گپی خواندنی با دوبلور نقش"رابرت دنیرو"

«علي‌اصغر افضلي» از پيشكسوتان هنر دوبله، هفته گذشته درگذشت و داغ نبودنش را بر دل جامعه گويندگان ايراني گذاشت. با رفتن او، اين چندمين پيشكسوتي است كه از دنيا مي‌رود و اين نشان از رفتن گنجينه‌هاي دوبله يكي پس از ديگري دارد. اتفاقي كه شايد زنگ خطري براي اين حرفه جذاب باشد. ولي سوال اصلي اين است كه آيا به اندازه كساني كه از دست مي‌دهيم افرادي را داريم كه در آينده جاي آنها را بگيرند؟

اين بحث را در گفت‌وگوی تهران امروز با «منوچهر والي‌زاده» دنبال می کنیم . والي‌زاده به جاي چهره‌هاي معروفي از جمله: «جان تراولتا»،«جان كاساوتيس»،«رايان اوينل»،«رابرت كنراد»، «رابرت دنيرو»، «جيم كري» و «تام هنكس» گويندگي كرده است.

بزرگان دوبله ايران يكي يكي دارند از دنيا مي‌روند و اين يعني داريم گنجينه‌اي را از دست مي‌دهيم كه شايد در آينده تكرار نخواهد شد. فكر مي‌كنيد كساني هستند كه بخواهند در آينده جاي اين افراد را بگيرند؟

به هر حال در هر هنر و كاري، عده‌اي مي‌مانند و عده‌اي مي‌روند. اين قانون طبيعت است. در دوبله هم نسلي مي‌رود و نسلي جايش را مي‌گيرد و اين نسلي كه مي‌آيد تا جا بيفتد و شكل بگيرد كمي معطلي دارد. عمر دست خداوند است و ما هم نمي‌توانيم كاري كنيم. حق با شماست؛ آنقدري از هم‌نسلان ما باقي نمانده‌اند. الان بسياري فيلم‌ها را هم همان چند نفر باقي مانده دارند انجام مي‌دهند. اگر شما فيلمي مي‌بينيد كه احيانا از دوبله‌اش خوشتان مي‌آيد بدانيد كه چند نفر از بچه‌هاي قديمي در دوبله آن حضور دارند. در كشورمان جوان زياد داريم و علاقه‌مندان به حرفه ما هم زياد هستند. ولي مسئله اصلي اين است كه در خيلي از كشورهاي ديگر فيلم‌ها به فارسي دوبله مي‌شوند و در خود تهران هم كارهاي زيرزميني زيادي انجام مي‌شود. در واقع دوبله شكل و شمايل گذشته را ندارد به اين خاطر كه جو و زمان عوض شده است.

هيچ اشكالي ندارد كه كساني مي‌روند و كسان ديگري جايشان را مي‌گيرند. البته خلائي تقريبا ۱۵-۲۰ ساله در اين ميان وجود دارد. تا جوان‌ها بيايند و كار را ياد بگيرند زمان زيادي مي‌برد. اميدواريم اين خلأ پر شود و مردم به صداهايي كه مي‌آيند عادت كنند. البته ما ايراني‌ها عادت داريم كه عادت كنيم! مثالش همين سريال‌هايي كه در ماهواره‌ها با دوبله فارسي پخش مي‌شوند؛ مردم به اين صداها هم عادت كرده‌اند و كلي هم بيننده دارد. البته نسل قديم نسل جديد را قبول ندارد به اين دليل كه كارهاي قبل را ديده و نمي‌تواند كارهاي جديد و قديم را به هم نزديك كند.

ولي بچه‌اي كه در اين دوره به دنيا مي‌آيد به صداي نسل جديد عادت مي‌كند و همين صداها برايش خوشايند مي‌شود. ممكن است از خاطرات گذشته هم چيزي در ذهنش مانده باشد. ولي به نظر من اين نسل، نسل خوبي است. خيلي آينده خوبي دارد. چون همه‌شان تحصيلكرده هستند و در سريال‌ها كه صداهايشان را مي‌شنويم، صدا و حس‌هاي خوبي دارند.

گفتيد ما عادت داريم كه عادت كنيم! ولي وقتي مردم از ماهواره دوبله‌اي مي‌شنوند به اين دليل كه سال‌ها دوبله خوب از تلويزيون شنيده‌اند باز هم اين تفكيك كيفيت را مي‌دهند و هميشه منتظر دوبله با كيفيت هستند.

