اصلاح طلبان "مغز متفکر" خود را به خاک سپردند؟

نام "سعید حجاریان" برای اصلاح طلبان آن قدر بزرگ بود که نتوانند از اظهارات او -که پنبه بزرگترین ادعایشان را زد- سرسری بگذرند. اما نکته تأمل برانگیز آن است که فردی که تا چندی پیش مهمترین نظریه پرداز اصلاحات خوانده می شد، امروز تخریب می شود و او را از اصلاح طلبان جدا می کنند.

شاید یکی از دلایلی که باعث می شود بسیاری از اصلاح طلبان جرأت نکنند واقعیت های انتخابات سال 88 را بگویند، همین برخوردهای رادیکال باشد که طی روزهای گذشته نسبت به اظهارات سعید حجاریان و یا حتی وزرای پیشنهادی دولت یازدهم به وجود آمده است.

حجاریان در مصاحبه خود با خبرگزاری تسنیم می گوید: «نه می‌گویم تقلب شده و نه می‌گویم تخلف شده است. ترجیح می‌دهم اسم جدیدی برای آن انتخاب کنم و آن "تدلیس سیستماتیک" است.»

او تأکید می کند که: «توجه داشته باشید که آقای احمدی‌نژاد رأی آورده است و نام وی از صندوق بیرون آمده است، ولی به چه قیمتی؟ به‌ روش تدلیس.»

در واکنش به این اظهارات، عده ای او را تخریب کردند و عده ای سخنان او را نظر شخصی خوانده و از اصلاح طلبان جدا کردند. عده ای گفتند که تحت فشار است و عده ای اظهارات او را توجیه کردند.

نهایتا گروهی نیز گفته های او را در کنار اظهارات دکتر روحانی (اردوکشی خیابانی) و مواضع وزرای پیشنهادی فعال در انتخابات سال 88 در قبال فتنه، قراردادند و نتیجه گرفتند که اصلاح طلبان می خواهند به نظام بازگردند.

اما تمام کسانی که واکنش نشان داده اند -به جز توجیه گران که به نظر می رسد مصاحبه حجاریان را کامل نخوانده اند- معتقدند که او عمود خیمه اغتشاشات سال 88 را کشیده است.

"مجتبی واحدی" مشاور سابق مهدی کروبی که به نظر می رسد از اظهارات سعید حجاریان برآشفته، در یادداشتی که سایت "گویا نیوز" منتشر کرده است، می نویسد: «این سخنان در واقع رد قطعی ادعای اصلی جنبش سبز و رهبران نمادین آن -موسوی و کروبی- بود، اما سعید حجاریان به دلیل نزدیکی به حلقه رسانه ای و پرسروصدای جبهه اصلاحات، این شانس را داشت که مورد حمله مدعیان اصلاح طلبی قرار نگیرد؛ در حالی که سخنان او تأییدکننده اظهارات اخیر رهبر جمهوری اسلامی بود که با رد ادعای تقلب در انتخابات، خواستار عذرخواهی سران جنبش سبز شد.»

وی اضافه می کند: «دقت بیشتر در اظهارات حجاریان نشان می دهد او حتی احمدی نژاد را نیز متهم نمی کند. حجاریان هرنوع تخلف در انتخابات سال 88 را رد کرده است. پس او برخورداری احمدی نژاد از حدود 25 میلیون رأی را تأیید می کند. به عبارت دیگر، به گمان حجاریان، حدود 65 درصد شرکت کنندگان در انتخابات سال 1388 به احمدی نژاد رأی داده اند که البته مهم ترین دلیل رأی دادن ایشان تدلیس سیستماتیک دولت نهم از طریق توزیع پول و سیب زمینی و سایر امکانات بوده است. این سخن بیش از آنکه محکوم کننده احمدی نژاد باشد، می تواند عدالت پیشگی او را ثابت کند، زیرا حداقل 65 درصد مردم از امکانات توزیعی دولت نهم بهره مند شده اند. ممکن است گفته شود روش توزیع امکانات در دولت احمدی نژاد تورم آفرین و مخرب اقتصاد بوده است، اما این موضوع ربطی به سیستم انتخاباتی ندارد که حجاریان با تظاهر به افشاگری در مورد آن، عملاً دامن نظام را از تقلب سال 1388 مبرا دانسته است.»

