پیشنهادات ایران‌درمذاکرات نهایی‌چه‌باید باشد

به گزارش پایگاه 598 به نقل از رجانیوز، صبح روز پنجشنبه (1/3/1393)، حسن روحانی رئیس جمهور در نشست خبری خود در شانگهای وقتی با سئوال خبرنگاری درباره مذاکرات گام نهایی مواجه شد، گفت: دولت ایران اکنون به گونه‌ای عمل کرده که طرف مقابل هیچ بهانه‌ای نداشته باشد و اگر در توافق با غرب موفقیتی حاصل نشود، به دلیل لجبازی است.

این در حالی است که به گفته آقای عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایران، موارد اختلافی میان ایران و 1+5 بیشتر از 13 مورد است.

یکی از موارد اختلافی به موضوع تاسیسات فردو باز می‌گردد.

فردو یک کارخانه غنی سازی با استفاده از سانتریفیوژ برای تولید UF6 غنی شده تا سقف 20 درصد و تولیدUF6  غنی شده تا سقف 5 درصد می باشد.

این تاسیسات که برای اولین بار در سال 2011 عملیاتی شد برای جای دادن 2976 سانتریفیوژ در  16 آبشار می باشد که تاکنون 4 آبشار فعال شده و به طور مساوی بین واحد یک و واحد دو تقسیم شده اند،  طراحی شده است.

تا امروز تمامی سانتریفیوژهایی که نصب شده و مشغول به کار هستند از نوع ماشینهای IR-1 هستند البته تعدادی از ماشین های نسل دو نیز نصب شده اند که راه اندازی نشدند.

فردو چرا مهم است؟

تاسیسات فردو ، تاسیساتی بود که پس از کارخانه نطنز آغاز به کار کرد و اﯾﻦ بدین ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان دارای دو ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﻏﻨﯽ ﺳﺎزی بزرگ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ھﻢ و ﺑﻪ طﻮر ﻣﮑﻤﻞ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻏﻨﯽ ﺳﺎزی از اﻧﺤﺼﺎر ﻧﻄﻨﺰ ﺧﺎرج ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ.

ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺪن ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﻏﻨﯽﺳﺎزی در اﯾﺮان ﻋﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد از طﺮﯾﻖ اﯾﺠﺎد ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ، ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺪاﻓﻨﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ھﺮ ﻧﻮع ﺗهاﺟﻢﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺠﺎد ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد.

ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺑﺎرھﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮان ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻏﺮﺑﯽ ھﻢ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدو ﺑﺎ ھﯿﭻ ﻧﻮﻋﯽ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﻌﺎرف ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧهدام ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ وﻗﺘﯽ ﻓﺮدو ﻣﻮاد ﺷﮑﺎﻓﺖ ﭘﺬﯾﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﻄﻨﺰ ھﻢ ﻓﺎﯾﺪه ای ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه ﻧﻄﻨﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﺮدو ﺑﺎ اﻣﻨﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد.

ﻓﺮدو همچنین طﯿﻒ اھﺪاف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺴﺘﻪ ای اﯾﺮان را ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﮔﺮ اﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ اطﻼﻋﺎﺗﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ را مورد توجه قرار دهیم ﮐﻪ اﯾﺮان ﻗﺼﺪ دارد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺪھﺪ ﮐﻪ ﮔﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮای آن ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ، ﻓﺮدو ﮔﺎﻣﯽ ﻣهم در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ.

ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﻠﻮم و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ روی آن اﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻏﺮب ﺑﺎور ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت ﻣﺨﻔﯽ ﻏﻨﯽ ﺳﺎزی دارد از دﺳﺖ داده اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﺮان ھﻢ اﮐﻨﻮن در ﺗﺎﺳﯿﺴﺎت آﺷﮑﺎر ﺧﻮد در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﻨﺎوری ھﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا آن را در «آﺳﺘﺎﻧﻪ» ﯾﺎ «ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮار» ﻗﺮار ﻣﯽ دھﺪ.

ﻣﻌﻨﺎی ﺳﺎده اﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪ ﻏﺮﺑﯽ ھﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻏﻨﯽ ﺳﺎزی ٢٠ درﺻﺪ ﺑﻪ ﻓﺮدو راه اﯾﺮان را ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺖ ﺳﻼح ﮐﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﯽ آﻧﮑﻪ اﯾﺮان ھﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﻘﺮرات ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﺎ ﺗﻌهداﺗﺶ را ﻧﻘﺾ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ.

