میثم نیلی: نمایشگاه درخور جمهوری اسلامی از مسیر سالن یاس می گذرد

مشروح این گفتگو در ادامه می آید:

* مهر: بسته های پیشنهادی مجمع ناشران با چه هدفی تولید شدند؟

بسته های پیشنهادی، برخاسته از فعالیت کارشناسان ما در سامانه کارشناسی مجمع ناشران انقلاب اسلامی است و تاثیر بسیار خوبی بر نمایشگاه کتاب امسال گذاشته است. چون این کار 2 سال پیش هم توسط مجمع ناشران انجام شد؛ اما به صورت جزئی و خفیف. امسال این کار به صورت جدی و با حدود 90 بسته پیشنهادی و سیر مطالعاتی انجام گرفت.

بسته های پیشنهادی و سیر مطالعاتی با هدف راهنمایی مخاطبان عمومی نمایشگاه به سمت کتاب های برتر و هدفمندتر کردن مطالعاتشان طراحی شده و یکی از خروجی های گروه های کارشناسی مجمع در موضوعات مختلف است. این بسته ها در واقع یک احساء عالمانه از بهترین کتاب ها در موضوعات مربوطه است که برای مخاطب خاص اعم از نوجوان، جوان، دختر، پسر، والدین و مربیان طراحی شده است.

اما سیرهای مطالعاتی اولویت بندی دارند. یعنی کتاب ها از آسان به سخت و از مبتدی به پیشرفته، به صورت طبقه بندی شده با یک متن معرفی که کارشناسان مجمع ناشران آماده کرده اند، در قالب بروشور عرضه شده است که بسیار هم مورد استقبال واقع شده و به نظرم یکی از پدیده های نمایشگاه بیست و هفتمین ارزیابی می شود.

* بازخورد این جزوه ها چیست و سود و منفعتش چگونه به مجمع ناشران بر می گردد؟

این کار فایده ای برای مجمع ناشران ندارد. ما از این کار سود مادی نمی بریم. بلکه وظیفه فرهنگی مان را انجام می دهیم. و این کار یکی از خروجی های متداول سامانه کارشناسی مجمع ناشران انقلاب است. این سامانه، خروجی های گسترده تری نسبت به این کار دارد و البته نزدیک به 200 بسته موضوعی پیشنهادی دیگر را برای مخاطبین وجود داشته که فرصت و امکان تولید و انتشارشان را پیدا نکردیم.

* که 90 تا از آن ها به نمایشگاه رسیده اند!

بله. البته این رقم حدود 90 است و به طور دقیق 87 یا 88 بسته را شامل می شود. در کل این اتفاق که از آن صحبت می کنیم، یک وظیفه حاکمیتی است و شاید وظیفه مجمع ناشران نیست که آن را انجام دهد. اما به دلیل روی زمین ماندن این کار و نداشتن متولی، مجمع از ابتدا وارد این ماجرا شد و یکی از آرزوها و یکی از دستوراتی بود که رهبر انقلاب در سالیان گذشته به مجموعه های فرهنگی و دستگاه های مختلف فرموده بودند ولی روی زمین مانده بود. مجمع ناشران هم گام های اول خود را در جهت این دغدغه برداشت.

* جرقه یا شعله اولیه این کار از کجا، شکل گرفت؟

جرقه اولیه این کار از نیاز خود ما به عنوانی یکی از مشتری ها و مخاطبان سالیان سال نمایشگاه کتاب شکل گرفت. این جرقه در واقع با دیدن تحیَر و سرگشتگی، هرز روی وقت و همچنین انرژی مردم در نمایشگاه شکل گرفت. چون از این هرز روی ها کلافه بودیم و سعی کردیم مکانی را در نمایشگاه ایجاد کنیم که از نظر محتوایی به مردم بگوید کدام کتاب مثلا در حوزه تاریخ یا ادبیات به کارشان می آید. جای چنین مکانی در سالیان سال در نمایشگاه خالی بود. این نیاز در مجمع ناشران احسا شد و برایش یک برنامه ریزی ساده انجام شد. امسال که سامانه کارشناسی سال دوم فعالیت خود را می گذراند، این کار و تولید بسته های پیشنهادی برای ما، با توجه به عمق کاری که از نظر ارزشیابی محتوای کتاب انجام می دهیم، کار هموار و اصطلاحا روتینی شده است. یعنی نیازمند انرژی زیاد نیست و محصول طبیعی مجمع ناشران انقلاب اسلامی شده است.

