راه‌اندازی یک جریان رسانه‌ای علیه تشیع

مدیر گروه سینما و تلویزیون پژوهشکده هنر و رسانه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، در نشست علمی «بررسی ابعاد رسانه‌ای سریال الاسباط» که یکشنبه 9 مرداد 1390 در سالن اجتماعات این پژوهشگاه برگزار شد، گفت: پخش این سریال می‌تواند با اثرگذاری بر روابط شیعه و سنی، برای جهان اسلام پیامدهای اجتماعی در پی داشته باشد.

دکتر عبدالله بیچرانلو که با موضوع بررسی عوامل و جریان رسانه‌ای پشتیبان این سریال سخن می‌گفت، با اشاره به اینکه نام این سریال از آغاز ساخت تاکنون چندین بار تغییر کرده و از «الاسباط» به «معاویه، الحسن و الحسین» رسیده است، هدف از ساخت این سریال را به نقل از عوامل آن، گفتگو درباره معاویه و نوادگان پیامبر خواند و گفت: این سریال در پی آن است که رابطه معاویه، یزید و امام حسن و امام حسین را مثبت و اختلاف پیش آمده که منجر به حادثه عاشورا شد را نتیجه توطئه و نقشه یک فرد یهودی به نام «عبدالله بن سبا» نشان دهد.

وی افزود: اطلاعات این سریال از ابتدا تاکنون به‌صورت قطره‌چکانی منتشر شده چرا که هرچه جریان رسانه‌ای حول آن کنجکاوی بیشتری برانگیزد، بینندگان بیشتری جذب خواهد کرد. بیچرانلو تأکید کرد: عوامل و سازندگان این سریال بر مناقشه برانگیز بودن این سریال آگاهی داشتند اما به خاطر اهدافی مثل ترغیب شیعیان به دیدن این سریال اقدام به تولید و راه‌اندازی یک جریان رسانه‌ای درباره آن کردند.

این تحلیلگر مسائل رسانه‌ای، با معرفی برخی عوامل تولید این سریال، گفت: کارگردان این سریال یک فرد کمونیست است که پیامبر اسلام را فردی سیاستمدار می‌داند که با هدف کسب قدرت در عربستان ادعای پیامبری کرد و هیچگونه نگاه ایدئولوژیک به دین ندارد. بیچرانلو افزود: ضمن اینکه بودجه این سریال از سه تا هشت میلیون دلار گفته شده که به نسبت سریال‌های عربی مشابه، مبلغ بسیار بالایی است. ضمن اینکه با توجه به اینکه قرار است این سریال از 10 شبکه عربی پخش شود و به خاطر ظرفیت‌هایی که دارد، ممکن است یکی از اهداف مهم این سریال، منافع مالی باشد.

مدیر گروه سینما و تلویزیون پژوهشکده هنر و رسانه با بیان اینکه شبکه «روتانا الخلیجیه» که متعلق به یک شاهزاده سعودی است، روی پخش این سریال مانور زیادی داده است، با «رابرت مرداک» مراودات تجاری رسانه‌ای دارد، احتمال حمایت یهودیان از تولید و پخش این سریال را ممکن دانست. بیچرانلو در ادامه، با پخش و ترجمه بخش‌هایی از میزگردی که با حضور عوامل این سریال از شبکه الخلیجیه پخش شده بود، گفت: «رشید عساف»، بازیگر نقش معاویه، که بازیگری توانمند و معروف است، طبق دیدگاه اهل تسنن، معاویه را صحابه بزرگ پیامبر و یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار تاریخ اسلام می‌داند و به بازی در نقش او افتخار می‌کند. وی افزود: بازیگران نقش امام حسن و امام حسین برخلاف او، بازیگرانی حرفه‌ای و هنرمند نیستند و پیش از این نقش‌های سطحی و ساده‌ای را بازی کرده‌اند. وی افزود: برای گریم بازیگران در این سریال نیز از یک گروه ایرانی کمک گرفته شده است. وی گفت: قرار است این سریال به زبان‌های انگلیسی و ترکی دوبله شود و برای پخش آن با شرکت‌هایی در مالزی و اندونزی، تونس و مراکش مذاکره شده است و 10 شبکه عربی هم قرار است آنرا در ماه رمضان نمایش دهند.

بیچرانلو یادآور شد، در تبلیغات این سریال مرتباً به اینکه ممکن است پخش آن اعتراضات زیادی برانگیزد اشاره می‌شود و از این موضوع برای ایجاد هیجان و کنجکاوی در مخاطب استفاده می‌کنند.
شیعیان، بیشتر به محتوای اين سریال اعتراض دارند.

در ادامه، سیاوش صلواتیان، دانشجوی دکتری مدیریت رسانه و پژوهشگر پژوهشکده هنر و رسانه، با مروری بر تصویرسازی از معصومین در سینما و تلویزیون ایران و جهان، واکنش‌های داخلی و بین‌المللی به این سریال را مورد بررسی قرار داد. وی این واکنش‌ها را در دو دسته، اول، نمایش چهره معصومین و دوم، محتوای سریال طبقه‌بندی کرد و گفت: اغلب واکنش‌ها بخصوص در میان اهل تسنن درباره به نمایش درآوردن چهره ائمه معصوم (ظهور یا تجسید) در این سریال بوده است اما شیعیان، بیشتر به محتوای سریال و ارائه این روایت تاریخی متفاوت با باورهایشان اعتراض دارند. وی افزود: وجود فردی یهودی به نام «عبدالله بن سبا» در تاریخ، مورد اختلاف نظر است و بسیاری از تاریخ‌شناسان شیعه اصلا به وجود چنین شخصی باور ندارند.

صلواتیان در مورد موضع‌گیری‌ها و اظهارنظرهای علمای شیعه و سنی درباره این سریال گفت: اولین اظهار نظر جریان ساز از سوی آیت‌الله محمد باقر مُهری، نماینده آیت الله سیستانی در کویت و کشورهای حاشیه خلیج فارس صورت گرفت که به نمایش چهره ائمه معصوم در این سریال اعتراض کرده بود. عوامل سریال ادعا می‌کنند که دفتر آیت‌الله سیستانی و آیت الله فضل‌الله مجوز این نمایش چهره را داده‌اند که هر دو اینها این امر را تکذیب کرده‌اند. همچنین تهیه کننده سریال مدعی است که از دفتر امام خمینی و رهبر معظم انقلاب نیز چنین مجوزی را دریافت کرده است که صحت ندارد. صلواتیان افزود: دانشگاه الازهر مصر، علاوه بر مخالفت با پخش این سریال ادعا کرده که از عوامل پخش آن شکایت خواهد کرد. این پژوهشگر موضع گیری‌های داخلی را چنین توضیح داد: آیت الله مکارم شیرازی محتوای سریال را مورد نقد قرار داده و تأکید کرده که نمایش آن ممکن است موجب اختلاف میان شیعه و سنی شود. آیت‌الله نوری همدانی با اشاره به کاریکاتورهای موهن به پیامبر و معصومین، این سریال را هم همردیف آنها معرفی کرده است و آیت الله سبحانی هم با اشاره به فتوای آیت الله مُهری، تماشای این سریال را برای مسلمین مضر تشخیص داده است.

جلسات بعدي درباره اين سريال پس از پخش آن، از سوي پژوهشکده هنر و رسانه پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات برگزار خواهد شد.