لذّت از نماز، از هر لذّتى بالاتر است

  

در روايت است كه رسول اكرم ـ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ـ فرمود:

«حُبِّبَ إِلَىَّ مِنْ دُنْياكُمْ: أَلطِّيبُ، وَ النِّساءُ، وَ جُعِلَ قُرَّةُ عَيْنِى فِى الصَّلاةِ.»

از دنياى شما مورد علاقه و محبوب من است: عطر و بوى خوش، زنان، و نور چشم من در نماز قرار داده شده است.

تمام لذّت ها روحى است و آن چه از لذّات كه در طيب و يا از راه نساء، به صورت حلال تكوينا مطلوب است، بيش از آن و به مراتب بالاتر، در نماز است .

امّا طفل كم درك را با لذت حجله و عروسى كارى نيست و حجله گاه براى او لذّت ندارد، بلكه براى او حصار و قفس و زندان است و خود او در آن جا زندانى و بى‏تحرّك است، براى او دويدن و بازى لذت دارد، او دوچرخه و سه‏چرخه دوست مى‏دارد و از اين لذّت مى‏برد كه از جايى به جايى در حركت و سير باشد، بازى در كوچه براى او از حجله و عروسى لذّت‏بخش‏تر است. براى ما هم آبگوشت لذت  دارد.

 براى ترياكى‏ها و شيره‏كش‏ها و... كارهايشان از همه چيز ـ چنان كه مدّعى هستند ـ لذيذتر است. لذّت‏ها همه روحى است، وگرنه كوه به اين عظمت، در جهالتِ از لذت‏هاى روحى است. در روايت است:

«تَنَعَّمُوا بِعِبادَتِى فِى الدُّنْيا، فَإِنَّكُمْ تَتَنَعَّمُونَ بِها فِى الاْآخِرَةِ.»؛

در دنيا از عبادت من برخوردار شويد و لذّت ببريد، چرا كه در آخرت از آن لذّت خواهيد برد.

ذكر خداوند سبحان در هر حال     

در كتاب كافى به نقل از امام صادق ـ عليه السّلام ـ آمده است:«ثَلاثٌَ لاتُطِيقُها هذِهِ الاْءُمَّةُ... وَ ذِكْرُ اللّه  عَلى كُلِّ حالٍ.»

سه چيز است كه اين امت توان آن را ندارند.... تا اين كه مى فرمايد: و ياد خدا در هر حال.

و در روايت ديگر مى فرمايد:

«لا أَقُولُ سُبْحانَ اللّه  وَ الْحَمْدُلِلّهِ، وَ إِنْ كانَ ذِكْرا وَ لكِنْ ذِكْرُهُ عِنْدَ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ.»

مقصود من گفتن سبحان اللّه  و الحمدللّه نيست، هر چند اين هم ذكر است، بلكه منظور من ياد خدا به هنگام [پيش آمدن] حلال و حرام است.

در آيه ى شريفه ى «إِنَّ الصَّلَوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ»؛ (نماز انسان را از كارهاى زشت و ناپسند باز مى دارد، و قطعا ياد خدا بزرگتر است.)

جمله ى «تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ» اشاره به تخليه، و عبارت «وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ»يعنى ياد كردن بنده از خدا، اشاره به تحليه است.

 در روايت آمده است:

« لَذِكْرُاللّه الْعَبْدَ أكْبَرُ مَنْ غَيْرِ ذِكْرِهِ [يا] مِنْ ذِكْرِ غَيْرِهِ. »، به نقل از امام باقر ـ عليه السّلام ـ درباره ى آيه ى«وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ» آمده است:

 « ذِكْرُ اللّه لاِءَهْلِ الصَّلاةِ أَكْبَرُ مِنْ ذِكْرِهِمْ إِيّاه. أَلا تَرى أَنَّهُ يَقوُلُ: فَاذْكُروُنى، أَذْكُرْكُمْ.»؛ (ياد خدا از نمازگزاران، بزرگتر از ياد آن ها از خداست. مگر نمى بينى كه مى فرمايد: «پس مرا ياد كنيد، تا شما را ياد كنم.») كه مصدر اضافه به فاعل شده است يعنى: ياد كردن خدا از بنده، از غيرِ ذكر او، يا از ذكرِ غير او بزرگتر است.