* سالن یاس که مجمع ناشران در طول چند سال برپایی نمایشگاه، متولی آن بوده، در نمایشگاه امسال نسبت به سال های پیش، تغییر کرده یا به همان شکل باقی مانده است؟

ما سال گذشته عملا سالن یاس نداشتیم. یعنی مجمع ناشران در سال های 91 و 93 متولی برپایی این سالن بود. طرح سالن یاس در واقع پیشنهاد مجمع در سال 90 بود که با موافقت معاون فرهنگی وقت وزیر ارشاد آقای دری، روبرو شد و در نمایشگاه بیست و پنجم در سال 91 انجام شد. سال بعد وزارت ارشاد و معاونت فرهنگی موافق برپایی سالن یاس نبودند و به نظرم در حال حاضر از تصمیم آن روزشان پشیمان هستند چون یک فرصت مناسب برای نخبگان و اهالی فرهنگ از دست رفت. امسال سال دوم برپایی سالن یاس به معنی واقعی کارنامه نشر است.

تفاوت های زیادی بین امسال و دوره قبلی این سالن به چشم می خورد؛ حداقل آن هم در روش ها محسوس است اما اسلوب، همان چارچوب قبلی است. ما معتقدیم نمایشگاه در خور جمهوری اسلامی ایران، از مسیر تجربه سالن یاس می گذرد و برای رسیدن به یک نمایشگاه مطلوب و در خور شان نیازمند توجه بیشتر به محتوا و تدارک برای آشنایی بیشتر و ساده تر مخاطب با کتاب، هستیم. آن چه که عملا در شبستان و دیگر سالن های نمایشگاه می بینیم، اشکالات عمده ای برای مخاطب ایجاد می کند که باعث می شوند نهایتا هم ناشر متضرر شود هم مخاطب. یک بخش از این اشکالات به دلیل چینش ناشرمحوری نمایشگاه است. ما معتقدیم کتاب، باید به صورت موضوعی در معرض دید مخاطبان قرار بگیرد که اگر این اتفاق بیافتد، ناشران هم به لحاظ اقتصادی سود بیشتری می کنند و کتاب های قوی و موثر، بهتر دیده و چشیده خواهد شد؛ بعد از آن ان شا الله خریده هم خواهد شد.

* یعنی سالن ناشران عمومی را تقسیم کنیم و یک بخش را به کتاب های جغرافیایی، یک بخش را تاریخی و ... تقسیم کنیم؟

نمی توان این گونه دسته بندی کرد. اما اگر فضای سالن ناشران، فضای گفتگوی بین ناشران و صاحب اثران باشد و آن جایی که مردم مراجعه می کنند، 250 هزار عنوان کتاب با دسته بندی موضوعی با حضور مشاوران، مقابل خود ببینند، الگوی مورد نظر ما پیاده شده است. یعنی در کنار این دسته بندی موضوعی، نشست های نقد و بررسی و راهنمایی مخاطبان وجود داشته باشد. مجموع این عوامل و پیاده کردن آن ها در نمایشگاه، همان چیزی است که سلول بنیادین آن را در سالن یاس می بینیم.

* در این الگو برای خرید هم جایگاهی در نظر گرفته شده است؟

بله. خرید هم وجود دارد. اگر دقت کرده باشید، برخی از ناشران قوی و دارای سازمان پیشرفته، در غرفه شان برای هر کتاب کد تجاری یا بارکد تدارک دیده اند. فرض کنید این اتفاق در تمام این نمایشگاه بیافتد. یعنی مخاطبی که کتابی را می خواهد، بارکد آن را حمل کند و تحویل شرکت های پخشی یا مراکز طرف قرارداد وزارت ارشاد بدهد و فرایند خرید و ارسال کتاب با نظارت ارشاد در مدت زمان کوتاه انجام شود. چنین الگوی مورد تائید مجمع ناشران است نه الگوی فعلی که حمل زیاد کتاب توسط مردم موجب خستگی شان یا ازدحام می شود.

