كاسه‌هاي زير نيم كاسه فيلم «عمر»

به گزارش 598، با رد شدن فيلم «گـذشـته» در مرحله نهايي انتخاب نامزدهاي اسكار، يكي از 9 فيلمي كه هنوز در ليست نامزدهاي اسكار در بخش فيلم‌هاي خارجي زبان باقي مانده است، فيلم «عمر» اثر هاني ابو اسعد فلسطيني است و اينكه فيلمي به نمايندگي از سينماي فلسطين از دور انتخاب‌هاي سياسي اسكار خارج نشود، جاي شك و تعجب دارد؛ آيا اسكار از حاشيه سياست به اصل هنر روي آورده يا كاسه‌اي زير نيم كاسه است؟

بر اساس نظريه خاصي كه در اكثر مواقع اثبات مي‌شود، فيلم‌هايي كه در آكادمي اسكار نامزد دريافت اين جايزه سينمايي مي‌شوند، اغلب طي فرآيندي سياسي انتخاب شده‌اند، حالا راه‌پيدا‌كردن يك فيلم فلسطيني به جمع 9 فيلم نامزد جايزه اسكار در بخش فيلم‌هاي خارجي زبان اتفاقي است كه هرچند در ظاهر اين نظريه را نقض مي‌كند اما با نگاهي موشكافانه به اثري كه ابو اسعد فلسطيني به اسكار فرستاده است مي‌توان باز هم ردپاي سياسي كاري را كشف كرد.

 

هاني ابو اسعد فيلمسازي هلندي – فلسطيني است كه با فيلم «و اينك بهشت» خود نيز در سال 2006 ميلادي نامزد دريافت جايزه اسكار شده بود. ابو اسعد اگرچه در فلسطين به دنيا آمده اما در سال 1980 ميلادي به هلند مهاجرت مي‌كند و از اين حيث برخلاف تصور، فيلمسازي برون‌آمده از دل سرزمين پر از حماسه فلسطين نيست كه مصائب آن را با جان و دل درك كرده و از روي دغدغه فيلمش را ساخته باشد.

 

فيلم «عمر» او كه پيش‌تر جايزه هيئت انتخاب فستيوال فيلم كن را نيز از آن خود كرده است، به طور كلي در خارج از خاك فلسطين سرمايه‌گذاري شده، بازيگر جذب كرده، تصويربرداري و ساخته شده است و از اين حيث اين فيلم تنها به شكلي لفظي نماينده سينماي فلسطين است. اما حضور فيلم فلسطيني «عمر» در جمع نامزدهاي نهايي اسكار چندان هم بي‌دليل نيست؛ فيلم «عمر» داستان زندگي سه دوست قديمي را دنبال مي‌كند كه پس از پيوستن به جنبش شورش فلسطينيان با افسران اطلاعاتي اسرائيلي درگير تعقيب و‌گريزهاي پي در پي مي‌شوند اما پلات اصلي فيلم عمر داستاني عشقي است كه برخلاف پيش زمينه مناقشات ميان فلسطين و اسرائيل اتفاق مي‌افتد و در واقع فيلم دغدغه‌هاي خاص ديگري دارد.

 

عمر كه نقش آن را بازيگر مشهور عرب «آدم‌بكري» ايفا مي‌كند، يك نانواي جوان باملاحظه است كه عاشق دختري به نام ناديا مي‌شود. طارق برادر ناديا از جوانان مبارز فلسطيني است و عمر در جريان اين عشق براي گرفتن رضايت طارق به اين ازدواج، مجبور مي‌شود كه طارق را در كنار دوست مشتركشان امجد در مأموريتي براي كشتن يك سرباز اسرائيلي همراهي كند. تا اينجاي كار از اسرائيلي‌ها تصوير نيروهايي متخاصم و متجاوز به نمايش درنمي‌آيد بلكه اين فلسطيني‌ها هستند كه طرح و توطئه كشتن اسرائيلي‌ها را زمينه‌چيني مي‌كنند. در ادامه فيلم نيز عمر در جريان اين مأموريت بازداشت و به دست نيروهاي اسرائيلي كه سعي مي‌كنند از او براي نيل به اهداف خود استفاده كنند، شكنجه مي‌شود.

 

فيلم «عمر» كه پيش‌تر در جريان فستيوال فيلم تورنتو 2013 نيز به نمايش درآمده است به گفته فيلمسازش با اين انگيزه ساخته شده است تا موقعيت انسان‌هاي گير‌افتاده در شرايط ناخواسته را روايت كند و عمر، جوان فلسطيني است كه به خاطر عشق و از سر ناچاري خود را درگير جنبش مقاومت فلسطين مي‌كند كه در فيلم تمام هم و غمش قتل يك سرباز اسرائيلي است، آن هم نه از سر اعتقاد كه براي رسيدن به يك دختر! اين پيش‌زمينه حضور فيلمي فلسطيني در ميان نامزدهاي نهايي اسكار را تا حدودي توجيه مي‌كند. ابو اسعد با اين فيلم براي دومين بار در تجارب فيلمسازي خود نامزد دريافت جايزه اسكار شده است؛ فيلمسازي كه اگر ذره‌اي مواضع اسرائيل را مورد نقد قرار مي‌داد بدون شك فيلمش در همان مراحل اوليه معرفي به اسكار حذف مي‌شد.

 

نویسنده : سعيد پاكروان