واکاوی نقش هاشمی رفسنجانی در نخست وزیری بازرگان

سرویس سیاسی پایگاه 598 - امام راحل در نامه معروف ۶ فروردین ۶۸، خطاب به منتظری، با قسم ابعادی از تاریخ را روشن می کند: «واللَّه قسم! من از ابتدا با انتخاب شما [منتظری] مخالف بودم [۱]... واللَّه قسم! من با نخست وزيرى بازرگان مخالف بودم ... واللَّه قسم! من رأى به رياست جمهورى بنى صدر ندادم و در تمام موارد نظر دوستان را پذيرفتم». امام در ادامه می نویسد: «تاريخ اسلام پُر است از خيانت بزرگانش به اسلام». با روشن شدن نقش هاشمی در قائم مقامی منتظری و نخست وزیری بازرگان، منتظر روشن شدن نقش دوستان در ریاست جمهوری بنیصدر هستیم.

امام همچنین در نوشته مهمی که در ۳ اسفتند ۶۷ به نام منشور روحانیت، منتشر کرد، به ماجرای اصرار دوستان در مسأله بازرگان اشاره کرده است: «من امروز بعد از ده سال از پيروزى انقلاب اسلامى همچون گذشته اعتراف مى‏كنم كه بعض تصميمات اول انقلاب در سپردن پستها و امور مهمه كشور به گروهى كه عقيده خالص و واقعى به اسلام ناب محمدى نداشته‏اند، اشتباهى بوده است كه تلخى آثار آن به راحتى از ميان نمى‏رود، گر چه در آن موقع هم من شخصاً مايل به روى كار آمدن آنان نبودم ولى با صلاحديد و تأييد دوستان قبول نمودم و الآن هم سخت معتقدم كه آنان به چيزى كمتر از انحراف انقلاب از تمامى اصولش و هر حركت به سوى امريكاى جهانخوار قناعت نمى‏كنند، در حالى كه در كارهاى ديگر نيز جز حرف و ادعا هنرى ندارند». صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۲۸۶.

حجت الاسلام و المسلمین اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطراتی از معرفی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت، در کتاب «انقلاب و پیروزی» چنین می نویسد: «در انتخاب مهندس بازرگان جدای از آن ملاحظه امام، با مشکلی برخورد نکردیم. ما پیشنهاد دادیم، امام پذیرفتند و حکم دادند». جناب هاشمی از همکاران خود در ماجرای تنظیم حکم نخست وزیری بازرگان پرده بر می دارد: «متن حکم نخست وزیری آقای بازرگان را که پس از تعیین کلیات آن توسط امام، با مشورت آقایان بازرگان، مطهری، من، مهدوی کنی، دکتر ید اله سحابی، دکتر ابراهیم یزدی و چند نفر دیگر تنظیم شده بود، حسب دستورامام، توسط من، در جمع انبوه خبرنگاران و شخصیتهای داخلی و خارجی حاضر در مدرسه علوی در عصر دوشنبه ۱۶ بهمن ۵۷ به شرح زیر قرائت شد

بسم الله الرحمن الرحیم. جناب آقای مهندس بازرگان! بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، ... به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط حزبی و بستگی به گروهی خاص، مامور تشکیل دولت موقت می نمایم ... . روح الله الموسوی الخمینی؛ ۱۵ بهمن ۵۷. صحیفه نور، ج ۶، ص ۵۴ و ۵۵. هاشمی ضمن اشاره به اینکه از نخستین روز ورود امام، مهمترین بحث، تعیین نخست وزیر و دولت موقت بود می گوید: «... ما به عنوان اعضای شواری انقلاب، پس از بحث و بررسی موضوع در جلسه ۱۴بهمن ۵۷، مهندس مهدی بازرگان را پیشنهاد دادیم. امام ملاحظاتی داشتند و از جمله می فرمودند اینها حزبی اند و ایشان نمی خواستند به این وسیله، حزب را تایید کنند. اما سرانجام با این شرط که حکم را به شخص ایشان و بدون در نظر گرفتن سوابق حزبی بدهند، پیشنهاد شورا را پذیرفتند و این مطلب را نیز در متن حکمشان آوردند». آقای هاشمی سپس چنان حرف می زند که انگار امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران باید ممنون بازرگان و تحفه پیشنهادی جناب هاشمی باشند: «مرحوم مهندس بازرگان هم آن موقع فداکاری کرد که پیش از اینکه دولت بختیار سقوط کند، این حکم و مسئولیت را پذیرفت . ممکن بود خطر عمده ای برای ایشان هم باشد .آن روزها ، واقعاً فضای فداکاری حاکم بود». جناب هاشمی سپس به نهایت توجه خود به جناب بازرگان اشاره می کند و می گوید: «در همین جلسه و پس از انتصاب مهندس بازرگان به نخست وزیری، من به نشانه تهنیت یک جلد کلام الله مجید به ایشان هدیه کردم، که آقای بازرگان هم آن را بوسید و بردیده نهاد. بعداً روزنامه ها،این هدیه را، "نخستین هدیه به نخست وزیر دولت انقلاب" نامیدند». پایگاه اطلاع رسانی آیت الله هاشمی رفسنجانی، ۱۴بهمن ۹۱.

۱. آقای ری شهری در صفحه ۱۶ و ۱۷ کتاب سنجه انصاف، می‌نویسد: «آيت الله محمدي گيلاني ... گفت: "يك روز قبل از مطرح شدن قائم مقامي آقاي منتظري در مجلس خبرگان (۲۵ تیر ۶۴)، من ضمن تماس با دفتر امام (ره) كتباً از ايشان درخواست ملاقات كردم. ... خدمتشان رسيدم. گفتم: فردا قرار است موضوع قائم مقامي آقاي منتظري در مجلس خبرگان مطرح شود‏، خواستم به عرض‌تان برسانم به آقاي هاشمي بگوييد مطرح نشود! ... امام قدري فكر كرد و فرمود: احمد نيست؛ مي‌شود شما زحمت بكشيد و به آقاي هاشمي بگوييد بعد از ظهر من ايشان را ببينم؟ ... رفتم خدمت آقاي هاشمي و گفتم صبح، خدمت امام رسيدم. كاري داشتم. فرمودند به آقاي هاشمي بگوييد كه من ايشان را ببينم ... فرداي آن روز، آقاي هاشمي موضوع قائم مقامي آقاي منتظري را در مجلس خبرگان مطرح كرد. آقاي محمدي گيلاني اضافه كرد كه پس از اين ماجرا، روزي آقاي هاشمي در حضور جمعي گفت: من بعد از ظهر رفتم خدمت امام. امام فرمودند: موضوع قائم مقامي آقاي منتظري را فردا مطرح نكن! گفتم چرا؟ ما در اجلاسيه قبل، به آقايان گفته‌ايم كه ايشان را به عنوان قائم مقام، مطرح كنيم. امام فرمود: نه! يكي از دوستان آمده و چنين گفته! گفتم: ما اعلام كرده‌ايم. نمي‌شود!».