تحول حوزه، ضرورتی انکارناپذیر

سرویس حوزه و مراجع پایگاه 598 / قم، شهری که از آن به عنوان مذهبی ترین شهر ایران یاد می شود و آن را آشیانه و کانون معارف اهل بیت(ع) می خوانند این نام را نه به تنهایی بلکه با نقش انکار ناپذیر حضرت معصومه (علیها السلام) در عظمت و شکل یافتن خود به دست آورده است، بانویی که تربیت یافته دامان اهل بیت (ع) بود و با حرکت خود و سکنی گزیدن در شهر مقدس قم موجب شد که این شهر به عنوان پایگاه اصلی معارف اهل بیت معرفی شود و انوار علم و معرفت اهل بیت (ع) از آن به سراسر دنیای اسلام منتقل شود.
وجود مبارک حضرت معصومه (س) و حوزه علمیه، شهر قم را به مرکز نشر معارف اهل بیت(ع) مبدل کرده است، شهری که در طول سالیان متمادی و تا به امروز پذیرای دوستاران فراگیری علوم اهل بیت بوده است.

سال گذشته چنین روزهایی مصادف بود با مهیا شدن شهر قم برای سفر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی ایران به این شهر، ایشان در این سفر در دیدار با طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم به ایراد سخنانی پرداختند که یادآوری پاره ای از سخنان ایشان خالی از لطف نیست.

حضرت آیت الله خامنه ای نظام را مستظهر به حوزه های علمیه خواندند و فرمودند: دو حقیقت و دو مفهوم وجود دارد که از مفاهیم ارزشی و ارزش آفرین است، یک مفهوم این است که نظام به لحاظ نظری و علمی محتاج علمای دین و حوزه های علمیه و مستظهر به تلاش علمی آنهاست. نظام متکی به حوزه های علمیه است؛ متکی به علما، برجستگان و صاحب نظران دینی است. یک مفهوم دیگر هم این است که حوزه و روحانیت نسبت به نظام دینی بی تفاوت نیست. هیچ عالم دینی، هیچ خادم اسلامی نمی تواند نسبت به نظامی که بر اساس اسلام پدید آمده است، با انگیزه اسلام حرکت کرده است و کار می کند، بی تفاوت باشد؛ نمی تواند خود را بیگانه به حساب بیاورد این هم یک حقیقت دیگر است.
آنچه واقعیت است و چنانکه از بیانات رهبر معظم انقلاب درک می شود نشان دهنده آن است که جامعه و نظام ما از یک سو و حوزه های علمیه از سوی دیگر از یکدیگر جدایی ناپذیرند و این نقش روحانیت و حوزه ها در جامعه نه امروز بلکه در طول تاریخ سیاسی ایران وجود داشته و شکل گرفته است.

با این توضیح، دغدغه ای که ذهن را به خود مشغول می کند وجود این مسئله است که با توجه به گستردگی و تنوع علوم و مسائلی که امروزه جامعه ما با آن مواجه است حوزه های علمیه چگونه می توانند نقش خود را در چنین جامعه ای راهبردی تر و پویاتر کنند؟
آیا حوزه با ساختار کنونی خود می تواند پاسخگوی نیاز ها و مشکلات حل نشده جامعه و مردم باشد؟
اگر در دوره قبل از انقلاب به حوزه ها و فقه بهایی داده نمی شد اما اکنون و پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در شرایطی قرار داریم که عرصه به روی حوزه و پژوهشگران دینی گشوده شده است، با این وجود انتظاری که از حوزه های علمیه می رود، به ویژه در مسائل حکومتی و فقه سیاسی شیعه به مراتب بیش از انتظاری است که در سابق از این مراکز وجود داشته و البته که این انتظار، انتظاری بجاست.

بسیاری بر این باورند که با توجه به گستردگی و تنوع مسائل روز حوزه های علمیه باید به سمتی حرکت کنند که مباحث متعدد فقهی، اصولی، تفسیر، و اعتقادی در آن به صورتی تخصصی مورد توجه قرار گیرد و رشته هایی این چنین از یکدیگر منفک و جدا شود و تا اندازه ای از بافت سنتی خود فاصله بگیرد، و تنها در این صورت است که می تواند متخصصانی تربیت کند که نیازهای مردم به مسائل دینی را به صورتی کاربردی تر و ملموس تر به آنان عرضه کنند. چنانکه حوزه های علمیه کمابیش به این سمت حرکت کرده اند.
رهبر فرزانه انقلاب همچنین در سفر خود به شهر مقدس قم بر لزوم ایجاد تحول در حوزه ها تاکید داشتند اما از دیدگاه ایشان این تحول نباید همراه با غفلت و نادیده گرفتن اموری باشد، با مراجعه به بیانات ایشان به درستی می توان به دقت نظر رهبر فرزانه انقلاب در زمینه مسئله تحول در حوزه ها پی برد.

با توجه به طرح مسائلی چون لزوم تحول در حوزه ها و برپایی کرسی های آزاد فقهی از سوی حوزه ها به خوبی می توان دریافت که مراکز دینی، این نیاز جامعه به پاسخگو بودن حوزه ها نسبت به نظام و مردم را دریافته اند، اما باید منتظر بود و دید که این گونه طرح ها که تا کنون موفق به نظر می آیند تا چه حد می توانند هر چه بیشتر مسائل فقهی را در زندگی روزمره کاربردی تر و عملی تر کنند؟ و آیا ما را به مسیری خواهند برد که شاهد آن باشیم که فقه پویای جعفری(ع) نه تنها در حلقه های درس، بلکه در سطح جامعه وارد شود و ما را در حل مشکلات و شبهات سیاسی، اعتقادی، فقهی و غیره یاری رساند.