بنابراین و به صورت خلاصه فردو از آن جهت برای غربی ها مهم است که یک) تاسیسات مربوط به غنی سازی 20 درصد در این کارخانه قرار بگیرد و ایران را در آستانه فرار هسته ای قرار بدهد 2) قابلیت دفاعی فردو به گونه ای است که آسیب رساندن به آن تقریبا غیرممکن است. (+)

در توافقنامه ژنو درباره فردو چه آمده است؟

حساسیت مقامات غربی درباره فردو تقریبا همه کارشناسان را پیش از حصول توافق ژنو به این نتیجه رسانده بود که  یکی از اهداف اصلی غرب در اولین توافق رسمی با ایران ، ایجاد محدودیت برای تاسیسات فردو است.

گزاره ای که کاملا صحیح بود و در توافقنامه ژنو در سه بند (1) به صورت مستقیم به موضوع فردو اشاره شده است.

بر اساس توافقنامه ژنو ایران درباره فردو متعهد می‌شود :

1)هیچ پیشرفتی در تاسیسات غنی سازی سوخت فردو انجام نگردد، یعنی غنی سازی بیش از 5% در 4 آبشار فردو انجام نشود.

2) ظرفیت غنی سازی در فردو افزایش نیابد.

3) گاز UF6  به 12 آبشار دیگر فردو تزریق نگردد تا در حال غیر عملیاتی باقی بمانند. (یعنی سه چهارم فردو تعطیل شود )

4) بین آبشارها در فردو ارتباط برقرار نگردد.

5) در طول اولین 6ماه ایران در فردو در صورتی خرابی سانتریفیوژ، سانتریفیوژی از همان نسل را جایگزین می کند.

6) دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به فردو فراهم شود.

در واقع ایران با پذیرش توافق ژنو عملا دو برگ مهم خود برای ادامه مذاکرات یعنی افزایش مواد غنی شده 20 درصد و همچنین افزایش سانترفیوژها را سوزاند.

این دو مساله یعنی افزایش مواد غنی شده 20 درصد و افزایش دستگاه های سانترفیوژ نگرانی های اصلی آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران پیش از توافق ژنو به حساب می آمد.

نقشه راه آمریکا برای فردو در مذاکرات گام نهایی چیست؟

اما همانگونه که اشاره شد در توافقنامه ژنو فردو در حالت نیمه تعطیل قرار گرفته است چرا که فقط با یک چهارم توانایی خود می تواند فعالیتش را ادامه دهد اما آمریکا برای مذاکرات گام نهایی چه سرنوشتی برای فردو در نظر گرفته است؟

پاسخ به این سئوال ساده است.

تعطیلی کامل فردو و یا تغییر کاربری آن به نحوی که دیگر فعالیت غنی سازی صعنتی در آن صورت نگیرد برنامه مشخص و اعلام شده آمریکا برای تاسیسات زیرزمینی هسته ای ایران در مذاکرات گام نهایی است.

موضوعی که بارها توسط مقامات آمریکایی به آن اشاره شده است.

در همین راستا، وندی شرمن اواسط بهمن ماه سال گذشته در جمع اعضای مجلس سنا درباره  لزوم تعطیلی تاسیسات فردو در گام نهایی گفته بود: « این مذاکرات بر اساس اعتماد نیست، بلکه هر راهکار جامعی بر اساس اقدامات قابل‌ راستی‌آزمایی خواهد بود که ما و جامعه بین‌الملل را مطمئن سازد که ایران به دنبال سلاح اتمی نیست و به آن دست نمی‌یابد، ایران برای برنامه صلح‌آمیز نیازی به یک سایت زیرزمینی ندارد، ایران نیازی هم به رآکتور آب‌سنگین اراک ندارد.»

منظور وندی شرمن از سایت زیر زمینی ، تاسیسات فردو است.

اما باراک اوباما رییس جمهور آمریکا به صراحت بیشتری درباره فردو سخن گفته و دقیقا اسم فردو را ذکر کرد.

رئیس جمهور آمریکا 13 روز بعد از توافق ژنو یعنی در روز شنبه 16 آذر 1392 (7 دسامبر 2013) با شرکت در کنفرانس سالانه مرکز سابان در موسسه بروکینگز در این باره اظهار کرد:

«ما می دانیم که آنها (ایرانی ها) به یک مرکز مستحکم زیرزمینی مثل فردو برای برنامه صلح آمیز هست های نیازی ندارند. آن ها قطعاً به یک رآکتور آب سنگین در اراک برای برنامه صلح آمیز هسته ای نیاز ندارند. آ نها به سانتریفیوژهای پیشرفت های که الآن دارند، برای یک برنامه محدود صلح آمیز هسته ای نیاز ندارند. از این رو در نهایت سؤال این است که آیا آ نها حاضرند بخشی از پیشرفت هایشان را که در یک برنامه محدود و صلح آمیز هسته ای قابل توجیه نیست و فقط نشانه تمایل آن ها برای رفتن به سمت مرحله آستانه هست های است، کنار بگذارند؛ و اگر ما بتوانیم این پیشرفت ها را به طور قابل ملاحظه به عقب برانیم، صاحب پیروزی نهایی شد هایم. »

