فلسفه تکنولوژی واشتراکات اصولگرایان، اصلاح طلبان و حامیان اعتدال

سرویس فرهنگی پایگاه 598 - محسن دنیوی/ روز یازدهم دی ماه، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به فیلتر شدن وی چت واکنش نشان داده و عنوان نموده اند که: " وی چت وسیله ارتباطی مناسبی است و باید درباره آن در کمیته تعیین مصادیق تصمیم‌گیری شود .دولت در خصوص بحث وی چت نظر خاصی مطرح نکرده است، اما برخی از وزرای دولت معتقد بودند که می ‌توان بخش ‌های مضر وی چت را فیلتر کرد."

این اظهارنظر آقای وزیر در گذشته ای نه چندان دو هم سابقه داشته و ایشان نسبت به فیلترینگ فیس بوک هم اعتراض نموده و بیان داشته بودند که آن را جزء مصادیق مجرمانه نمی دانند.

نکته اصلی و مورد دقت در این یادداشت اصلا خوب یا بد بودن فیلترشدن یا نشدن وی چت و فیس بوک و وایبر و ...نیست. بلکه نکته مهم و همیشه پنهان، اشتراک جالب توجه آنها که فیلتر می کنند و آنهایی است که به دنبال رفع فیلتر هستند!

در ایران عزیز ما سه دسته مسئولین مشهور وجود دارند: دسته اول که به شدت معتقد به فیلترینگ هستند(عموم اصولگرایان سنتی و مدرن جزء این دسته هستند)؛ دسته دوم: آنها که به شدت به دنبال رفع و برچیده شدن هرگونه فیلتر هستند(عموم اصلاح طلبان خام و پیچیده جزء این دسته هستند.

فقط پیچیده ها توضیح می دهند که مردم خود باید فیلتر اجتماعی باشند و به طور خود به خود، جامعه برخی چیزها را فیلتر می کند و حاکمیت نباید در فرهنگ دخالت کند) و دسته سوم: که نه با فیلترینگ کامل موافق هستند و نه با آزادسازی بی قید و شرط(که اظهارنظر آقای وزیر نمونه بارز این نگاه است که در دولت سازندگی و هم اکنون دولت اعتدال دنبال می شود)

اما نکته جالب توجه در مورد هر سه دسته مذکور این است که با وجود اختلاف در مواضع، این سه در مورد اینکه وی چت و وایبر و فیس بوک و توئیتر و چت روم یاهو و اسکایپ و دیگران، "ابزار" هستند اشتراک نظر جدی دارند.

چه آنها که می گویند ببند و چه آنها که می گویند باز بگذار و چه آنها که می گویند بخشی را ببند و بخشی را باز بگذار، با صدای بلند می گویند که این پدیده ها ابزار هستند و به همین خاطر است که به راحتی توصیه به بستن و باز گذاشتن و نیمه باز و بسته نگه داشتن می کنند.

اما دوران ابزارانگاری این پدیده ها چندی است که گذشته است و پایان نامه ها و مقالات و کتابهای تالیفی و ترجمه ای در یک دهه گذشته کشورمان نگاشته شده است که در همگی آنها این نکته مورد نظر است که پدیده هایی مانند وی چت ابزار نیستند و فرهنگ هستند. درست که در فضای فناوری اطلاعات تعریف شده و وجه ابزاری هم دارند، اما بیش از آنکه ابزار باشند، حامل فرهنگ هستند و پدیده فرهنگی وقتی وارد مرز فرهنگی دیگر می شود نه می شود به راحتی آن را بست و نه می توان به راحتی آزاد گذارد. چرا که فرهنگ ما نیز نسبت به آن واکنش نشان خواهد داد.

وی چت را باید در شبکه ای از مفاهیمی مانند هویت مجازی، زندگی دوم، سیالیت دنیای مجازی، همیشه و همه جا بودن(عضویت در جامعه مجازی در مقیاس جهانی) و... درک نمود. وی چت یک شیء نیست که بودن یا نبودن آن مساله باشد، وی چت اگر بخواهد نباشد باید خیلی چیزها نباشد و برعکس، اگر بخواهد باشد یعنی خیلی چیزها باید باشد و جامعه و مسئولین باید در مورد بودن یا نبودن همه این پدیده های به هم تنیده تصمیم بگیرند. تصور اینکه خوب و بد اینگونه پدیده های تکنولوژیک در حیطه ارتباطات و اطلاعات را با تصمیم هیئت دولت از هم جدا می کنیم دور از اراده ما و واقعیت جهان پیرامون ماست.

پس تصمیم راجع به بودن و نبودن وی چت امر سهل و آسانی نیست و برخورد گزینشی با آن هم به این سادگی نیست که بتوان بخشهای مفید و مضر آن را از هم جدا کرد. وی چت مثل تمامی پدیده های ظاهرا ابزاری به شدت فرهنگ بار ارتباطی مدرن، درهم تنیده با بسیاری مفاهیم، ارزشها، اصول و ابزارهای دیگر است.

تا زمانی که مسئولین امر به این مساله نگاهی این چنین نداشته باشند، دعوا سطحی خواهد بود و تازه اصل چالش زمانی است که فرهنگ بودن این پدیده ها را پذیرفته و حال تصمیم داشته باشیم برای بروز واکنش مناسب با آنها، فکر و طرح و برنامه ای بریزیم.

شاید اگر تاکید کنیم که اینها پدیده های حامل فرهنگ هستند و ابزار صرف نیستند، بسیاری از اصولگرایان و اصلاح طلبان و حامیان اعتدال با یکدیگر هم پیمان شده و در برابر کسانی که معتقدند این پدیده ها ابزار نیستند بایستند. که در این صورت هم باز نتیجه ی بدی حاصل نشده و حداقل کمی از این جنگهای سطحی فاصله گرفته و نزدیکی و اشتراکات اصولگرایان و اصلاح طلبان و اصحاب اعتدال در اینگونه مسائل مبنایی و ریشه ای دیده می شود.