اولین قهرمانی تراکتور یا شکسته‌ شدن رکورد پروین

محمد صالحی داور آن مسابقه بود که مقابل دیدگان حدود 15 هزار تماشاگر برگزار شد و عزیز اسپندار (79 و 90) و علی نیاکانی (82 و 87) برای ملوان بندرانزلی گل زدند و عبدالله محسنی‌زاده (89) زننده تنها گل تراکتورسازی تبریز بود.

این جام 37 ساله، پس از قهرمانی استقلال در سال 56، تا سال 65 بصورت کشوری برگزار نشد و تنها بصورت استانی پیگیری شد. از سال 1365 بار دیگر این جام با قهرمانی ملوان شروع شد و 5 دوره متوالی انجام شد ولی در سال 71 مجدد این جام برگزار نشد.

از سال 72 که سایپا با پیروزی برابر جنوب اهواز به عنوان قهرمانی دست یافت، این جام 4 دوره متوالی دیگر انجام گرفت ولی در فصل 75-76 بار دیگر این جام لغو شد. با قهرمانی پرسپولیس در فصل 77-78 با پیروزی مقابل استقلال، جام حذفی دوباره پیگیری شد، مسابقاتی که تا امروز بدون وقفه صورت گرفته و امسال بیست و هفتمین جام قهرمانی آن به یکی از دو تیم مس کرمان و تراکتورسازی تبریز خواهد رسید.

پرافتخارترین تیم‌های جام حذفی
دو تیم استقلال و پرسپولیس در فتح جام حذفی رقابت بسیار نزدیکی با همدیگر دارند که استقلال با قهرمانی در سال فصل 90-91 بالاتر از رقیب سرخپوش تهرانی قرار گرفت. آبی‌پوشان پایتخت با 6 عنوان قهرمانی و 3 نایب قهرمانی بهترین تیم در جام حذفی بوده و پرسپولیس با 5 قهرمانی و 2 نایب قهرمانی در جایگاه دوم ایستاده است.

سپاهان اصفهان که رکورد جالبی در این مسابقات دارد زیرا هر 4 مرتبه‌ای که به فینال صعود کرده، قهرمان شده است، با بالا بردن جام در فصل گذشته، به رده سوم بهترین تیم این رقابتها صعود کرد و ملوان را به رده چهارم فرستاد.

البته استقلال تهران با حضور در 9 فینال، رکورد جالبی را از خود بر جای گذاشته و پس از آن تیم‌های پرسپولیس و ملوان هم با حضور در 7 فینال مشترکا رتبه دوم را به خود اختصاص داده‌اند. در این بین ملوان طی سال‌های 65 تا 70، توانست 6 مرتبه به فینال برسد.

در این بین تیم تراکتورسازی که دو بار به فینال این رقابتها راه یافته، ناکام‌ترین تیم در فتح این جام لقب گرفته است. تیم‌های داماش گیلان، ابومسلم مشهد، هما تهران، راه‌آهن تهران، گسترش فولاد تبریز، شاهین بوشهر، جنوب اهواز و خیبر خرم‌آباد هم تیم‌هایی هستند که تنها یکبار به دیدار پایانی این رقابتها راه یافته اما قهرمان نشدند.

در این شرایط اگر تراکتورسازی تبریز بتواند در فینال روز جمعه پیروز شود، با یک قهرمانی و 2 نایب قهرمانی، رده ششم را مشترکا با تیم‌های فجرسپاسی و بهمن کسب می‌کند اما مس در صورت پیروزی برابر حریف تبریزی، رده دهم را بصورت مشترک با تیم‌های سایپا و شاهین اهاز بدست خواهد آورد.

جدول رده‌بندی برترین تیم‌های جام حذفی (تنها آنهایی که قهرمان شدند)، به شرح زیر است:

1- استقلال با 6 قهرمانی و 3 نایب قهرمانی

2- پرسپولیس با 5 قهرمانی و 2 نایب قهرمانی

3- سپاهان اصفهان با 4 قهرمانی

4- ملوان بندرانزلی با 3 قهرمانی و 4 نایب قهرمانی

5- ذوب‌آهن اصفهان با 2 قهرمانی و یک نایب قهرمانی

6- فجرسپاسی شیراز و بهمن تهران با یک قهرمانی و 2 نایب قهرمانی

8- صباباتری تهران و برق شیراز با یک قهرمانی و یک نایب قهرمانی

10- سایپا البرز و شاهین اهواز با یک قهرمانی

11- تراکتورسازی تبریز با 2 نایب قهرمانی

مربی و بازیکن رکورددار جام حذفی
علی پروین و بهمن صالح‌نیا با کسب 3 عنوان قهرمانی به ترتیب با تیم‌های پرسپولیس و ملوان، در این زمینه رکوردار هستند. صالح‌نیا در سال‌های 55، 65 و 69 ملوان را قهرمانی جام حذفی کرد و علی پروین در سال‌های 65، 70 و 77 موفق به فتح این جام شد و به مربی انزلی‌چی رسید.