خداكند اينطور باشد و اين نسلي كه بعدها مي‌خواهد دوبلور باشد به اين حرف‌ها توجه داشته باشد كه صداي ماندگار از چه چيزي مي‌آيد. البته خيلي افراد نسل جديد را ديده‌ام كه به اين چيزها اهميت مي‌دهند. در جوان‌هاي امروز ما خيلي افراد هستند كه پا به پاي قديمي‌ها كار مي‌كنند و الان نقش‌هاي خوبي مي‌گويند. اين روي حساب علاقه و عشقي است كه به كارشان دارند و در وهله اول به پول فكر نمي‌كنند. بعضي‌ها فكر مي‌كنند در دوبله دستمزدهاي كلان جا به جا مي‌شود. به سوداي همين دستمزد خوب به دوبله وارد مي‌شوند ولي بعد از مدتي متوجه مي‌شوند اصلا اينطور نيست.

دستمزد بالا نيازمند ۲۰-۲۵ سال فعاليت مستمر است. بعضي‌ها فكر مي‌كنند به محض واردشدن به دوبله مي‌توانند جاي فلان بازيگر معروف دوبله كنند و دستمزدهاي بالا بگيرند. بعضي‌ها فكر مي‌كنند وقتي بيايند و در عرض دو سه سال چند نقش را بگويند، همه چيز تمام مي‌شود در صورتي كه كار هنري هيچ وقت تمام شدني نيست. من مي‌دانم كه تا زمان مرگ و زماني كه صدايي داشته باشم اين شغل همراهم است. اين كار بازنشستگي ندارد. دستمزدهايمان بسيار پايين است. دستمزدي كه الان مي‌گيرم با ۱۵ سال پيش تفاوتي نكرده! ولي با اين حال عاشق كارم هستم. بعضي واقعا تصور درستي ندارند. فكر مي‌كنند با دو سه سال كار كردن مي‌توانند آينده‌شان را تامين كنند.

ولي مسئله اينجاست كه ورود به دوبله آنقدرها هم ساده نيست! حتي شنيده مي‌شود كه پول چنداني هم در اين كار وجود ندارد.

ولي بعضي‌ها اين را نشنيده‌اند. شغل ما طوري است كه وقتي واردش شوي و آلوده‌اش، ديگر هيچ شغل ديگري نمي‌تواني داشته باشي. شغلي نيست كه دو شيفت بخواهي كار كني. يعني صبح‌ها بروي اداره و بعدازظهرها بروي دوبله. كاري است كه از صبح تا شب بايد در آن حضور داشته باشي. اگر حضور نداشته باشي عقب مي‌افتي. الان متاسفانه جمعيت دوبلورها زياد و كار كم شده است. براي همين، رسيدن به موفقيت كمي زمان مي‌برد. اميدوارم جوان‌ها كه وارد اين كار مي‌شوند حوصله به خرج بدهند!

در گذشته ورود به عرصه دوبله خيلي سخت‌تر بود. الان ديگر آنطور نيست؟

الان هم سخت است. كساني كه مي‌خواهند وارد دوبله شوند بايد از كانال تلويزيون رد شوند. يك سري شرايطي دارد كه بايد آن شرايط را داشته باشند. باز خوب است كساني كه از تلويزيون مي‌آيند بازار كار برايشان وجود دارد. بعضي‌ها در كلاس‌هاي بيرون مي‌روند و خيلي اوضاعشان بدتر است. با مدركي كه مي‌گيرند عملا نمي‌توانند كاري انجام دهند. اينطور نيست كه تا مدرك را گرفتي بيايي جاي مارلون برانديا سوفيا لورن صحبت كني!

پس چه بايد بكنند؟!

اين كار زحمت دارد. پشتكار مي‌خواهد. بايد از بچگي به اين كار علاقه‌مند باشي. نه اينكه وقتي چهل سالگي بازنشسته مي‌شوي بيايي دوبلور شوي. خوب معلوم است كه اينطور نمي‌تواني دوبلور شوي. بعضي هنرها ذاتي ست. مثلا امين حيايي از كودكي وارد كار شده است. يا اكبر عبدي كه پديده هنرپيشه‌هاست از بچگي وارد هنرپيشگي شده است. بعضي نگاه مي‌كنند مثلا وقتي خانم يا آقاي بازيگري خوب درآمد دارد، آنها هم مي‌خواهند سراغ همان كار بروند! اين كارها زحمت دارد. خسرو شكيبايي به من مي‌گفت قبل از اينكه هامون را بازي كند، ۱۵۰ تا پي‌اس مجاني در اداره تئاتر كار كرده است! ولي شكيبايي به هنر عشق داشت. شكيبايي ذاتا شكيبايي بود و زحمت كشيد تا به آنجا رسيد.

گفته مي‌شود دوبله چون با صدا سر و كار دارد ديگر نيازي به تمرين ندارد. درست است؟

تمرين‌هاي ما در اتاق‌هاي دوبله اتفاق مي‌افتد. دوبله شغلي نيست كه مثلا بگوييم شب از روي فلان مطالب بنويس و حفظ كن و صبح بيا به من تحويل بده.

