چه کسی در دولت رسانه‌ها را محدود میکند؟

روحانی و همراهانش که تا پیش از انتخابات به دلیل شرایط، ارتباط گسترده ای با رسانه ها داشتند و در سفرهای تبلیغاتی تعداد قابل توجهی از نمایندگان رسانه های خبری را همراه خود می کردند، پس از انتخابات شیوه دیگری را برگزیدند؛ شیوه ای که با جدی تر شدن فعالیت دولت یازدهم نمونه های بیشتر از آن مشخص شد.

خبرگزاری فارس تاکنون بارها رویکرد رسانه ای دولت تدبیر و امید را مورد بررسی قرار داده اما ظاهرا رویکرد رسانه ای دولت یازدهم راه دیگری را در پیش گرفته است.

رویکرد ابتدایی دولت؛ امیدوار کننده!

اولین نشست خبری رئیس جمهور منتخب در مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری برگزار شد.

تعداد رسانه های دعوت شده به این مراسم بیش از حد انتظار بود، تقریبا تمامی رسانه های اصلی کشور به این نشست خبری دعوت شده بودند تا جایی که برای برخی از اصحاب رسانه جایی برای نشستن در سالن وجود نداشت.

در این نشست خبری بر اساس عرف رسانه های مطرح داخلی اعم از مکتوب و تصویری و همچنین نمایندگان رسانه های خارجی به صورت منظم سوالات خود را از رئیس جمهور منتخب پرسیدند.

با اینکه امکان پرسیدن سوال برای همه رسانه ها فراهم نشد، اما روند امیدوار کننده چینش سوال کنندگان بدون در نظر گرفتن خط مشی رسانه ای آنها در حمایت از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری، نوید آن را می داد که دولت تدبیر و امید در زمینه تعامل با رسانه ها تغییر روشی صحیح را انتخاب کرده است.

روحانی نیز در همان نشست تاکید کرد که «اگر مردم نقد و انتقادی دارند زود نباید آنها را دشمن کنیم.»

همین روند در اولین نشست خبری روحانی بعد از آغاز رسمی فعالیتش به عنوان رئیس جمهور ادامه داشت.

در این نشست خبری نیز تلاش شد تا رسانه های مختلف گروهی  اعم از منتقد و همسو سوالات خود را مطرح کنند.

رئیس دولت یازدهم نیز با تاکید بر نقش رسانه ها در ارتباط و تعامل مردم با دولت، گفت: «رسانه‌ها و مطبوعات می‌توانند رابطه بسیار خوبی بین دولت و مردم برقرار کرده و نظرات دولت و مردم را به یکدیگر منعکس کنند.»

این اقدامات به همراه اظهارات روحانی درباره پذیرش نقد و استقبال از انتقاد به ویژه از سوی رسانه ها، همه را امیدوار کرده بود تا شاید برخی رفتارهای گزینشی دولت با رسانه ها پایان یابد.

اما شاید کسی فکر نمی کرد دولتی که رئیسش بر نقد پذیری و تعامل با رسانه ها در جهت شنیدن صدای مردم تاکید داشت، در ادامه رویکردی انقباضی نسبت به رسانه ها پیش بگیرد.

کمرنگ شدن تدریجی یک «امید»

با استقرار تیم جدید رسانه ای دولت کم کم روند دعوت از رسانه ها نیز تغییر کرد.

تیم رسانه ای دولت ابتدا با اقدامی مثبت رسانه های اصلاح طلب را به جلسات نشست خبری سخنگوی دولت دعوت کرد. این اقدام که در دولت احمدی نژاد بسیار کمرنگ شده بود با واکنش مثبت دیگر نمایندگان رسانه های خبری مواجه شد.

اما در ادامه این روند، حضور نمایندگان رسانه های منتقد دولت در برنامه‌های دولت کمرنگ شد.

دعوت گزینشی از رسانه‌های منتقد آن هم بلافاصله پس از انتشار اخبار و گزارش های انتقادی،‌ کم تحمل بودن تیم رسانه ای دولت در برابر انتقادات را نشان می‌داد.

البته مسئولان رسانه‌ای دولت همواره در پاسخ به انتقادات به دلیل عدم دعوت از رسانه‌های منتقد محدودیت فضا را بهانه می‌کردند!

در روزهای گذشته همین روند به سفرهای استانی دولت نیز سرایت کرد و در حالی که در سفر به استان های خوزستان و هرمزگان نمایندگان رسانه های منتقد نیز حضور داشتند، در سفر استانی به سیستان و بلوچستان تنها از رسانه های دولتی برای پوشش رسانه ای سفر دعوت شد.

مسئولان تیم رسانه ای دولت نیز باز هم بهانه تکراری کمبود فضا برای اعزام خبرنگاران را دلیل اصلی عدم دعوت از رسانه های دیگر عنوان کردند.

این در حالی است که در سفر سیستان و بلوچستان تعداد قابل توجهی به تیم همراه رئیس جمهور اضافه شده اند.

بدون شک این رفتار دولت نشان می‌دهد که تیم رسانه‌ای رئیس جمهور برنامه‌ای جدی برای بها دهی به رسانه های همسو و عدم توجه به رسانه‌های منتقد دارد.

