کلید برقراری پرواز در دستان روحانی است؟

به گزارش 598 به نقل از فارس، ایالات متحده آمریکا در بین کشورهای جهان جایگاه ممتازی به عنوان مقصد ایرانیان مهاجر دارد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی این کشور شاهد موج‌های گوناگونی از مهاجرت ایرانیان به خصوص در زمان جنگ تحمیلی بوده است و هم ‌اکنون نزدیک به یک میلیون ایرانی با گرفتن تابعیت و یا مجوز کار و اقامت که در اصطلاح به آن «گرین‌کارت» گفته می شود در ایالت‌های مختلف آمریکا اقامت دارند.

بخش اعظم ایرانیان ایالات متحده جزء اقشار تحصیلکرده و فعال در این کشور محسوب می‌شوند به گونه‌ای که از لحاظ سطح تحصیلی ایرانیان رتبه اول را در بین مهاجران به این کشور در اختیار دارند.

با این حال رفت و آمد بین دو کشور ایران و آمریکا برای ایرانیانی که در این کشور اقامت گزیده‌اند کاری سهل و آسان محسوب نمی‌شود،چرا که به دلیل نبود خط پروازی مستقیم بین ایران و آمریکا مسافران باید از خطوط جایگزین در کشورهای مختلف برای رسیدن به ایران استفاده کنند.

جدا از جنبه‌های انسانی این مسئله حل مشکل تردد ایرانیان مقیم آمریکا بارها به عنوان سرپلی برای برقراری ارتباط مستقیم بین دو کشور و یکی از ابزارهای قدرتمند دیپلماسی عمومی مورد استفاده قرار گرفته گرچه تاکنون تمام تلاش‌ها در این رابطه با شکست مواجه شده است.

*تسخیر سفارت و پروازهایی که قطع شد

خطوط پروازی ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی و تا سال 1358 برقرار بود و هواپیماهای خطوط هوایی ایران و آمریکا در فرودگاه‌های دو کشور به حمل و نقل مسافر می‌پرداختند.

اما با تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام و بحران به وجود آمده در روابط بین دو کشور دستور مستقیم جیمی‌کارتر رئیس‌جمهور وقت آمریکا برای قطع روابط سیاسی دو کشور، پروازهای هوایی نیز به طور کامل متوقف شد.

ایران-ایر آخرین پرواز مستقیم بین ایران و آمریکا روز 7 نوامبر سال 1979 انجام شد که بوئینگ 747 اس‌پی هما در فرودگاه جان اف کندی نیویورک فرود آمد.

روز بعد دولت آمریکا مسیر پرواز هما را در حالی که برای فرود آماده می‌شد به فرودگاه مونترال تغییر داد و اعلام کرد به دلیل تنش‌های ایجاد شده در روابط دو کشور و به دلیل اشغال سفارت آمریکا، هواپیماهای ایرانی حق فرود در فرودگاه‌های آمریکا را ندارند.

*همه چیز از دیدار ایرانیان شروع شد

از آن زمان تاکنون هیچ هواپیمای آمریکایی مگر در مواردی خاص ( زلزله بم و ماجرای مک فارلین) در فرودگاه‌های ایران به زمین ننشسته است، در دوران ریاست جمهوری هاشمی‌رفسنجانی و خاتمی نیز گاه این پیشنهاد از سوی برخی محافل مطرح شد که خطوط پروازی بین دو کشور راه‌اندازی شود اما هیچ گاه حتی به صورت جدی نیز در محافل دو کشور اجازه مطرح نشدن را پیدا نکرد.

این روند تا دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ادامه داشت. در سال 1384 و طی سفر وی به کشور نیویورک و دیدار با ایرانیان مقیم آن کشور، عده‌ای از ایرانیان حاضر در آن جلسه پیشنهاد برقراری خطوط پروازی را با احمدی‌نژاد مطرح کردند که وی نیز با استقبال از این پیشنهاد به منظور گسترش روابط بین دو کشور خواستار اجرایی شدن آن شد.

به نظر می‌رسد که پیشنهاد رسمی در این باره از سوی مقامات ایرانی در سال 85 به ایالات متحده آمریکا ارائه شد اما هیچ اظهار نظری در این باره از سوی مقامات آمریکایی ارائه نشد.

بعدها در فروردین ماه سال 1386 مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری با اشاره به اعلام آمادگی ایران برای برقراری خط پروازی بین تهران-نیویورک از مخالفت طرف آمریکایی با این مسئله خبر داد.

همچنین همین مقام هواپیمایی کشوری در تاریخ آبان‌ماه سال 1387 با اشاره به روی کار آمدن باراک اوباما رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا از عدم تغییر رویکرد مقامات آمریکایی نسبت به این مسئله خبر داد.