به نظرم تاثیرگذاری نمایشگاه کتاب با این روش که ذکر شد و در صورت اجرا، برای اولین بار در جهان خواهد شد، می تواند بیشتر باشد. در سالن کوچک یاس، طبیعتا امکان فروش وجود ندارد اما اگر الگوی آن را بسط بدهیم و شرکت های پخشی و مراکز توزیع که صلاحیت شان توسط وزارت ارشاد تائید می شود، با این مدل در نمایشگاه فعالیت کنند، چرخه نشر بهتری خواهیم داشت.

* یعنی معتقدید که چرخه خرید و فروش کتاب باید بیرون از نمایشگاه باشد؟

بله. نمایشگاه باید فرصت معارفه بین کتاب و مخاطبان باشد. البته به طور عمیق و قابل مقایسه. به عنوان مثال درباره اقتصاد مقاومتی امسال 50 کتاب چاپ شده است. من به عنوان یک مخاطب باید بتوانم برای پولی که می خواهم در حوزه مطالعه در این باره بپردازم، برنامه ریزی کنیم و کتاب بهتر را انتخاب کنم. چون همه عناوین را که نمی توانم بخرم. نمایشگاه باید فرصت آشنایی مردم با دوست مهربانشان کتاب، باشد.

* نمایشگاه پارسال و امسال را چگونه مقایسه می کنید؟

به نظرم مدیریت نمایشگاه امسال، مدیریت فرهنگی تر، با نشاط تر، آرام تر و مومنانه تری است. که این مسائل کاملا مشهود است.

* در زمان برپایی این نمایشگاه این خبر منتشر شد که رهبر انقلاب برای بازدید به نمایشگاه نخواهند آمد. چگونه مطرح کردن این سوال هم شرط مهمی است. چون وزیر ارشاد هم اشاره کرد که نمی توان در این زمینه پیش داوری کرد. اما شما این مساله را در زمینه نمایشگاه امسال که مدیریت بهتری هم نسبت به پارسال دارد، چگونه ارزیابی می کنید؟

این موضوع باعث تاسف همه ماست که شرایط به گونه ای پیش می رود که بزرگ ترین حامی حوزه فرهنگ و مهمترین یار کتاب و کتابخوانان در کشور که از قضا رهبر انقلاب و امام جامعه اسلامی است، ترجیح می دهد که وارد نمایشگاه کتاب نشود؛ شرایط به سمتی پیش می رود که شخصیتی که به شدت علاقه مند غوطه خوردن در کتاب و ارتباط نزدیک با نویسندگان و ناشران و همچنین مشوق همیشگی کتابخوانان کشور است، نمایشگاه را از اولویت های اولیه خود خارج کند.

این اسباب تاسف است اما به نظرم همه، باید خود را متهم این قضیه بدانیم. چرا این فرصت بسیار خوب از ما سلب شده است؟ فکر می کنم همه اعم از مدیران ارشد نظام و سیاست گذاران اصلی از شخص رئیس جمهور و وزیر ارشاد تا ما یعنی تشکل های نشری، این سوال را از خود داشته باشیم. اگر این سوال و رسیدن به جوابش، دستاورد نیامدن رهبری به نمایشگاه باشد، اتفاق مفیدی خواهد بود. یعنی سعی کنیم که به جواب این سوال برسیم که چرا ایشان به نمایشگاه نیامدند تا در دوره های بعدی دیگر این اتفاق نیافتد. به هر حال همه ما سوار بر یک کشتی هستیم و باید همه با هم به این سوال پاسخ بدهیم.
لزومی هم ندارد که همدیگر را متهم کنیم. می توان از زدن اتهام به یکدیگر و خراش زدن بر صورت همدیگر اجتناب کرده و به اصل پرداخت.