واقعیتی که با اظهارات رئیس جمهور در اختتامیه جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها گوشه ای از آن نمایان شد.

روحانی رییس دولت یازدهم با مطرح کردن این سوال که چطور امروز برخی آزاد آزادند و برخی از این آزادی سهمی اندک در اختیار دارند؟ گفت: «منتقدان و مخالفان این دولت آزادند و آزاد خواهند بود، اما بگذارید به همان اندازه همراهان دولت هم از آزادی و امنیت برخوردار باشند.»

این اظهارات روحانی در کنار زمزمه های برخی رسانه ها مبنی بر نزدیک شدن چهره های سرشناس روزنامه های اصلاح طلب به دولت، این گمانه را تقویت می کند که سر منشا محدود کردن رسانه‌های منتقد را باید در جای دیگری جست و جو کرد.

اعمال فشار به رسانه‌ملی توسط یک «آشنا»

رفتار خاص دولت با رسانه‌های منتقد در ماه های اخیر تنها محدود به رسانه‌های مکتوب و خبرگزاری ‌‌ها نیست و رسانه ملی نیز از رفتارهای تحمیل گرایانه دولت باز نمانده است.

بلافاصله پس از انتصاب نمایندگان رئیس جمهور در شورای نظارت بر صدا و سیما، خبرهایی مبنی بر اعمال فشار بر رسانه ملی در جهت حذف برنامه‌های انتقادی نسبت به دولت منتشر شد.

این اعمال فشارها تا روز گفت و گوی زنده رئیس جمهور در بهمن ماه سال گذشته بیشتر به صورت زمزمه های خبری منتشر می شد اما جنجال های پیرامون همان گفتگو تلاش دولت برای تحمیل نظر خود به رسانه ملی را نشان داد.

ماجرا از این قرار بود که تیم رسانه ای دولت روز قبل از برگزاری گفتگو به مسئولان رسانه ملی اطلاع داده بودند که قصد دارند برنامه را با دو مجری زن و مرد برگزار کنند که این مساله با موافقت رسانه ملی مواجه شد. اما در ادامه با از دسترس خارج شدن مجری خانم در نظر گرفته شده توسط رسانه ملی، تیم رسانه ای دولت در اقدامی غیرمعمول و بدون هماهنگی با مسئولان رسانه ملی، اقدام به دعوت از مجری خانم دیگری کرد.

همین مساله موجب شد تا این گفت و گو با تاخیر صورت گیرد؛ اما نکته قابل تامل اظهارات روحانی در ابتدای این گفت و گوی زنده بود که خطاب مجری زن این برنامه گفت:‌ «خوشحالم که با تاخیر پیش آمده شما را در این گفت و گو داریم.»

همین جمله نشان می داد که نه تنها تیم رسانه ای دولت بلکه شخص رئیس جمهور نیز بر اعمال نظر دولت در این برنامه تاکید داشته است.

در روزهای بعد و اواخر بهمن سال گذشته نیز نماینده رئیس جمهور در شورای نظارت بر صدا و سیما طی نامه ای تند و انتقادی نسبت به اقدام صدا و سیما در معرفی سریع القلم به عنوان مشاور رئیس جمهور ( در حالی که رسانه های دولت بارها وی را مشاور رئیس جمهور خوانده بودند) اعتراض کرد.

این روند نشان می دهد که دولت تدبیر و امید پس از انتخابات ریاست جمهوری و درست در جایی که باید به شعارهای خود در زمینه آزادی بیان، نقد پذیری و پذیرش صدای مخالف عمل کند روند تحمیل نظر خود به رسانه های مکتوب و حتی رسانه ملی را در پیش گرفته است.

آیا دولت از اشتباه خود باز می‌گردد؟

انتخاب چهره‌هایی از میان رسانه‌ها(البته تنها اصلاح طلب) به عنوان کادر اصلی تیم رسانه ای رئیس جمهور در نگاه اول این امید را در میان آشنایان به رسانه تقویت می‌کرد ارتباط دولت یازدهم و رسانه ها در حد مطلوبی شکل بگیرد.

اما هم اکنون به نظر می رسد که انتخاب برخی از چهره‌های رسانه ای در دولت تنها و تنها برای محدود کردن خبرنگاران (به دلیل آشنایی به جزئیات کاری این قشر) صورت گرفته است.

بدون شک حضور خبرنگاران در برنامه های خبری دولت ارتباط دو سویه ای را رقم می زند؛ ارتباطی که گاه در آن برخی ضعف های دولت توسط خبرنگاران بیان می شود.

با این وجود دولت با محدود کردن رسانه های منتقد نه تنها خود را از آشکار شدن نقاط ضعف در عملکردش محروم می سازد، بلکه رسانه های خبری را نیز از نقد مستند و منصفانه دولت دور می کند.

حال باید دید آیا دولت از اشتباهی که گاها در دولت های پیشین تکرار شده بود باز می گردد و یا ترجیح می دهد با محدود کردن رسانه ها، خود را از نعمت نقد دور سازد.