لوکا بوناچیج هم که با سپاهان دو بار جام قهرمانی را بدست آورده، اگر در بازی روز جمعه بتواند به همراه مس کرمان برابر تراکتورسازی پیروز شود، به جمع صالح‌نیا و پروین می‌رسد. البته علی دایی با دو قهرمانی متوالی در پرسپولیس در سال‌های 88 و 89 رکورد جالبی را به نام خود ثبت کرد.

اما در بخش بازیکنان جلال اکبری با فتح 5 جام حذفی رکورددار است. این بازیکن در سال‌های 82، 84 و 85 به همراه سپاهان اصفهان و در سال‌های 88 و 89 به همراه تیم پرسپولیس فاتح جام حذفی شده است که در سال 89 حتی یک دقیقه هم برای پرسپولیس بازی نکرد. محرم نویدکیا نیز به همراه تیم سپاهان و محمد نوازی بازیکن پیشین تیم‌های استقلال و صبا، با کسب 4 عنوان قهرمانی در رده‌ بعدی ایستاده‌اند.

بیشترین حضور در فینال: استقلال تهران با حضور در 9 فینال ، رکورد جالبی را از خود بر جای گذاشته است. استقلال در تاریخ جام حذفی، 9 بار به فینال راه یافته که در 6 فینال برنده و در 3 فینال دیگر مغلوب شده است. پرسپولیس و ملوان نیز با حضور در 7 فینال در رتبه دوم قرار دارند.

بیشترین حضور متوالی در فینال: ملوان انزلی با 6 حضور (ملوان انزلی از سال 65 تا 70 موفق به شش بار حضور متوالی در فینال شد)

موفق ترین تیم فینال: سپاهان اصفهان

 سپاهان اصفهان در 4 حضور خود در فینال موفق به شکست حریفان شده است. سپاهان در سالهای 82، 84، 85 و 91 به ترتیب مقابل سه تیم تهرانی استقلال ، پرسپولیس و صبا و پرسپولیس به برتری رسیده و قهرمان جام حذفی شده است.

ناکام ترین تیم فینال: تراکتورسازی تبریز
این تیم تبریزی در سالهای 55 و 73 موفق به حضور در فینال شد، اما در هر دو دوره شکست خورد و موفق به قهرمانی نشد. باید دید امسال نوار این ناکامی قطع می شود یا بر نایب قهرمانی های تراکتور افزوده خواهد شد.

در بیشتر سال های دهه شصت - که لیگ سراسری برای باشگاه های فوتبال ایران وجود نداشت ـ جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به شمار می رفت و قهرمان آن می توانست در جام باشگاه های آسیا ـ که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد ـ راه پیدا کند. با این حال، پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و همزمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد. بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاه های آسیا راه می یافت و قهرمان جام حذفی، راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می شد.

به گزارش مشرق، کنفدراسیون فوتبال آسیا در فصل 03ـ 2002 تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاه های آسیا گرفت که در پی آن، مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد که از آن پس، همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده و اهمیتی دوچندان به این مسابقات داده است.

فصل 1355: ملوان بندرانزلی 4 - تراکتورسازی تبریز یک

فصل 1356: استقلال تهران 2 - هما تهران صفر

قهرمانی سپاهان اصفهان با پیروزی برابر پرسپولیس در فصل 84-85

قهرمانی سپاهان اصفهان با پیروزی برابر صباباتری تهران در فصل 85-86

قهرمانی استقلال با پیروزی برابر پگاه گیلان در فصل 86-87

قهرمانی ذوب‌آهن اصفهان با پیروزی برابر راه‌آهن تهران در فصل 87-88

قهرمانی پرسپولیس با پیروزی برابر گسترش فولاد در فصل 88-89

قهرمانی پرسپولیس با پیروزی برابر ملوان بندرانزلی در فصل 89-90

قهرمانی استقلال با پیروزی برابر شاهین اهواز در فصل 90-91

قهرمانی سپاهان با پیروزی برابر پرسپولیس در فصل 91-92