زیباسازی شهر به سبک اسلام

به گزارش سرویس حوزه و مراجع پایگاه 598،شهرسازی و شهرنشینی یکی از پدیده های کهن تمدن بشری است که سابقه ای چند هزار ساله دارد. تاریخ نشان می دهد که با شکل گیری تمدن های گوناگون بشری پدیده شهر سازی نیز شکل گرفته و به جمعیت متمرکز، معنی و مفهومی ویژه داده است.اگرچه سن این پدیده چنان زیاد است که به سن تمدن های کهن، پهلو می زند اما هنوز که هنوز است، بشر در پیچ و خم مشکلات شهر نشینی گرفتار است. چرا که این پدیده در هر عصری شکلی تازه به خود می گیرد و هر روز که از عمر طولانی اش می گذرد، چهره ای جدید از خود رو می کند.

امروزه در همه کلان شهرهای دنیا چهره های بی روح و ماشینی بسیاری از مردم که صبح ها همانند ماشین های کوکی به سر کار خود می روند و عصرها همانند باطری های دشارژ شده، بی رمق و ناتوان به خانه باز می گردند، قابل رویت است. اما با این وجود آیا می توان برای این معضل بزرگ یعنی خمودگی، افسردگی و دل مردگی شهرنشینان چاره اندیشید؟

اگرچه زیباسازی شهری امری ضروری و پسندیده است اما مسیر دستیابی به این مساله و به دست آوردن شیوه ها و روش هایی که با فطرت انسانی تطابق کامل داشته باشد، از اصل مساله زیباسازی پراهمیت تر است و کنکاشی دقیق تر و ظریف تر را خواهد طلبید

دمیدن روح تازه بر جسد بی جان شهرها در سایه زیبا سازی شهری همه ما می دانیم که نعمت بینایی در انسان ارتباطی تنگاتنگ با روح و روان او دارد. هیچ کس نمی تواند تاثیر فزاینده دیدنی ها را بر پرده ذهن و دل انسان انکار کند. امیر مومنان علی علیه السلام در این باره می فرماید:

القلبُ مُصحَفُ البَصَرِ. (نهج البلاغة، حكمت 4ظ 9)؛ دل، کتاب (محل نگارش) دیده است.

بنابراین یکی از راهکارهای پراهمیت در زمینه حل معضلات روانی شهرنشینان استفاده از ابزار بینایی است. روشن است که اگر چشم های مردم به روی شادابی و زیبایی گشوده شود، پنجره دل هایشان نیز به سوی نشاط و امیدواری باز خواهد شد و افسردگی و کدورت را از یاد خواهد برد.

بنابراین باید گفت که زیباسازی شهری به دلیل آنکه می تواند روحی تازه بر پیکره بی جان شهرها بدمد، امری ضروری و لازم است. اما نکته پراهمیت این است که این زیباسازی باید با چه روش و شیوه ای صورت پذیرد؟

روند زیباسازی در کلان شهرهای دنیا نشان دهنده این نکته است که بشر امروز همانند بسیاری از مسایل دیگر در این مساله هم افراط کرده است و می خواهد به هر قیمتی زیباسازی شهری را برای شهرنشینان بیافریند. غافل از آنکه زیبایی اگر حقیقی نباشد تاثیر مطلوبی بر روان خسته شهرنشینان نخواهد داشت.

بنابراین باید توجه داشت که از ضروریات زندگی شهری، زیبایی و طراوت و شادابی است اما نه هر گونه ای از زیبایی بلکه زیبایی برآمده از حقیقت و نشاط برانگیخته از فطرت. چه اینکه گاه بزک های به ظاهر زیبا به دلیل تضاد با فطرت انسانی تاثیرات مخرب و نامطلوبی بر روحیه انسان می گذارد و روح خسته و پراضطراب او را از چاله ای کوچک به چاهی عمیق می افکند.
حقّ چشم تو این است كه آن را از هر ناروا و حرامى فرو بندى و آن را جز در موارد عبرت انگیزى كه در پرتو آن بینش یا دانشى می یابى بكار مگیرى و فرسوده‏اش مسازى. زیرا چشم، در ورودى عبرت است

درست است که زرق و برق تبلیغات شیک و شکیل امروزی ظاهری بسیار زیبا و جذاب را برای انسان تداعی می کند اما به دلیل زیبایی های کاذبی که در بسیاری از آنها مشهود است، تاثیر شایسته و بایسته ای در پی آن دیده نخواهد شد.

