به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، پایگاه خبری المانیتور در این گزارش نوشت: مذاکرات با ایران با هدف جلب تعهد جمهوری اسلامی ایران به دست نیافتن به ترتیبات لازم برای ساخت یک بمب هستهای معطوف است. این هدف بسیار بالایی است و اتفاقاتی که در چند ماه گذشته اتفاق افتاده نشان میدهد که یک مبنای محکم برای پیشرفت به سمت این هدف به وجود آمده است اما اگر ایران به وظیفه خود عمل کند، برنامهاش را تحت نظارتهای موثر قرار دهد و جامعه بینالمللی را نسبت به تعهدش در زمینه نساختن تسلیحات هستهای راضی کند آیا دولت باراک اوباما رییسجمهور آمریکا از لفاظیهای کمکی فراتر میرود تا هدف گستردهتر خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای را اجرایی کند؟ در اینجا تصویر کمی تیره و تار میشود.
کمیته نوبل نروژ در جایزه حیرتانگیزش به رییسجمهور جدید آمریکا در 9 اکتبر 2009 به «تلاشهای خارقالعاده اوباما برای تقویت دیپلماسی بینالمللی و همکاری بین مردم» اشاره کرد.
این کمیته تاکید کرد که اهمیت زیادی برای هدف اوباما و حرکت به سوی جهانی عاری از تسلیحات هستهای قائل است.
اما وقتی نماینده وزارت امور خارجه اوباما با این سوال روبرو شد که آیا جان کری وزیر امور خارجه این کشور «به هدف خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای اعتقاد دارد؟» جواب مبهم وی فاصله زیادی از حمایتهای پر و سر صدای کمیته نوبل داشت.
سخنگوی جان کری در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره اینکه آیا «وزیر امور خارجه آمریکا به سران عرب و خلیجفارس گفته است که قصد دارد پس از رسیدن به توافق هستهای با ایران به دنبال خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای باشد؟» پاسخ داد: من فکر نمیکنم این مساله بخشی از گفتوگوهای وی بوده باشد. مسلم است که تلاشهای ما روی مذاکرات گروه 1+5 با ایران در یک توافق جامع متمرکز است. همانطور که رییسجمهور آمریکا گفته است ما نگرانیهایی درباره تلاشها برای تولید و بکارگیری تسلیحات هستهای در هر جایی در جهان داریم و همانطور که در برخی جلسات خاص لازم بوده است، وی به این مساله اشاره کرده است.
ابهام واشنگتن ممکن است ناراحتکننده باشد، ولی قابل درک است. آمریکا بیش از پنج دهه یکی از ستونهای حیاتی حمایت از برنامه هستهای تسلیحاتی اعلام نشده ولی واقعی اسرائیل بوده است. این کشور تحت توافقی که مدتها پیش منعقد شد از تلاشهای اسرائیل برای مقابله با تلاشهای بینالمللی جهت قرار دادن تاسیسات تولید تسلیحات هستهایاش تحت بازرسیهای بینالمللی حمایت کرده است.
اسرائیل و آمریکا به تعهدات خود در این زمینه عمل کردهاند. واشنگتن به نوبه خود مانع از دوخته شدن نگاههای کنجکاو جامعه بینالمللی به اسرائیل شده است و جدیدترین مورد آن در اواخر سال 2012 اتفاق افتاد، هنگامی که واشنگتن به زور یک کنفرانس بینالمللی در فنلاند را که قرار بود درباره خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای برگزار شود، لغو کرد.
آمریکا مخالفتش را با مجمعی که در آن هر قدرت منطقهای «در برابر فشار و انزوا» قرار بگیرد، اعلام کرد، اظهاراتی که حاکی از نگرانی آمریکا درباره احتمال منزوی شدن اسرائیل بود.
اما پیشرفت در زمینه پرونده هستهای ایران این احتمال را به همراه دارد که زیرساخت پیچیده و پیشرفته تسلیحات هستهای اسرائیل از جمله صدها بمب، سیستمهای پرتاب پشیرفته و زیردریاییهایش که دارای قابلیت حمله دوم هستند در یک فضای استراتژیک کاملا جدید قرار دهد.
کوچکترین نشانه پیشرفت با ایران باعث عصبانیت بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل شده است. پیوند دادن این تلاشها با خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای فقط مخالفت وی با ابتکار اوباما در قبال ایران را تشدید خواهد کرد. مذاکرات 1+5 و گفتوگوهای دوجانبه بین واشنگتن و تهران روی مسائل فنی و محدود مربوط به تاسیسات هستهای ایران متمرکز هستند. ولی هیچ یک از دو طرف اعتقاد ندارند که اگر این تعامل موفقیتآمیز باشد دامنه تمرکز آن همچنان محدود باقی خواهد ماند. خود کری در گفتوگوهایش در منطقه بارها خاورمیانهای عاری از تسلیحات هستهای را به عنوان بخشی از هدف اصلیاش عنوان کرده است. همینطور هم باید باشد.
درخواست ممنوعیت تسلیحات در منطقهای که به طور کلی از ایران تا مراکش و از سوریه تا یمن را در بر میگیرد از دهه 70 میلادی در دستور کار قرار داشته است، هنگامی که سران ایران و مصر از آن حمایت کردند. مصر همچنان یک بازیکن کلیدی در تلاشها برای مطرح کردن این مساله در جامعه بینالمللی است.
اسرائیل از اواسط دهه 60 میلادی توانایی هستهای تسلیحاتی داشته است و زرادخانهاش را از هرگونه نظارت بینالمللی محفوظ نگه داشته است. اسرائیل هر بار که مجبور به توضیح عملکردش شده است اعلام کرده است که برنامه تسلیحات هستهای تنها پس از به دست آمدن صلح جامع با همه همسایههایش میتواند موضوع بحث قرار گیرد و تا آن زمان اسرائیل علاقهای به گفتوگو درباره آن ندارد. اسرائیل به همراه کشورهای هند، پاکستان، کره شمالی و سودان جنوبی معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (انپیتی) را امضا نکرده است. علاوه بر آن در کنار کشورهای آنگولا، برمه، مصر، کره شمالی و سودان جنوبی، کنوانسیون تسلیحات شیمیایی را نیز تصویب نکرده است. با این وجود میتوان گفت که اسرائیل همپای مناسبی برای تلاشهای اوباما که هدف خود را عاریسازی جهان از تسلیحات کشتار جمعی اعلام کرده است، نیست، به ویژه اگر ایران در نتیجه تلاشهای آمریکا همه مسائل مربوط به برنامه هستهایاش را شفافسازی کند.