چرا،هیأت عالی حل اختلاف؟

در سال دهم هجری در مسیر بازگشت پیامبر اكرم‌(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و مسلمانان از حجة‌الوداع، پس از آن‌كه فرمان الهی مبنی بر انتصاب حضرت امیرالمؤمنین به عنوان خلیفه و جانشین پیامبر به انجام رسید، فرشته‌ی وحی نازل گردید و آیه‌ی مشهور «اكمال دین» را ابلاغ نمود كه یكی از فرازهای آن بدین شرح است: «الیَومَ یَئِسَ الّذینَ كَفَرُو مِن دینِكُم فَلا تَخشَوهُم وَٱخشَونِ...»(مائده، 3) در این بخش از آیه‌ی شریفه پروردگار متعال به پیامبر و پیروانش نوید می‌دهد كه امروز دیگر كافران از این‌كه بتوانند از بیرون قلمرو مسلمین به شریعت اسلام صدمه‌ای وارد سازند مأیوس گشته‌اند. لذا نباید از ناحیه‌ی آنان بیمناك بود (ولا تخشوهم). لكن خداوند بلافاصله در هشداری عجیب به مسلمانان گوشزد می‌كند كه از او بترسند و از ناحیه او بیمناك باشند (وٱخشون).

به اعتقاد مفسرین قرآن كریم از جمله مرحوم علامه طباطبایی‌(رحمه‌الله) مُراد از عبارت «وٱخشون»، در واقع دعوت به بیمناك بودن از ناحیه‌ی مشیت الهی است. زیرا مشیت الهی چنین اقتضا دارد كه سرنوشت هیچ قومی دگرگون نشود، مگر این‌كه افراد آن قوم خود با رفتارشان زمینه‌ی این دگرگونی را فراهم آورند. «انَّ اللهَ لایُغَیِّرُ مابِقَومٍ حَتّی یُغَیِّرُوا مابِأنفُسِهِم»(رعد، 11) مانند بنی‌اسرائیل كه روزگاری قوم برگزیده‌ی خدا بودند و خداوند آنان را بر عالمیان فضیلت داده بود اما به دلیل لغزش‌ها و غفلت‌های بسیار، جایگاه رفیع خویش را از دست داده و به حضیض ذلت درآمدند. استاد شهید مرتضی مطهری در تشریح این آیه می‌گوید:

  پس ای مسلمین...
«پس ای مسلمین! بعد از این هر چشم زخمی كه به شما بخورد، از داخل خود شما خورده است و هر آسیبی كه به جامعه‌ی اسلامی برسد، از داخل جامعه‌ی اسلامی می‌رسد نه از بیرون ... دنیای اسلام هر آسیبی كه دیده است و می‌بیند تا عصر ما، از داخل خودش است. نگویید از بیرون هم دشمن دارد. من هم قبول دارم كه از بیرون دشمن دارد ولی دشمن بیرون از بیرون نمی‌تواند كار بكند. دشمن بیرون هم از داخل كار می‌كند. این است معنیِ «واخشون». از من بترسید به این‌كه اخلاق و روح و معنویات و ملكات و اعمال شما عوض بشود و من به حكم سنتی كه دارم  -كه اگر مردمی از قابلیت و صلاحیت افتادند، نعمت را از آن‌ها سلب می‌كنم- این نعمت را از شما خواهم گرفت.»¹

به استناد آیه‌ی 46 سوره انفال «... وَ لاتَنازَعُوا فَتَفشَلُوا وَ تَذهَبَ ریحُكُم»، اختلاف یكی از عواملی است كه بنابر مشیت الهی موجب فروپاشی از درون می‌گردد و نعمت‌های خدادادی را به نقمت مبدل می‌سازد. در این آیه پروردگار متعال هشدار می‌دهد كه پیامد مستقیم اختلاف و دامن زدن به آن، سست شدن مسلمین و از بین رفتن مهابت و قوت آنان خواهد بود. «ریح» در لغت عرب به معنای بو و رایحه است. لذا خداوند تأكید می‌كند كه در نتیجه‌ی اختلاف، بو و اثر مسلمانان از بین می‌رود و خوار و حقیر می‌گردند.

  وقتی دشمن از آرزوهای خود می‌گوید
تجربه‌ی سی و سه ساله‌ی انقلاب نیز نشان داده كه جمهوری اسلامی ایران تا حد زیادی در برابر تهدیدات خارجی رویین‌تر شده است. هشت سال حمایت از دولت عراق در خلال جنگ تحمیلی، پشتیبانی و تجهیز گروه‌های تروریستی و تجزیه‌طلب، اعمال فشارهای شدید دیپلماتیك از مجرای سازمان‌های بین‌المللی، تحریم اقتصادی و بلوكه كردن دارایی‌ها و هجمه‌های نرم رسانه‌ای، هیچ‌كدام نتوانست منجر به براندازی نظام سیاسی جمهوری اسلامی گردد. با این حساب تنها نقطه‌ی آسیب‌پذیر ایران كه طی سال‌های اخیر به شدت مورد توجه و طمع دشمنان قرار گرفته، همانا بروز اختلافات سیاسی داخلی است كه می‌تواند به سرعت از میان حلقه‌های سیاسیون به بدنه‌ی جامعه تسری یابد و فضایی مسموم و سرشار از التهاب و تشویش را بیافریند كه بدون تردید بستر مناسبی برای تحقق اهداف شوم دشمنان به منظور تضعیف پایه‌های نظام خواهد بود. رهبر انقلاب در این زمینه معتقدند:

