ژنو ۲ و افول اعتبار بان کی مون

به گزارش پایگاه 598 به نقل از رصد، بان کی مون را می توان بزرگترین بازنده ژنو۲ حتی پیش از برگزاری آن دانست. کسی که نه فقط به تعبیر وزیر خارجه، شهامت بیان دلیل پس گرفتن دعوت خود از ایران برای حضور در این نشست را نداشت، بلکه نتوانست با درک واقعیات سیاسی موجود، حتی ۲۴ ساعت از موضعی که باعث دعوت اولیه تهران شده بود، دفاع کند.

بر این اساس شاید اکنون بیش از آنکه نگرانی ها متوجه فرجام بحران سوریه باشد، مربوط به تضعیف نقش سازمان ملل در بحران های جهانی است آن هم تا حدی که دبیرکل آن قادر به دعوت از یک کشور مهم منطقه برای حضور در کنفرانسی که ۴۰ کشور در آن مشارکت خواهند داشت، نیست.

از یاد نباید برد که سازمان ملل متحد از خاکستر دو جنگ جهانی در دنیای غرب برخاست و هرچند از بدو تاسیس نقش کشورهای پیروز در دو جنگ جهانی در آن برجسته بود، اما این سازمان وظیفه کمک به صلح جهانی را برعهده داشت؛ با این وجود به تدریج قدرت های بزرگ، سازمان ملل متحد را به کناری نهاده و خودسرانه نقش پلیس جهانی را ایفا می کنند.

تهاجم ایالات متحده به بغداد یکی از مهمترین نشانه های این خودسری با توهم تک قطبی شدن روابط بین المللی در جهان بود و اکنون بی توجهی به خواست دبیرکل این سازمان در چینش اعضای حاضر در نشستی که سازمان ملل میزبان آن است، خود نشانه دیگری از افول اعتبار این نهاد مدعی برقراری صلح جهانی است.

با این حال اکنون که شعله های آتش در سوریه هر روز فراگیرتر می شود و سه جبهه «غرب – اخوان ترکی – سلفی گری سعودی» علیه دولت بشار اسد متحد شده اند و بیم آن می رود که آتش این بحران دامان عراق و لبنان را نیز بگیرد، بیش از هر زمان دیگری نیاز به ایفای نقش یک نهاد بین المللی برای پایان دادن به این جنگ داخلی احساس می شد.

نهادی که از مشروعیتی همه گیر برخوردار بوده و بتواند نقش میانجی را به خوبی ایفا کند. شاید به همین خاطر بود که ورای نشست های بی فرجامی که تحت عنوان «دوستان سوریه» به میزبانی اخوان ترکیه در تونس و استانبول برگزار شد، سازمان ملل ابتکارعمل در برگزاری نشست ژنو یک و دو را در دست گرفت. با این وجود به خوبی پیدا بود که نشست ژنو یک در نبود مهمترین کشور منطقه یعنی ایران، راه به جایی نخواهد برد و همگان دیدند که نبرد.

چنین بود که سازمان ملل متحد تلاش کرد تا به منظور خروج از بن بست، ایران را در نشست ژنو ۲ دخیل کند. نشستی که تنها امید غرب برای پایان دادن به بحرانی بود که می رود تا سوریه را به یک افغانستان دیگر بدل کند.

با این حال برخی کشورهای غربی از جمله فرانسه و ایالات متحده تلاش کردند تا حداکثر استفاده را از این دعوت ببرند، یعنی از یک سو با دخیل کردن ایران در این مذاکرات، فشاری که بر دوش خود احساس می کنند را کم کنند و از سوی دیگر ایران را وادار سازند تا با عقب نشینی نسبت به مواضع پیشین خود، نتایج نشست ژنو یک یعنی همان کنفرانسی که ایران به آن دعوت نشده بود را بپذیرد.

این بازی برد- برد برای طرف غربی، دوشنبه شب با موضع گیری سریع و صریح دستگاه دیپلماسی به شکست انجامید آنگاه که تهران اعلام کرد ایران نتایج کنفرانس ژنو یک را به هیچ عنوان نمی پذیرد. این رویکرد ایران که پس از دعوت بان کی مون و فضاسازی طرف غربی با این رویکرد که پذیرش دعوت سازمان ملل از سوی تهران به معنای قبول بیانیه ژنو یک است، انجام پذیرفت، عملا توپ را در زمین طرف غربی انداخت و با پس گرفتن این دعوت از سوی دبیرکل سازمان ملل، عملا اعتبار این نهاد بین المللی خدشه دار شد و نشان داد که میزبان اصلی کنفرانس ژنو۲، نه سازمان ملل که واشنگتن و ریاض هستند!

بنابراین ایران پیش از آغاز اجلاس ژنو۲ با بازی هوشمندانه دیپلماتیک خود به چند پیروزی دست یافت که در سناریوهای مختلفی قابل صورت بندی است:

۱- در صورتی که اجلاس ژنو۲ به بن بست برسد، ایران می تواند عدم حضور خود را دلیل این شکست دانسته و مخالفان این حضور یعنی آمریکا و عربستان را متهم به از دست دادن مهمترین فرصت بین المللی برای مهار سیاسی بحران سوریه کند و اعتبار آنان را در بین دیگر متحدانشان از بین ببرد.

۲- در صورتی که کنفرانس ژنو۲ به زیان دولت اسد و به نفع تروریست های مورد حمایت غرب و برخی کشورهای منطقه به نتیجه برسد، ایران خرسند از این خواهد بود که در نشستی که سایر اعضا چنین رویکردی داشته اند حضور نداشته و عملا تعهدی برای قبول نتایج مربوط به آن را نیز ندارد. بنابراین عدم حضور تهران در ژنو۲ قدرت مانور ایران در حل مساله سوریه را افزایش داده و این همان موضوعی است که طرف مقابل را دچار نگرانی می کند.

۳- اگر نشست ژنو۲ نتیجه ای در حمایت از رویکرد تهران داشته باشد، یعنی همه بپذیرند که انتقال قدرت از طریق یک گفتگوی سیاسی داخلی و با محور قرار دادن دموکراسی انجام شود، آنگاه تهران عملا ضرری از عدم حضور در ژنو۲ نبرده و خواسته اش از مسیر سایر بازیگران تامین شده است. امری که ممکن است به دلیل اختلافات داخلی اپوزسیون سوریه، چندان هم نامحتمل نباشد.

چنین است که اکنون می توان دریافت تهران در هر صورت از عدم حضور در اجلاس ژنو۲ زیان نخواهد برد و شاید به همین خاطر باشد که وزارت خارجه کشورمان بارها تاکید کرده است که تهران هیچ ضرورتی برای حضور در این نشست نمی بیند.

با این همه آنچه ورای نگرانی ها از تعمیق بحران سوریه، ناامید کننده است، تنزل جایگاه سازمان ملل و تبدیل آن به مهره ای برای بازی سیاسی قدرت های بزرگ از جمله آمریکاست. واقعیتی تاسف آور که اکنون با عقب نشینی بان کی مون از مواضع قبلی خود تنها در ۲۴ساعت، همگان را متوجه ویران شدن پایه های اعتبار این سازمان کرده و روشن نیست در فقدان چنین نهاد مشروعی در سطح جهان، آینده مناسبات بین المللی چگونه رقم خواهد خورد؟