و در بعضى از روايات، « ذِكْرُ اللّهِ » (در اين صورت مصدر اضافه به مفعول است يعنى ياد بنده از خدا، بزرگ تر از ياد مردم است.) در مقابل « ذِكْرُ النّاسِ » ذكر شده است، يعنى « ذِكْرُ اللهِ أكْبَرُ مِنْ ذِكْرِ النّاسِ. »؛ (ياد خدا از ياد كردن مردم بزرگتر است.)

بنابراين، هركس مردم را ياد كند واز آنها بترسد و يا دوست داشته باشد و يا به سوى آنها بگريزد و يا از آنها فرار كند، به ياد خدا نيست.

در نماز و عبادات عنايت به « ذكر اللّه و توجّه به خدا » نيست، بلكه عنايت به « عدم توجّه به غير » شده كه توّجه به او است، زير اگر بنده توّجه و ارتباطش را از غير خدا قطع كند، ارتباطش با خدا قهرى است.

ممكن است «وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ» اشاره به تعرّض( اشاره به حديث « إِنَّ لِرَبِّكُمْ فى أَيّامِ دَهْرِكُمْ نَفَحاتٍ، أَلا فَتَعَرَّضُوا لَها. »؛ (پروردگارتان در روزهاى عمر شما، نفحاتى براى شما دارد، هان بدان روى آوريد و از آن روى برمتابيد.) عناى « تعرّض نسبت به آيات انفسى » به صورت اجمالى و اشاره در متن ذكر شده است.) آيات انفسى در «وَ فِى أَنفُسِهِمْ» باشد، در مقابل آيات آفاقى «فِى الاْءَفَاقِ» براى استدلال به وجود غيبى واجب، هر چند وجود نَفْس هم از آيات آفاقى و از موجودات خارجى است، نظير آفتاب، ماه، ابر، باران، كواكب، زمين و آسمان.

اگر «وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ» به معناى « ذِكْرُ الْعَبْدِ لِلّهِ » باشد،( بنابراين كه مصدر اضافه به مفعول شده باشد.) منظور ذكر قلبى است. و بهترين لفظى كه در مقام لفظ حكايت از آن ذكر قلبى كند، از ميان تمام اسماى حسنى لفظ جلاله ى « اللّه » است؛ بلكه به حسب لغت مى شود گفت: ذِكْرُ اللّهِ از قبيل اضافه ى مصدر به مفعول است، و مذكور به ذكر، در آيه ذكر شده است، كه لفظ جلاله ى « اللّه » حاكى از آن است.

 ما را به درجه مطلوب خود برسان و حفظ کن     

ائمه ی ما علیهم السلام خودشان به ما فرموده اند که در این فشارهای آخرالزمان بگویید :

یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک

ولی چه کنیم که به جای دوا ، به سوی داء می رویم !

معنای یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک این است که : خدا یا ! همان مرتبه ای را که مطلوب تو است ، ما را به همان درجه برسان و بر آن نگهدار .

صراط از همین جا شروع می شود ، اگر یک ذرّه انحراف پیدا کنیم ، خدا می داند در کجا پرت می شویم .

کسی که کارش خراب است ، یا جلو رفته و عقب مانده است و در هر حال اعتدال را رعایت نکرده است . ما که اهلبیت عصمت نیستیم ، ولی از خدا می خواهیم که این حدّ اعتدال را به ما عنایت فرموده و برآن ثابت گرداند .

 بندگى روز، راه توفيق بيدارى شب     

ما براى اوقات خواب خود افسوس مى ‏خوريم كه چرا براى نماز شب بيدار نمى ‏شويم، در صورتى كه اوقات بيدارى را به غفلت مى ‏گذرانيم!

زيرا اگر در بيدارى به توجّه و بندگى مشغول بوديم، توفيق بيدارى شب را نيز براى تهجّد و خواندن نافله‏ ى شب و تلاوت قرآن پيدا مى‏ كرديم.

تهیه و فرآوری: گروه حوزه علمیه

منبع: سایت آیت الله بهجت(ره)