همچنین "تقی روزبه" یکی از نیروهای ملی-مذهبی، در یک سایت خبری متعلق به ابوالحسن بنی صدر می نویسد: «سعید حجاریان در گفتگو با تسنیم، خبرگزاری نزدیک به سپاه، کاتولیک تر از پاپ نه فقط تقلب، که اتهام تخلف را هم که حتی سردمداران رژیم خود به درجاتی وقوع آن را انکار نکرده اند، نیز رد کرده است!»

"ابوالحسن بنی صدر" در گفتگو با "رادیو عصرجدید" و "حسن شریعتمداری" در گفتگو با سایت "خودنویس"، سخنان حجاریان را تبرئه نظام می نامند.

شریعتمداری می گوید: «منظور از تدلیس این بود که تقلب به‌صورتی سازمان یافته و تحت نظارت حاکمیت انجام نشده است، بلکه احمدی‌نژاد با پرداخت پول و سیب‌زمینی و چند اقدام غیرقانونی دیگر، در آن انتخابات دست برده است. منظور آقای حجاریان در واقع این است که تمام تقصیرها را از گردن حاکمیت بردارد و آن را بر دوش یک رئیس جمهور از کار افتاده بیندازد.»

اما بیشترین واکنش در مقابل این اظهارات، جنبه تمسخر، تحقیر و تخریب داشت که با یک جستجوی ساده در اینترنت یا در اندازه محدودتر مثلا در سایت "بالاترین" نمونه های مختلفی از آن ها دیده می شوند.

کاریکاتوری از نیک آهنگ کوثر با عنوان حاج سعید تدلیس آبادی که در توضیح آن آمده است: تقدیم به منکر تقلب و کاشف تدلیس

وب سایت شبکه "العربیه" (alarabiya) وابسته به خاندان سلطنتی عربستان نیز با انتشار یادداشتی ضمن حمله به حجاریان می نویسد: «سعید حجاریان یکی از کارکشته ترین "طبال" های حکومت آخوندی است. در تأسیس وزارت اطلاعات و امنیت نقش داشته و به معاونت آن رسیده، سال ها عضو مرکز مطالعات استراتژیک و شورای امنیت ملی بوده و معمار و نظریه پرداز "اصلاحات" است. معماری که هیچ مصالح ساختمانی برای ساخت بنای مورد نظر خود در اختیار نداشت زیرا "اصلاحات" با ذات، ساختار و قانون اساسی حکومت در تضاد و تقابل بود و نظریه پردازی که به همان دلیل در پیش گفته شده، عیار نظریه هایش از حد "فشار از پایین و چانه زدن از بالا" فراتر نمی رفت!»

سایت خودنویس متعلق به کاریکاتوریست دولت اصلاحات می نویسد: «دوستان نازنینی که به صرف اینکه طرف حجاریان است نه فلاحیان، حرفش را حلوا حلوا کردید و منتقدان به آن را متهم می‌کنید، که اگر لازم باشد میرحسین موسوی را هم ده بار دار می‌زنند، اگر شما موسوی را فراموش نکنید با این فرهنگ لغات آخوندی، کسی او را اعدام نخواهد کرد! دفاعیه وزیران دولت اعتدال با تدلیس سیستماتیکی که در پیش گرفتند دارد جنبش سبز را اعدام می‌کند! موسوی را به فراموشی می سپارد! اگر اعتدال این است، پس عدالت کدام است؟!»

اما "محمدجواد اکبرین" که نتوانسته به درک درستی از اظهارات حجاریان برسد، به توجیه آن می پردازد. وی در صفحه فیس بوک خود می نویسد: «جمله دقیق او این است: «نه می‌گویم تقلب شده و نه می‌گویم تخلف شده است. ترجیح می‌دهم اسم جدیدی برای آن انتخاب کنم و آن "تدلیس سیستماتیک" است». تدلیس به معناى لغوى اش یعنى خدعه و نیرنگ و به معناى اصطلاحى اش در فقه و حقوق، یعنى کالاى بدلى را به جاى اصل به مشترى انداختن و عیب آن را پنهان کردن. جالبتر اینکه در تدلیسِ معاملات، مشترى قانوناً حق فسخ دارد و مى تواند بازى را به هم بزند. (اشاره به حق قانونى معترضان در نپذیرفتن نتایج). آقاسعید به این هم اکتفا نکرده و گفته این تدلیس سیستماتیک بوده! یعنى یک اتفاق نبوده بلکه یک روندِ فریبکارانه طى شده است»

حسن شریعتمداری نیز در همان گفتگوی خود با سایت خودنویس می گوید: «به هرحال در پایان باید این نکته را هم اضافه کرد که در علم حقوق، چنانچه یک‌ طرف "تدلیس" بکار ببرد، به علت جبران زیان ناشی از این عملیات فریبنده، فریب خورده از حق فسخ بهره‌مند است و بنابراین اگر حتی حق با حجاریان هم باشد، باز هم احمدی‌نژاد چهار سال ریاست جمهوری نامشروع داشت.»

گذشته از صراحت سعید حجاریان در بیان اینکه نام احمدی نژاد از صندوق ها بیرون آمده است، اما "مهدی خلجی" پژوهشگر مؤسسه مطالعات خاورنزدیک واشنگتن، در گفتگو با "بی بی سی" این توجیه را رد می کند. خلجی می گوید: «روشن است که واژه تدلیس به عنوان یک مفهوم فقهی در بحث انتخابات اصلا معنا و مبنایی ندارد. به دلیل اینکه ما از نظر حقوقی در انتخابات 2 مقوله بیشتر نداریم که یا مربوط به تخلف است و یا مربوط به تقلب. [ در نتیجه] چیزی به عنوان "تدلیس" معنای حقوقی در این سیاق ندارد.»

"علی اصغر رمضانپور" معاون مطبوعاتی دولت اصلاحات که اکنون در انگلیس زندگی می کند، نظر دیگری نسبت به اظهارات حجاریان دارد. او به "روزآنلاین" می گوید: «اگر به زبانی که این روزها به زور سرکوب در ایران بر زبان سیاستمداران باقیمانده در جمهوری اسلامی، مانند آقای حجاریان، جاری می شود بخواهیم سخن بگوییم، باید بگوییم "تدلیس سیستماتیک" اول را آقای احمدی نژاد و یاران برگزارکننده انتخاباتش کردند که در حالی که از پیش رأی ها را خریده بودند، ادای برگزار کردن انتخابات را درآوردند.»

در این میان برخی اصلاح طلبان هم بودند که پشت تئوریسین خود را خالی کردند.

"غلامحسین کرباسچی" طی گفتگویی با روزآنلاین معتقد است که «در بحث انتخابات، بحثی که ایشان [سعید حجاریان] مطرح کرده اند به عنوان استفاده هایی که از امکانات شده برای تقسیم پول و... و امثالهم، حالا ایشان اسم خاصی روی آن گذاشته ولی این مسأله ای نیست که جدید باشد؛ اما در رابطه با بحث تغییر آرا و تقلب، آقای حجاریان نظر خودش را گفته. الان بعد از 4 سال بسیار دشوار است که بتوان به صورت قطعی در این زمینه صحبت کرد. دیدگاه آقای حجاریان این است که بعد از 4 سال چطور می شود قضاوت قطعی داشت؟ آنچه که مشخص است اینکه این اشکال به دستگاه های اجرایی در رابطه با استفاده از امکانات برای جلب آرا و... قطعا وجود داشته.»

"علی شکوری راد" نماینده مجلس ششم و عضو جبهه مشارکت و "یدالله اسلامی" دبیرکل مجمع موسوم به نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی، در خصوص اظهارات سعید حجاریان به "جرس" اظهارات جالبی می گویند. از جمله اینکه می گویند او نظر شخصی خود را مطرح کرده است.

اظهارات این دو نفر آنقدر عجیب به نظر می رسد که واکنش هایی را در درون نیروهای اپوزیسیون برانگیخته است.

در همین زمینه تقی روزبه می نویسد: «بازتاب منفی سخنان حجاریان که بیان صریحی از پوست اندازی اصلاح طلبان بود، در سطح داخلی و جهانی چنان بود که حتی در میان خود اصلاح طلبان و جبهه مشارکت موجب بروز تنش ها و نارضایتی هایی شده است. چنانکه دو تن از عناصر مهم جبهه مشارکت یعنی شکوری راد و یدالله اسلامی دبیرکل مجمع نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی بلافاصله در صدد توجیه و ماستمالی کردن سخنان وی برآمدند.

آن ها موضع حجاریان را شخصی و ناشی از علاقه وی به استفاده از واژگان جدید و صریح و بی پرده سخن گفتن دانسته و اضافه کرده اند ای کاش گفتگوکننده، که وابسته به سپاه است، آن را بازتاب نمی داد و موجب این سوءتفاهمات نمی شد!* آن ها در این واکنش به جای درنگ بر واقعیتی که حجاریان تنها آن را بی پرده بیان کرده است، او را به تکروی و بی ملاحظه سخن گفتن و میل مفرط به استفاده واژگان تازه همچون به کار گرفتن "تدلیس سیستماتیک" متهم می کنند و البته به روی خود نمی آورند که حجاریان صراحتا در کنار آن به انکار تقلب و تخلف انتخابات سال 88 پرداخته است.»

"مجید محمدی" از عناصر حلقه "کیان" (نشریه ای که در دوره اصلاحات، انگاره های دگراندیشان و دریافت های مغایر با مبانی اسلامی و ضدانقلابی را ترویج می کرد) در یادداشتی با عنوان "انتخابات 88: تقلب، تخلف یا تدلیس؟" می نویسد: «این دیدگاه [ تدلیس ] به کسانی مثل سعید حجاریان تعلق دارد که هم نمی‌توانند نتیجه‌ انتخابات 88 را بپذیرند و هم نمی‌خواهند به عنوان اپوزیسیون نظام معرفی شوند. حجاریان به عنوان یک سیاستمدار واقعگرا اگر به تقلب باور داشته باشد (که طبعا به شیوه‌ای که انجام شد باید به انتخابات‌ دیگر هم سرایت داده شود) با مبانی نظام مشکل پیدا می‌کند؛ کاری که او نمی خواهد انجام دهد.»

مجید محمدی (نفر اول از سمت راست)

وی بدون اشاره به تصریح حجاریان مبنی بر اینکه "توجه داشته باشید که آقای احمدی‌نژاد رأی آورده است" می گوید: «بنابراین برای ماندن اصلاح‌طلبان در قالب نظام [ سعید حجاریان ] راهی را پیدا کرده که هم انتخابات 88 را غیرقابل قبول و غیرقابل اعتماد معرفی کند و هم با نگفتن تقلب و تخلف، در برابر سخن رهبر نظام (که بارها وی را غیرمستقیم مسؤول قتل خودش معرفی کرده) قرار نگیرد.»

در همین رابطه شبکه بی بی سی فعالیت گسترده ای دارد تا اعلام کند که این عقب نشینی برای بازگشت اصلاح طلبان به نظام سیاسی ایران است.

این شبکه انگلیسی در گزارشی با عنوان "تدلیس سیستماتیک، عقب نشینی از ادعای تقلب در انتخابات 88" می گوید: «اظهارات آقای حجاریان در آستانه شروع به کار دولت حسن روحانی که به دنبال آشتی میان جناح های سیاسی است، با سخنان رهبران معترضان به نتایج انتخابات 4 سال پیش تفاوت دارد.»