اصل طرح مسکن مهر نداشت.

* طبق شاخص های بانک مرکزی، هنوز دهک هایی توان تأمین مسکن را ندارد

ستاریان با بیان اینکه وارد بحث تورم زایی مسکن مهر نمی شوم چون بحثی مفصل است، گفت: دوستان می گویند مشکل مسکن نداریم و مشکل مسکن با اجرای این طرح حل شده است اما وقتی شاخص مسکن در سبد خانوار که به طور متوسط در جهان 15 تا 20 درصد است در ایران 50 درصد است و وقتی تراکم خانوار به ازای واحد مسکونی یک می شود این مغایر است و نشان می دهد معضل بزرگی در مسکن داریم که همه خانوارهای ما را دچار کرده است.

وی با تاکید براینکه در کشورهایی که از شاخص های بالا برخوردارند نیز هنوز دهک هایی هستند که توان تأمین مسکن را ندراند ، ادامه داد : مشکل مسکن در ایران از دهک های پایین فراتر آمده و به دهک های میانی رسیده است.

ستاریان تصریح کرد: طبق شاخص های اعلامی بانک مرکزی، شاخص افزایش قیمت مسکن در ایران 2.5 برابر دیگر کالاهاست و دهک هایی هنوز توان تأمین مسکن را ندارد .

در پایان برنامه مناظره کنندگاه بخش دونفره در پاسخ به این سوال که اگر بخواهید در یک جمله راهکاری برای حل مشکل مسکن به دولت یازدهم بدهید چه می گویید؟بیان کردند.

پروین پور گفت: طرح مسکن مهر در طراحی و شکل مفهومی ایرادی ندارد و در اجرا قابل نقد است، این طرح باید با اصلاح اشکالات ادامه پیدا کند.

ستاریان گفت:‌ بخشی در زیرساخت مشکل دارند، بخشی در مطالعات جمعیتی دارای ایراد هستند که بخشی نیز در جانمایی مشکل دارند به طوری که هنوز هم جاهایی هست که ساخته شده و کسی حاضر به سکونت در آن نقاط نشده است.

نتیجه سوال نظرسنجی برنامه مبنی بر اینکه «آیا طرح مسکن مهر در مجموع طرح موفقی بوده است؟» با رای 57 درصد مبنی بر ارزیابی ناموفق این طرح و 42 درصد موفقیت طرح مسکن مهر همراه بود.