این جمله باراک اوباما یعنی «ما می دانیم که آ نها (ایرانی ها) به یک مرکز مستحکم زیرزمینی مثل فردو برای برنامه صلح آمیز هست های نیازی ندارند» با استناد از این بند توافقنامه ژنو به کار رفته است، که آمده:

(گام نهایی) دربرگیرنده یک برنامه غنی سازی که توسط طرفین تعریف شده با عناصر توافق شده توسط طرفین منطبق با «نیازهای عملی» [ایران]، با محدودیت‌های توافق شده در زمینه دامنه و سطح فعالیت‌های غنی‌سازی، ظرفیت، مکانی که [غنی‌سازی] انجام می شود، و ذخایر اورانیوم غنی‌شده برای یک دوره ای که توافق می‌شود.

Involve a mutually defined enrichment programme with mutually agreed parameters

consistent with practical needs, with agreed limits on scope and level of enrichment

activities, capacity, where it is carried out, and stocks of enriched uranium, for a period to

be agreed upon.

در این بند توافق ژنو اشاره شده که ایران باید بر اساس «نیاز عملی» خود که مورد توافق طرفین باشد باشد یک برنامه غنی سازی را تعریف کند و از آن سو باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا اشاره می کند که ایران برای برنامه صلح آمیز هسته ای «نیازی» به فردو ندارد.

یعنی همانگونه که در توافقنامه ژنو و برخلاف ماده 4 NPT، تیم مذاکره کننده ایرانی در توافقنامه ژنو، راه اندازی یک برنامه غنی سازی را به «نیازهای عملی مورد توافق طرفین» محدود کرده است و عملا این حق را به طرف مقابل داده درباره تعطیلی قسم یا تمامی تاسیسات برنامه هسته ای ایران برنامه ریزی کنند.

برنامه تیم مذاکره کننده ایران برای صیانت از فردو چیست؟

هر چند مقامات آمریکایی به وضوح برنامه خود درباره تاسیسات فردو را اعلام کردند ولی تا کنون مقامات ایرانی موضع شفاف و رسمی درباره این تاسیسات ارائه نکردند.

اما نکته ای که از سوی تیم مذاکره کننده ایرانی باید مورد توجه قرار گیرد خطوط قرمزی است که توسط رهبر معظم انقلاب و مجلس شورای اسلامی برای مذاکرات هسته ای ترسیم شده است.

مقام معظم رهبری روز 20 فروردین سال جاری در دیدار با مدیران و دانشمندان انرژی هسته ای در بیان خطوط قرمز نظام در مذاکرات به 6 مورد اشاره داشتند که در این بین 3 مورد به صورت مستقیم به موضوع فردو مرتبط می شود.

الف)کسی حق مداخله بر روی دستاوردهای هسته ای را ندارد و کسی هم این کار را انجام نمی‌دهد.

ب)مسئولان باید در مورد دستاوردهای هسته‌ای تعصب داشته باشند.

ج)مذاکره کنندگان کشورمان نباید هیچ حرف زوری را از طرف مقابل قبول کنند.

از سوی دیگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی از تیم مذاکره کننده هسته ای خواسته اند که در مذاکرات گام نهایی حقوق ایران بر اساس معاهده NPT  رعایت شده و به آن خدشه وارد نشود.

با توجه به اینکه توافقنامه ژنو به عنوان مبنای مذاکرات گام نهایی است ، تیم مذاکره کننده ایران چگونه می تواند از حقوق ملت در موضوع فردو صیانت کند؟

برای پاسخ به این سوال باید به این نکته توجه کرد که در عناصر گام نهایی موضوعی که به تاسیسات فردو مرتبط است همان بندی است که برنامه غنی سازی ایران را به نیازهای عملی مورد توافق پیوند می زند.(2)

از سوی دیگر توافق نهایی زمانی حاصل می شود که همه موارد اختلافی مورد توافق باشد. (3)

در چنین شرایطی با توجه به خطوط قرمز نظام ، تیم مذاکره کننده ایران در عمل نباید به چیزی «کمتر از راه اندازی کامل تاسیسات فردو» راضی شود و با طرف مقابل توافق کند.

این گزاره، یعنی راه اندازی کامل تاسیسات فردو با توجه به اینکه ایران برای تامین سوخت نیروگاه بوشهر نیاز به پنجاه هزار سانترفیوژ  نسل اول دارد کاملا معقول و قابل پیگیری است.