چقدر به صداي خوب بستگي دارد؟

به استعداد بستگي دارد. من خودم از ۶ سالگي كه دبستان مي‌رفتم به كار دوبله علاقه داشتم.

يعني ممكن است كسي صداي جذابي نداشته باشد ولي با تمرين بتواند موفق شود؟

هر صدايي به درد فيلم مي‌خورد. تمام آدم‌هايي كه در روز مي‌بينيد، در فيلم هم حضور دارند. ولي كار ما دو ويژگي دارد؛ يكي صداي خوب و يكي بيان خوب. بعضي‌ها از بچگي صداي خوبي دارند. خدا به بعضي‌ها صداي خوبي داده است. صداي خوب ذاتي است ديگر كسي نبايد حسرتش را بخورد! ما هم در دوبله را به روي كسي نمي‌بنديم. بعضي‌ها فكر مي‌كنند ماها كه در دوبله هستيم در دوبله را به روي جوان‌ها بسته‌ايم! اصلا اينطور نيست. بعضي جوان‌ها آمده‌اند كه در اتاق دوبله در كنار بزرگان دوبله، كار ياد گرفته‌اند. حتي من خودم جواني را كنار دستم نشانده‌ام و بهش كار ياد داده‌ام.


نه اينكه من معلم باشم. نه! ولي وقتي كمك خواسته، كمكش كرده‌ام و آموخته‌هاي خودم را به او منتقل كرده‌ام كار ما اين شكلي است. بعضي‌ها استعداد و صداي ذاتي را ندارند و مي‌روند مي‌گويند درهاي دوبله بسته شده است. من از بزرگان ياد گرفتم كه چگونه دوبله كنم. از امثال منوچهر اسماعيلي آموختم. وقتي سن كمي داشتم بلند بلند در خانه شاهنامه و روزنامه مي‌خواندم تا صدايم را تقويت كنم. آقاي اسماعيلي به من مي‌گفت روزنامه را با صداي بلند و رسا و شمرده شمرده در خانه بخوان. نمي‌گويم هر كسي اين كار را انجام دهد صدايش ماندگار مي‌شود، ولي حداقلش دوبلور مي‌شود!

به نظر مي‌رسد جوان‌هاي امروز مي‌خواهند اين ره صدساله را يك شبه طي كنند!

بله، دقيقا! بعضي‌هاشان مي‌خواهند يك شبه تصميم بگيرند بيايند دوبلور شوند و بعد از مدت كوتاهي ماهي 3-4 ميليون تومان درآمد داشته باشد. اصلا اينطور نمي‌شود. نه تنها در دوبله كه در هيچ شغلي نمي‌شود يك شبه به جاهاي بالا رسيد.

الان خيلي دوبله رواج پيدا كرده...

بله. آنقدر رواج پيدا كرده كه حتي بعضي‌ها در خانه‌هايشان فيلم دوبله مي‌كنند و به بازار مي‌فرستند! در همه جاي دنيا مردم دارند فيلم به زبان فارسي دوبله مي‌كنند. اتفاقا اين افراد هم صاحب استعداد هستند و در ميانشان مي‌شود افراد خوبي هم پيدا كرد. چه بهتر كه اين را از راه صحيح طي كنند تا ماندگار شوند نه اينكه زيرزميني بخواهند به هنرشان بپردازند. اينطور كه فعاليت كنند، كارشان مقطعي مي‌شود. مگر تا كي مي‌توانند كارشان را زيرزميني پيش ببرند؟ خيلي كارشان ريسك دارد.

ديديد چه بلايي سر افرادي كه حريم سلطان را دوبله مي‌كردند‌، آمد؟! همه‌شان را زنداني كردند.وقتي كسي مي‌خواهد كار هنري كند از اين راه وارد مي‌شود؟ نه بايد از راه درست بيايد، زحمت بكشد و ماندگار شود.

پرويز ربيعي زماني گفته بود براي اينكه حس رقابت در دوبله بالا برود و كارها روزبه‌روز بهتر شود، خوب است كه جشنواره‌اي براي دوبله برگزار شود. فكر مي‌كنيد چنين جشنواره‌اي چقدر در دوبله ما موثر است؟

به نظرم خوب است. حس رقابت را بيشتر مي‌كند. جوان‌هايي كه شركت مي‌كنند سعي مي‌كنند كار خوب عرضه كنند كه زماني اسم‌شان مطرح شود و حتي جايزه‌اي هم بگيرند. به نظرم كار قشنگي است اگر چنين جشنواره‌اي برگزار شود. مثلا امسال ما خودمان براي خودمان چنين جشنواره‌اي برگزار كرديم و پيشكسوتان را معرفي كرديم. كارهاي خوب را هم مي‌توان در اين جشنواره معرفي كرد.