بدین جهت باید توجه داشت که اگرچه زیباسازی شهری امری ضروری و پسندیده است اما مسیر دستیابی به این مساله و به دست آوردن شیوه ها و روش هایی که با فطرت انسانی تطابق کامل داشته باشد، از اصل مساله زیباسازی پراهمیت تر است و کنکاشی دقیق تر و ظریف تر را خواهد طلبید.

امام سجاد علیه السلام در این باره می فرماید:

حَقُّ بَصَرِكَ فَغَضُّهُ عَمَّا لَا یَحِلُّ لَكَ وَ تَرْكُ ابْتِذَالِهِ إِلَّا لِمَوْضِعِ عِبْرَةٍ تَسْتَقْبِلُ بِهَا بَصَراً أَوْ تَسْتَفِیدُ بِهَا عِلْماً فَإِنَّ الْبَصَرَ بَابُ الِاعْتِبَار.

و امّا حقّ چشم تو این است كه آن را از هر ناروا و حرامى فرو بندى و آن را جز در موارد عبرت انگیزى كه در پرتو آن بینش یا دانشى می یابى بكار مگیرى و فرسوده‏اش مسازى. زیرا چشم، در ورودى عبرت است. (تحف العقول، ص 257)
دکور

بنابراین زیباسازی مطلوب در حوزه شهری باید افزایش دانش و بالابردن معرفت را به همراه داشته باشد و انسان را از بعد حیوانیت به سوی انسانیت بکشاند.

کنکاشی مختصر در قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام راهکارهای کارآمد و ارزشمندی را به دست خواهد داد که در ادامه به یکی از آنها اشاره خواهد شد.:

زیباسازی به وسیله رنگ و لعاب طبیعت بی شک فقدان طبیعتی روح افزا در محیط شهری، مردم شهرنشین را به سمت افسردگی و خمودگی روحی می برد و طراوت را از زندگی آنها می رباید. به همین خاطر است که در دوران کنونی زندگی شهرنشینی کشور ما شاهد آن هستیم که به مجرد به دست آمدن فرصتی کوتاه برای تفریح، سیل انبوهی از جمعیت شهرنشین کلان شهرهایی همچون تهران به سوی طبیعت، روان می شود و بازسازی روحی و روانی خود را در دل طبیعت جستجو می کند. در سال های اخیر این حرکت فرار گونه چنان رشد چشمگیری داشته که بسیاری را در فکر و اندیشه فروبرده است.

اما برای کاهش چنین معضلی می توان طبیعت را به شهر دعوت کرد و رنگ طبیعت را بر چهره شهرها پاشید. استفاده از آب که به بیان قرآن حیات بخش است و جان تازه ای به همه موجودات می بخشد (سوره انبیاء، آیه 30)، نیز می تواند شادابی و طراوتی وصف ناپذیر به همراه آورد. امام کاظم علیه السلام در روایتی چنین می فرماید:

ثَلَاثٌ یَجْلِینَ الْبَصَرَ النَّظَرُ إِلَى الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَى الْمَاءِ الْجَارِی وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَجْهِ الْحَسَن (تحف العقول، ص 409)؛ سه چیز چشم را جلا می دهد: نگاه به سبزه زار و نگاه به آب جاری و نگاه به چهره و روی نیکو.

بنابراین زنده کردن معماری کهن اسلامی ـ ایرانی که حوضچه ها را در کنار باغچه ها تعبیه می کرد، امری ضروری و لازم به نظر می رسد.

سیدمصطفی بهشتی