یعنی نیاز عملی ایران ایجاب می کند که تاسیسات فردو با تمامی ظرفیت خود فعالیت کند نه آنکه به گفته مقامات آمریکایی این تاسیسات به صورت کامل تعطیل شده و یا تغییر کاربری دهد.

البته با توجه به مصوبه مجلس مبنی بر تولید 20 هزار مگاوات برق هسته ای (ساخت 20 نیروگاه همانند نیروگاه بوشهر) ایران نیاز به چرخش 1 میلیون سانتریفیوژ نسل اول دارد که این موضوع نیز از سوی تیم مذاکره کننده ایران باید مورد تاکید قرار بگیرد.

حال سئوالی که به وجود می آید آن است با توجه به سابقه تیم فعلی مذاکره کننده هسته ای ایران به ویژه در تنظیم توافقنامه ژنو، آیا این تیم برنامه ای برای احقاق حق ایران در راه اندازی کامل تاسیسات فردو در مذاکرات گام نهایی در نظر گرفته است؟

سئوالی که وزیر امور خارجه و اعضای تیم مذاکره کننده باید به آن پاسخ دهند ولی آنجه که مشخص است با توجه به خطوط قرمز اعلام شده توسط رهبر معظم انقلاب و همچنین حقوق ایران بر اساس معاهده NPTمبنی بر اینکه کشورهای عضو «هیچگونه محدودیتی» در مورد نوع فناوری و سطح بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای، از جمله چرخه سوخت و به تبع آن غنی سازی ندارند، توافق بر روی هر چه کمتر از راه اندازی کامل فردو برخلاف حقوق ملت و منافع ملی جمهوری اسلامی به حساب می آید.

کمیل نقی پور - گروه بین الملل رجانیوز:  بحث‌ها درباره مذاکرات گام نهایی ادامه دارد.

پی نوشت:

1)ایران اعلام می کند که هیچ پیشرفت بیشتری در فعالیت های خود در تأسیسات غنی سازی سوخت  نطنز، فردو یا راکتور اراک (که با نام IR40  توسط آژانس شناخته میشود) انجام نخواهد داد.

Iran announces that it will not make any further advances of its activities at the Natanz Fuel Enrichment Plant1, Fordow2, or the Arak reactor3, designated by the IAEA as IR-40.

*دسترسی روزانه بازرسان آژانس بین¬المللی انرژی اتمی به فردو و نطنز، در مواقعی که آنها برای راستی آزمایی اطلاعات طراحی(DIV) و راستی آزمایی موجودی میانی(IIV) و راستی آزمایی انبار گردانی (PIV) و بازرسی¬های بدون اطلاع قبلی، در ساختگاه حضور ندارند، .با هدف دسترسی موارد ضبط¬شده آف لاین دوربین¬های نظارتی.

Daily IAEA inspector access when inspectors are not present for the purpose of Design Information Verification, Interim Inventory Verification, Physical Inventory Verification, and unannounced inspections, for the purpose of access to offline surveillance records, at Fordow and Natanz.

* در ساختگاه فردو، غنی سازی بیشتر از 5 درصد در چهار زنجیره ای که در حال غنی سازی اورانیوم است، نمی کند و ظرفیت غنی سازی را افزایش نمی دهد. UF6 به دوازده آبشار دیگر تزریق نمی نماید که در وضعیت غیرعملیاتی باقی می مانند. عدم اتصال میان زنجیره ها. ایران اعلام می نماید که در شش ماه اول، سانتریفیوژهای موجود را با سانتریفیوژهایی از همان نوع جایگزین می کند.

At Fordow, no further enrichment over 5% at 4 cascades now enriching uranium, and not increase enrichment capacity. Not feed UF6 into the other 12 cascades, which would remain in a non-operative state. No interconnections between cascades .Iran announces that during the first 6 months, it will replace existing centrifuges with centrifuges of the same type.

2) (گام نهایی) دربرگیرنده یک برنامه غنی سازی که توسط طرفین تعریف شده با عناصر توافق شده توسط طرفین منطبق با «نیازهای عملی» [ایران]، با محدودیت‌های توافق شده در زمینه دامنه و سطح فعالیت غنی‌سازی، ظرفیت، مکانی که [غنی‌سازی] انجام می شود، و ذخایر اورانیوم غنی شده برای یک دوره ای که توافق می‌شود.

Involve a mutually defined enrichment programme with mutually agreed parameters consistent with practical needs, with agreed limits on scope and level of enrichment activities, capacity, where it is carried out, and stocks of enriched uranium, for a period to be agreed upon

3) این راه حل جامع از یک کل متحد تشکیل می‌شود که هیچ چیزی توافق نمی شود مگر اینکه در مورد همه چیز توافق شود.

This comprehensive solution would constitute an integrated whole where nothing is agreed until everything is agreed