مردم ارزانی می‌خواهند یا رابطه با آمریکا؟

شگفتی انتخابات یازدهم از این منظر‌، انتخاب فردی است که گفته می‌شود بسیاری از روستائی‌ها و مردم در شهرهای کوچک نیز به گفتمان او رای‌اعتماد داده‌اند‌. تدبیر تیم تبلیغاتی رئیس‌جمهور منتخب در پیوند زدن اقتصاد و معیشت مردم به مسایل بین‌المللی و البته تحریم‌ها باعث شد مردم حتی در کوچکترین شهرها و روستاهای کشور نیز برای بهبود وضعیت اقتصادی به کسی رای دهند که قرار بود با سر و سامان دادن به اوضاع سیاست‌خارجی و روابط با کشورهای مهم جهان، اقتصاد کشور را نیز سامان دهد‌.

البته در همان زمان نیز مطرح می‌شد که تحریم‌ها نقشی کوچک در گره‌های اقتصادی بزرگ کشور دارند، با این حال فضای تبلیغاتی و جو انتخابات اجازه اظهار نظرها و بحث‌های کارشناسی‌تر و به دور از حب و بغض‌های سیاسی و گروهی را نداد‌. در هر صورت دولت یازدهم برای بهبود اوضاع اقتصادی و معیشت مردم‌، آنهم با استفاده از سیاست‌خارجی اعتدالی وارد میدان شد‌. از همان زمان نیز گفته می‌شد که گره زدن بحث اقتصاد و معیشت با تحریم‌ها ، سیاست‌خارجی‌، رابطه با کشورهای اروپایی و علی‌الخصوص رابطه با آمریکا کار دقیق و درستی نیست اما این رویه همچنان در فضای سیاسی کشور وجود دارد.

طی دو ماه گذشته بسیاری از اتفاقاتی که در عرصه سیاست‌خارجی رخ داد، نظریه منتقدین راجع به تاثیر حداقلی سیاست‌خارجی بر وضعیت اقتصادی مردم و اثر کم تحریم‌ها بر آشفته بازار تورم را ثابت کرد‌. سه هفته گفت‌و‌گو و رایزنی فشرده وزیر امور خارجه با کشورهای مهم جهان در نیویورک و حتی گفت‌و‌گوی تلفنی اوباما و روحانی که تمام اخبار حول و حوش شصت‌و‌هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل را به خود اختصاص داد، نتوانست تفاوتی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد کند‌.

شاید گفته شود که گفت‌و‌گوی روحانی با اوباما اولین گام دیپلماسی بوده است و نباید به این زودی در انتظار تغییرات سریع بود اما نگاهی به اتفاقی که در نیویورک افتاد و به اتفاق تاریخی نیویورک معروف شد‌، نشان می‌دهد گامهای بزرگی در این باره برداشته شد و شخص رئیس‌جمهور نیز معتقد بود طی 50 روز‌، در عرصه سیاست خارجی به اندازه 500 روز کار مثبت انجام شد.

اما واکنش بازار به این اتفاقات تاریخی و رکوردهای شگفتی‌ساز در کارنامه دولت یازدهم چه بود‌؟ زمانی که حجت‌الاسلام روحانی در گفت‌و‌گوی تلفنی با اوباما مسیر ارتباط‌های بعدی بین دو کشور را هموار می‌کرد‌، بازار تنها به نظاره‌ نشست و تکان آنچنانی‌ای نخورد. این در حالی است که چند روز پیش از این گفت‌و‌گو، قیمت سکه و ارز دچار نوسان‌های زیادی شده و کاهشی یکباره را تجربه می‌کرد‌، اما گفت‌و‌گو نه تنها قیمت‌ها را پایین نبرد که تنها اظهار‌نظری از سوی رئیس کل بانک مرکزی پیرامون منطقی نبودن کاهش یافتن قیمت دلار بیش از این، کافی بود تا قیمت‌ها بار دیگر به روند صعودی خود ادامه دهند‌.

البته این تنها گزاره برای اثبات ادعایی که پیش از این گفته شد، نیست چرا که گفت‌و‌گوهای ژنو و جو بسیار مثبت این گفت‌و‌گوها که تمام نمایندگان حاضر در این نشست را نیز به تعجب واداشت، نتوانست تغییری در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد کند و البته هنوز اما و اگر های فراوانی در دولت آمریکا برای رفع تحریم‌های ایران وجود دارد و هر روز پیشنهاد تازه‌ای برای جایگزینی رفع تحریم‌ها که اولین و مهمترین محور شعارهای تبلیغاتی رئیس‌جمهور در زمان انتخابات بود‌، ارائه می‌دهند‌.

آینده برداشته شدن تحریم‌ها با اظهار‌نظر مقام‌های آمریکایی و همچنین نمایندگان کنگره و سنا که به دنبال تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران نیز هستند‌، نشان می‌دهد راهی طولانی برای این مسئله در پیش است که با موانع زیادی همچون بی‌اعتمادی دو طرف به یکدیگر و البته غیر قابل اعتماد بودن آمریکا در عمل به وعد‌ه‌هایش  نیز مواجه است‌. 

*نظرسنجی ؛ بازی با نتیجه نامعلوم

در میان این همه اخبار و حواشی درباره مسائل سیاست‌خارجی و رابطه‌اش با وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم‌، حجت‌الاسلام روحانی از همان بدو وورد به تهران بعد از سفر به نیویورک، از دستگاههای اجرایی خواسته است زمینه‌های لازم برای انجام نظرسنجی از مردم درباره ارتباط با آمریکا را فراهم کنند‌. از آن زمان تاکنون در بسیاری از مراسم سیاسی و مذهبی مانند نماز جمعه و حتی در صحن علنی مجلس برخی از نظرات مردم و نمایندگان به گوش رسانه‌ها رسیده است‌. با تمام تلاشی که برخی رسانه‌های حامی دولت و به خصوص حامیان سیاسی او در مناصب مهم کشور برای حذف یکباره شعار «مرگ بر آمریکا» انجام داده‌اند‌، این شعار هنوز هم در نماز جمعه و در صحن علنی مجلس طنین‌انداز می‌شود و قرار است یکبار دیگر در روز 13 آبان ماه در مقابل لانه جاسوسی نیز تکرار شود‌.

طی چند هفته گذشته که حجت‌الاسلام روحانی ماجرای این نظرسنجی را مطرح کرده‌، رسانه‌ها از بسیاری ابعاد به این مسئله پرداخته‌اند. در این بین اما برخی تحلیلگران معتقدند که دولت چنین القا نموده که حل معضلات اقتصادی و بهبود معیشت ، که خواست مردم است تنها از طریق رابطه با آمریکا حل خواهد شد.

شاید دولت بتواند برای موضوع مذاکره با آمریکا و ارتباط دو کشور نظر‌سنجی برگزار کند و بتواند بر‌اساس آن فضای عمومی کشور را در این باره مدیریت کند اما پیوند زدن مسئله معیشت مردم به گفت‌و‌گو و رابطه با آمریکا، اقدام سنجیده‌ای به نظر نمی‌رسد.

دکتر روحانی پیش از این با پیوند زدن مساله اقتصاد با سیاست‌خارجی توانسته بود پیروز میدان رقابت‌های انتخاباتی شود اما اگر قرار است مردم با این تفکر به سمت نظر‌سنجی بروند که قرار است ارتباط با آمریکا تغییری در وضعیت معیشتشان ایجاد کند، نمی‌توان در نهایت به این نتیجه رسید که آیا مذاکره با آمریکا توسط مردم رای آوده یا بهبود وضعیت اقتصادی‌! چرا که در هر صورت هیچ ارتباطی میان این دو وجود ندارد‌.

 در حال حاضر نظر‌سنجی با مسائل دیگری گره خورده وگرنه نظر گرفتن از مردم در حکومتی که بر پایه‌های مردمی استوار است‌، کاری معمول و سنجیده است که هیچ مخالفی را نیز به همراه ندارد‌. حال باید به این سوال پاسخ داد که آیا بین رابطه ارتباط با آمریکا و بهبود وضعیت معیشت مردم رابطه‌ای منطقی است؟ در پاسخ به این سوال نمونه‌های نقض زیادی وجود دارد که هر کدام می‌تواند موضوع گزارشی دیگر باشد‌. چند نمونه کوچک از موارد نقض این تفسیر که این روزها به وفور توسط حامیان دولت مطرح می شود‌، مسئله بازار ارز و سکه ‌در زمان حضور رئیس‌جمهور در نیویورک است‌. اگر رابطه با آمریکا به خودی خود‌، منجر به بهبود وضعیت معیشتی مردم می‌شود، چرا در زمانی که رئیس‌جمهور در نیویورک مشغول رایزنی با شخص اوباما بود و زمانی که وزیر امور خارجه در جلسه خصوصی و محرمانه با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا بود و یا در زمانی که در کنفرانس ژنو نماینده ایران و آمریکا برای دومین مرتبه با هم خوش‌و‌بش کردند، اتفاقی در عرصه اقتصاد کشور نیفتاد و این بازار دستخوش تغییر و تحول نشد‌؟

*لیبی و مصر،‌ مثال نقض تئوری برخی دولتی‌ها

نمونه دیگر از نقض این نظریه، تاریخچه روابط آمریکا با کشورهایی است که خواهان افزایش و بهبود رابطه خود با آمریکا جهت حل مشکلات اقتصادی‌شان بودند. پیش از این در گزارشی به ماجرای اعتماد لیبی و معمر قذافی به دولت آمریکا در جریان گفت‌و‌گوهای هسته‌ای با این کشور اشاره شد که در نهایت آمریکا هیچ کدام از وعده‌های خود را اجرایی نکرد و ثابت کرد که غیر‌قابل‌ اعتماد است‌. اگر لیبی دیگر مساله‌ای قدیمی است، می‌توان به همین یک سال اخیر در مصر اشاره کرد که بعد از روی کار آمدن دولت مردمی محمد مرسی که برای اولین بار با رای مردم انتخاب شده و نمونه کاملی از ورود دموکراسی به این کشور بود‌، وی پس از مدتی برای تحکیم روابط با آمریکا و استفاده از کمک‌های مالی دوت اوباما‌، سعی در نزدیک شدن به این کشور کرد‌. مرسی با وجود اینکه عزمی راسخ برای ایجاد روابط عیمق و پایدار با آمریکا داشت‌، بعد از سفر هیلاری کلینتون به مصر، تمام تلاش خود را به کار بست تا با اجرای خواسته‌های آمریکا و عدم نقض قرار داد کمپ‌دیوید‌، کاری کند که کمک‌های مالی ایالات متحده به مصر قطع نشود‌.

چند روز بعد از این‌، مصر دوباره دستخوش تغییر و تحولات دیگری شد و کار به جایی رسید که حتی نیروهای لیبرال نیز در این کشور اعلام کردند مرسی چوب ارتباط‌گیری‌اش با آمریکا و صهیونستیها را خورد‌. آمریکا البته نه تنها دولت مرسی را زمین‌گیر کرد‌، بلکه در نهایت هفته گذشته نیز اعلام کرد که کمک‌های مالی و نظامی به این کشور را قطع می‌کند‌!

*اقتصاد ایران در آینه ارتباط با آمریکا

با نمونه‌هایی که گفته شد، نمی‌توان به درستی تصویر اقتصاد ایران در آینه آمریکا را مشاهده کرد چرا که این آینه سالهاست محمل غبار و زنگار شده و از سوی دیگر پنجره‌ای قابل اعتماد و همیشه باز به سوی چشم‌انداز اقتصادی ایران نیست‌. دولت حجت الاسلام روحانی که به زعم رئیس‌جمهور در عرض 50 روز‌، کار 500 روز را در عرصه سیاسی کشور انجام داده‌، امید دارد با انجام این نظر‌سنجی و ارتباط دادن آن با معیشت مردم با دستی پر به استقبال از نقدهای منتقدان داخلی و خارجی برود اما اگر واقعا اعتقاد دارد که تعداد کثیری از مردم از این رابطه استقبال می‌کنند، باید بدون ترس از نتایج این نظرسنجی و با برشمردن حقایق تاریخی که ثابت می‌کند بهبود وضعیت معیشتی مردم در ارتباط با رابطه با آمریکا نیست‌، در مورد این دو مسئله شفاف‌سازی کرده و اعلام کند اگر حتی ارتباطی هم در کار باشد، هیچ تضمینی برای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم نیست و از این منظر باید به رابطه با آمریکا نگاه کرد‌.