«امروز ملت ایران به آن رتبه‌ى از اقتدار رسیده كه خطرپذیرى دشمنان خود را بسیار بالا برده، جرئت نمی‌كنند به این ملت تهاجم نظامى كنند؛ می‌دانند سركوب خواهند شد؛ می‌دانند كه این ملت مقاوم است. بنابر این خطر تهاجم نظامى بسیار پائین است؛ اما تهاجم فقط تهاجم نظامى نیست. دشمن به آن نقاطى متوجه می‌شود كه پشتوانه‌ى استقامت ملى ماست. دشمن وحدت ملى و ایمان عمیق دینى را هدف قرار می‌دهد. دشمن روحیه‌ى صبر و استقامت مردان و زنان ما را هدف قرار می‌دهد؛ این تهاجم از تهاجم نظامى خطرناك‌تر است.»²

امروز دشمنان دیرینه‌ی انقلاب با اشراف بر ناتوانی خود از ایجاد تهدید بیرونیِ براندازنده برای جمهوری اسلامی ایران، در كمین نشسته و مشتاقانه چشم امید به بروز اختلافات داخلی بسته‌اند كه با متزلزل ساختن شالوده‌های وحدت كشور، راه را جهت وارد آوردن ضربات سهمگین خارجی هموار سازد. حوادث تلخ و عبرت‌آموز فتنه‌ی سال 88 به وضوح نشان داد كه شعله‌ور شدن آتش اختلافات و منازعات سیاسی میان نخبگان و خواص می‌تواند چه هزینه‌های گزافی را به خانواده‌ی انقلاب تحمیل نموده و حركت بالنده‌ی نظام را با چه مخاطراتی مواجه سازد.

در این حوادث شاهد بودیم كه به محض شدت‌گرفتن اختلافات داخلی در كشور، دشمنانِ مأیوس شده دوباره امیدوار شدند و بازوهایشان برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی و زیاده‌خواهی و امتیازگیری نیرومندتر گردید. رهبر معظم انقلاب در عبارتی تأمل‌برانگیز كه از شناسایی عمیق این نقطه‌ی آسیب‌پذیر و فهم دلیل سرمایه‌گذاری كلان معاندان نظام اسلامی بر روی آن حكایت دارد می‌فرمایند:

«در جریان‌هاى سیاسى، در جریان‌هاى گوناگون فكرى و سلیقه‌اى مطلقاً مشتعل كردن فضا مناسب نیست ... الان همین اوضاعى را كه توی كشور هست، مى‌بینید كه متأسفانه این علیه آن، آن علیه این؛ و دستگاه‌هاى خارجى چه خوشحالى‌اى می‌كنند؛ تحلیل می‌گذارند رویش: بله، بینشان اختلاف افتاد، نابود شدند، از بین رفتند! آرزوهاى خودشان را هى مرتباً تكرار می‌كنند. خب، پیداست كه این مسئله نقطه‌ى ضعف ماست. نباید بگذاریم این نقطه ضعف ادامه پیدا كند یا افزایش پیدا كند. این‌ها را باید توجه داشت.»³

  چرایی تشكیل هیأت عالی حل اختلاف
ایشان به طور خاص از زمان فتنه‌ی 88 تا كنون بارها و در مناسبت‌های مختلف، به مسئولین مملكتی و سیاسیون درباره‌ی پیامدهای سوء اختلافات سیاسی هشدار داده‌اند. به زعم ایشان اختلافات داخلی در صورت بروز باید به سرعت و در درون حلقه‌های مدیران حل و فصل گردد و نباید به عرصه‌ی عمومی جامعه تسری یابد چراكه علاوه‌بر ایجاد تشویش و نگرانی برای مردم و دلسرد كردن آنان، خوراك تبلیغاتی مناسبی را در اختیار دشمنان انقلاب به منظور تضعیف نظام اسلامی قرار می‌دهد. ایشان معتقدند:

«نباید از گفته‌ها و یا نوشته‌های ما برداشت اختلاف شود و اگر هم اختلاف نظری هست نباید جلوی مردم اخم كرد و بهانه به دست رسانه‌های بیگانه داد. امام بزرگوار در آن دوران بارها خطاب به مسئولان   می-فرمودند در جلسات هرچه می‌خواهید بگویید اما آن را به جامعه نكشانید زیرا مردم گناهی ندارند.»⁴

ابتكار تشكیل هیأت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه به ریاست حضرت آیت‌الله شاهرودی كه حكم آن در تاریخ 1390/5/3 از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ گردید نیز در راستای همین دغدغه ارزیابی می‌شود. در حقیقت مقصود رهبر انقلاب از این اقدام، ایجاد سازوكاری برای رفع اختلافات میان مسئولین عالی نظام جمهوری اسلامی است تا از این طریق، یكی از نقاط آسیب‌پذیر كشور یعنی بروز و دامن زدن به اختلافات ترمیم شده و راه بر سوءاستفاده‌ی دشمنان مسدود شود. امید است كه روح وحدت و همدلی در میان مسئولین جایگزین اختلافات یأس‌آور گردد تا جمهوری اسلامی ایران علاوه‌بر تهدیدات براندازنده‌ی بیرونی، در برابر تهدیدات داخلی نیز رویین‌تن شود.

پی‌نوشت: