در 18 تیر 78 چه گذشت؟ / از التهاب آفرینی روزنامه سلام تا نامه فرماندهان ارشد سپاه به محمد خاتمی + عکس

انتشار این نامه توسط روزنامه سلام، تعجب همگان را برانگیخت. روزنامه نشاط - ارگان غیر رسمی نهضت آزادی- در این باره نوشت: «خطر ریسک (انتشار نامه محرمانه وزارت اطلاعات) به اندازه ای بود که حتی سعید حجاریان نیز صلاح را در آن دانست که چنین بازی خطرناکی را به موسوی خوئینی ها بسپارد... سعید حجاریان به سردبیرانش توصیه کرده بود که فیتیله را پایین بکشند و اگر خبری یا نامه ای افشاگرانه در دست دارند، آن را به همکاران دیگری که احتمالاً حاشیه امنیتی قوی تری دارند، بسپارند.»

وارد میدان کردن مدیرمسئول روزنامه سلام - موسوی خوئینی ها- با هدف عدم تصویب اصلاحیه قانون مطبوعات صورت پذیرفت؛ در پی این اقدام با شکایت وزارت اطلاعات و چندی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و با حکم دادگاه روحانیت، روزنامه سلام با جرم انتشار اسناد طبقه بندی شده تعطیل شد. اگرچه وزارت اطلاعات بر اثر فشارهای پیدا و پنهان حامیان دولت مجبور به پس گرفتن شکایت خود شد.

تجدیدنظر طلبان هواخواه لیبرالیسم در روزنامه های زنجیره ای به طور هماهنگ، تعطیلی روزنامه سلام را مهم ترین سوژه خبری و تیتر خود قرار دادند و از آن به عنوان «اقدامی غیر قانونی»، «مقابله  با دولت»، «مخالفت با توسعه سیاسی» و... یاد کردند.

همچنین آقای «م.ت» در 17تیر 1378ه.ش - یک روز پیش از وقعه کوی دانشگاه- در سخنانی در جمع اعضای تحکیم وحدت از روزنامه سلام به عنوان خط قرمز یاد می کند و از اعضای این تشکل دانشجویی می خواهد که برای رفع توقیف از این نشریه اقداماتی را انجام دهند.

اولین تجمع از چند طریق شکل گرفت. ابتدا فرح شفیعی یکی از افراد نزدیک و مرتبط با مدیریت وقت کوی دانشگاه به همراه چند نفر دیگر در حالی که تراکت و پلاکاردهایی در دست داشتند به بهانه توقیف روزنامه سلام و محکومیت طرح اصلاح قانون مطبوعات در مقابل بیمارستان کوی دانشگاه تجمع کردند. در همین حال عناصری از دفتر تحکیم وحدت با حضور در خوابگاه و با تحریک دانشجویان و پخش اعلامیه، جرقه های اولیه آشوب را ایجاد کردند. پس از آن با گذشت کمتر از یک ساعت حدود 150 نفر از دانشجویان با تجمعی غیر قانونی و سردادن شعارهایی نظیر «طرح سعید امامی ملغی باید گردد» از کوی خارج شدند و به سمت خیابان کارگر حرکت کردند. در این میان افرادی مشکوک با شعارهای تحریک کننده و ضد ارزش های الهی و پرتاب سنگ، جو را ملتهب می کنند.

آشوب با حمایت سلیمانی، معاون امور دانشجویی و فرهنگی دانشگاه تهران بیشتر شد. محتشمی پور و هادی خامنه ای برای سخنرانی در جمع دانشجویان حاضر می شوند. دانشجویان شنبه در امتحان های آخر ترم شرکت نمی کنند. نیمه شب 18تیرماه تشنج در خیابان های اطراف کوی شدیدتر شده و براساس آخرین اخبارها کشته شدن عزت ابراهیم نژاد که آن شب مهمان کوی بوده، شکستن شیشه های مهد کودکی در مقابل کوی، آتش زدن لاستیک ها، لطمه به خودروها و هجوم به ناجا و گروگان گرفتن سه سرباز نیروی انتظامی قطعی است.

در ادامه این روند، یکی از روزنامه های زنجیره ای در روز پنجشنبه (17تیرماه) خبری را منتشر ساخت که از اجرایی شدن یک سناریو در روزهای آینده حکایت می کرد. روزنامه نشاط نوشت: «صاحب نظران بر این باورند که ورود به قلعه فتح شده چپ گرایان یک ریسک خطرناک برای محافظه کاران است... ناظران پیش بینی می کنند که طی روزهای آینده، دفتر تحکیم وحدت و بدنه اجتماعی مدافع جناح چپ وارد صحنه شوند.».

وزیر کشور و فائزه هاشمی در جمع دانشجویان حاضر می شوند. وزیر علوم با استعفای خود برخورد با تجمع کنندگان را «حمله به حریم امن دانشجو» خواند، اما محمد خاتمی، رئیس جمهور با این استعفا موافقت نکرد. اعتراض دانشجویان ابتدا متوجه حمله به کوی دانشگاه تهران بود، اما رفته رفته حاکمان جمهوری اسلامی هدف اعتراض های تند قرار گرفتند. احمد باطبی پیراهن خونین دوستش را بر دست گرفته است و این عکس در صفحه اول مجله انگلیسی زبان اکونومیست چاپ می شود. عکس جدید احمد باطبی مقابل کنگره آمریکا 9 سال پس از آزادی نشان از هماهنگی این جریان با سرویس های جاسوسی آمریکا دارد.

در این حین پلیس با دریافت مجوز از وزیر کشور و با هدف آرام کردن جو و آزادی سه نفر از سربازان خود که توسط دانشجویان گروگان گرفته شده بودند وارد عمل می شود که این امر به دامنه فاجعه می افزاید.

در شب 18 تیر عناصر ضد انقلاب پس از اطلاع از اوضاع شهر به دانشگاه هجوم می آورند و با اخبار جعلی نظیر کشته شدن چند تن از دانشجویان موجب احساس گرایی افراطی می شوند و به این ترتیب فتنه داغ تر می شود. در همین ارتباط و از روز شنبه، 19تیر ماه رسانه های بیگانه و روزنامه های زنجیره ای با جنگ روانی گسترده، عملیات تضعیف و بی اعتبار ساختن پایه های اقتدار نظام و ارزش های الهی آن را در دستور کار خود قرار می دهند.

نشریات تجدیدنظر طلب و معاند با تیترهای جنجالی و تشنج آفرین و انتشار اکاذیب و اخبار غلط، نقش انکارناپذیری در جا به جایی و فریب افکار عمومی و شکل گیری حوادث بعدی ایفا می کنند. روزنامه خرداد در تیتر صفحه اول خود نوشت: «کوی دانشگاه تهران به خاک و خون کشیده شد» و روزنامه نشاط نیز در تیتر صفحه اول خود از درگیری های خونین در خوابگاه دانشگاه تهران خبر داد و به نقل از دفتر تحکیم وحدت یک هفته عزای عمومی - برای  کشته های خیالی- اعلام کرد.

در پی وخامت اوضاع، 24 تن از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در نامه ای محرمانه به رئیس جمهور که در 21 تیر1378 ارسال شده بود با ابراز نگرانی از خونسردی مسئولان ذیربط در حوادث جاری، خواستار پایان دادن غائله بودند که خلاصه نامه به این شرح است: «... جناب آقای خاتمی، رسانه های دنیا را بنگرید، آیا صدای دف و دهل آنان به گوش نمی رسد؟ جناب آقای رئیس جمهور اگر امروز تصمیم انقلابی نگیرید و به رسالت اسلامی و ملی خود عمل نکنید، فردا آنقدر دیر و غیر قابل جبران است که قابل تصور نیست.»

مقام معظم رهبری با تقبیح حمله عناصر مشکوک به کوی دانشگاه به اسم نیروی انتظامی و با شعارهای اسلامی خواستار تحقیق و برخورد با مجرمان می شوند.

خلاصه ای از فرمایشات رهبری خطاب به دانشجویان: «مراقب دشمن باشید، دشمن را خوب بشناسید، مبادا از شناسایی دشمن غفلت کنید. غریبه هایی که در لباس خودی در همه جا دخالت می کنند، این ها را بشناسید ... مراقب باشید؛ دانشجو قشر فاخر و ارزشمندی است. دشمن دانشجو را هدف گرفته است ... اگر یک عده نفوذی خواستند از فرصتی استفاده کنند و از آب گل آلود ماهی بگیرند، وارد اجتماع دانشجویان شدند و شعارهایی درست کردند و حرف هایی زدند خیال نکنند که ما اشتباه خواهیم کرد ... ما مخاطب و طرف خودمان را می شناسیم. دانشجو فرزند ماست، متعلق به ماست... وقتی هیجانات کور پا به وسط بگذارند دشمن فوراً استفاده خواهد کرد. بارها ما این حرف را گفتیم چرا گوش نکردند؟... اگر عکس مرا هم آتش زدند یا پاره کردند، باید سکوت کنید ... یک نکته هم  به این خط و خطوط سیاسی عرض کنیم. آقایانی که سردمداران خطوط سیاسی و گرایش های سیاسی هستند حالا برسید به این حرفی که ما می گوییم شما خودی ها وقتی سر قضایای بیهوده این طور با هم درگیر می شوید ... دیدید دشمن چگونه نیش خود را زد.»

در روزهای بعد خاتمی با هدف نجات دادن اطرافیانش از واقعه کوی دانشگاه موضع گیری های جدیدی کرد، البته شایان ذکر است با عدم توجه به تاکید مقام معظم رهبری درباره لزوم مرزبندی با نیروهای ضدانقلاب، باز هم در فتنه 88 نقش آفرینی کردند. با بصیرت و هدایت امام گونه مقام معظم رهبری این فتنه بر سر راه انقلاب نیز خنثی شد و در روز 22 تیر پیام تسکین دهنده رهبری درمانی بود بر دردهای بسیجیان و مردم شهیدپرور ایران اسلامی؛ مردم در 23 تیر به منظور دفع توطئه های دشمن و لبیک به رهبرمعظم انقلاب به خیابان ها آمدند و مهر بطلان بر توطئه‌های دشمنان انقلاب زدند.

محتوای این حادثه از دو منظر شایان بررسی و تحلیل است: بررسی و تحلیل ایستا: بررسی و تحلیلی که تنها به ظواهر پدیده توجه دارد که با نگاهی سطحی به واقعه 18 تیر می توان علت  وقوع آن را تعطیلی روزنامه سلام دانست که به صورت جزئی در نوشته به آن اشاره شده است.

بررسی و تحلیل پویا: بررسی و تحلیلی که به عمق مسائل توجه کرده و از ظواهر پدیده عبور کرده و به مسائل پشت پرده توجه می کند. با توجه به منویات مقام معظم رهبری و بررسی تاریخ انقلاب اسلامی و نیز بررسی شعارهای ساختارشکن و رفتارهای تخریب گرایانه در این واقعه، هدف دشمن  در این نوع تحلیل گنجانده می شود که مهم ترین هدف دشمن را می توان براندازی نظام دانست.

این در حالی است که حادثه بسیار ناگهانی روی داد و با برانگیختن حس تالم و تنفر در مردم، بویژه دانشجویان، فرآیند براندازی نظام دینی را عملیاتی می کرد. هانتینگتون در این خصوص می گوید: «حکومت های سرکوب گر با قدرت مردم به زیر کشیده می شوند انبوه مردمی که از خشم و کین به جنبش درآمده اند خواستار تغییر رژیم می شوند و هر گاه لازم باشد آن را به زور می طلبند.» فرمولی که می خواستند در ایران پیاده کنند، اما هنوز ملت مسلمان ایران را نشناخته و تصور می‌کردند ایران هم گرجستان است.

منابع:
اندیشکده راهبردی تبیین
روزنامه صبح امروز؛5اردیبهشت78، 17تیر78
روزنامه انتخاب؛29 دی 78
روزنامه بیان؛22اردیبهشت78
روزنامه خرداد؛18تیر78
روزنامه شرق17آبان84
جمهوری اسلامی 17آبان 84
روزنامه صبح صادق
روزنامه سلام؛15تیر78
روزنامه نشاط؛15 تیر 78، 17 تیر78
کتاب« برای تاریخ» سردار نظری
بیانات مقام معظم رهبری(مدظله العالی)
کتاب «موج سوم دموکراسی»،ساموئل هانتینگتون ص160