اسفندیار رحیم‌مشایی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی نیز در سال 86 از درخواست مستقیم ایران برای برقراری خط مستقیم پروازی خبر داد و به این نکته اشاره کرد که مقامات آمریکایی نسبت به این تقاضا واکنشی نشان ندادند. 

*عدم پاسخ شفاف آمریکایی‌ها به  پیشنهاد ایران

احمدی‌نژاد در تاریخ سوم مهرماه 1388 و در دیدار با جمعی از دانشگاهیان آمریکایی در سفر خود به نیویورک با اشاره به این مسئله گفت: ما پیشنهاد داده بودیم که برای ارتباط بیشتر مردم دو کشور یک خط هوایی بین تهران و نیویورک برقرار شود اما هنوز با آن موافقت نشده است.

همچنین در آبان ماه سال 1391 احمدی‌نژاد در دیدار با انجمن‌های علمی بار دیگر به این مسئله اشاره کرد و گفت: ایران پیشنهاد برقراری ارتباط مستقیم بین ایران و آمریکا را مطرح کرد اما با آن موافقت نشد.

*روحانی هم وارد معرکه می شود

در مردادماه سال جاری نیز شایعه‌ای در بین رسانه‌های خبری منتشر شد که از تلاش یک شرکت خارجی با عنوان «وینابل» برای برقراری ارتباط پروازی بین ایران و ایالات متحده آمریکا خبر می‌داد.

با این حال مدتی بعد نهادهای دست‌اندرکار در این مسئله اعلام کردند که چنین ادعایی کذب محض است و چنین درخواستی مطرح نشده است.

امروز اکبر ترکان، سرپرست دبیرخانه شورای عالی ایرانیان خارج از کشور پس از سفر حسن روحانی به ایالات متحده آمریکا در جمع معاونین دبیرخانه این شورا از دستور رئیس‌جمهور برای بررسی امکان برقراری خط مستقیم پروازی خبر داد.

اما نکته اصلی اینجاست که آیا چنین دستورهایی می‌تواند این خطوط پروازی را برقرار کند؟

*کلید در تهران است یا واشنگتن؟

بخشی از موانع پرواز هواپیماهای ایرانی به ایالات متحده آمریکا مربوط به تحریم‌های برقرار شده علیه شرکت‌های هوایی ایرانی است.

بر طبق این تحریم‌ها بسیاری از شرکت‌‌های هوایی از جمله شرکت‌هایی همچون ماهان و یا یاس‌ایر از سوی ایالات متحده آمریکا تحریم شدند و حق پرواز مستقیم به ایالات متحده آمریکا را ندارند. از سوی دیگر مانع بزرگتر مربوط به قانون "وضعیت اضطراری ملی در ارتباط با ایران است که هرساله از سوی رئیس‌جمهور آمریکا تایید می‌شود.

بر طبق این قانون ایران خطری مهم برای امنیت ملی آمریکا است و در همین راستا رییس جمهور آمریکا می تواند اقداماتی را علیه منافع ایران در آمریکا به عمل آورد.

در نوامبر سال ١٩٧٩ نیز رئیس جمهوری وقت ایالات متحده در واکنش نسبت به گروگانگیری کارکنان سفارت آن کشور در تهران و وخامت روابط دو جانبه، با صدور فرمان اجرایی دیگری، وضعیت اضطراری در ارتباط با ایران را برقرار کرد که آن فرمان نیز در ماه نوامبر سال ٢٠١٢ - پائیز سال گذشته - به مدت یک سال تمدید شد.

«قانون اختیارات اقتصادی اضطراری بین المللی» در سال ١٩٧٧ به تصویب کنگره و امضای رئیس جمهوری وقت آمریکا رسید و براساس آن، به رئیس جمهوری اجازه داده شده است تا با اعلام وضعیت اضطراری ملی در واکنش به «تهدید غیرمتعارف و فوق العاده نسبت به امنیت ایالات متحده از سوی منبع خارجی» روابط تجاری آمریکا با آن منبع را تنظیم کند.

منبع تهدید مورد اشاره در این قانون می‌تواند کلا در خارج از خاک ایالات متحده واقع یا بخشی از آن داخلی و بخشی دیگر خارجی واقع شده باشد. اجازه "تنظیم" روابط تجاری از جمله شامل توقف معاملات، مسدود کردن دارایی‌ها و در صورت حمله نظامی به خاک آمریکا، ضبط اموال طرف متخاصم است.

با چنین تفاسیری به نظر می‌رسد برقراری خط پروازی مستقیم بین ایران و آمریکا بیشتر به دستور باراک اوباما بستگی دارد تا حسن روحانی در تهران.