مصر در بحران، اوباما بی‌توجه!

هم‌اکنون اوباما بیش از آنچه در سال 2011 میلادی در قبال تظاهرات مردمی علیه مبارک انجام داد، در مقابل اوضاع کنونی مصر محتاطانه و با دقت خاصی رفتار می‌کند. اوباما در جریان سفر خود به تانزانیا روز دوشنبه گفت: تعهدات ما در قبال مصر هیچگاه مختص به گروه یا فردی نشده است. تعهدات دولت آمریکا برای انجام یک روند است.

این روند که اوباما از آن سخن گفته، همان دموکراسی است و در مورد این کشور پر جمعیت جهان عرب نیز به نظر محتاط و هشیار است. به طوری که در جریان تور آفریقایی خود افزود: موضع ما هیچگاه این نبوده که انتخاب کنیم چه کسانی رهبر مصر می‌شوند.

این چنین موضع بی‌طرفانه و دقیقی با خطری واقعی همراه است. در کشوری که یادآور تحمل و صبر آمریکا در قبال رژیم سرکوب‌گر مبارک است، اوباما به بی‌اعتنایی و چشم پوشیدن در قبال تصرف قدرت و کوته‌فکری مرسی متهم شده است.

مایکل وحید حنا، کارشناس مصری در بنیاد قرن واقع در نیویورک می‌گوید: ما شاهد بی‌اعتنایی شدید نسبت به افزایش اقدامات غیردموکراتیک دولت مصر و سرکوب مخالفان هستیم. اینچنین وضعی مخرب است. در حقیقت، بسیاری از معترضان که گروه وسیعی را تشکیل می‌دهند و از نظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تفاوت دارند، بیشتر از گذشته نسبت به اوباما محتاط شده‌اند چرا که او را عامل و مسبب سوق یافتن مبارک به سوی برکناری از قدرت پس از چند روز تظاهرات گسترده و سرکوب مخالفان و معترضان توسط نیروهای دولتی مصر می‌دانند. در برخی موارد، محتاط بودن مصری‌ها به یک خصومت آشکارا تبدیل شده به ویژه پس از آنکه "آن پترسون"، سفیر آمریکا در قاهره ماه گذشته در اعتراض به تظاهرات گسترده در مصر سخنرانی کرد.

وی در سمیناری در قاهره که 18 ژوئن سال جاری میلادی برگزار شد، گفت: برخی می‌گویند تظاهرات خیابانی بهتر از انتخابات نتیجه می‌دهد. بگذارید صادق باشم. دولت من و خودم به شدت در این مورد تردید داریم. مصر نیازمند برقراری ثبات در اقتصاد است و تداوم تظاهرات خیابانی هیچ کاری به جز افزودن به فهرست "شهدا" انجام نمی‌دهد!

در واکنش به سخنان نیش‌دار و طعنه‌آمیز این سفیر، تظاهرات بیشتری صورت گرفت و معترضان از پلاکاردها و تصاویر توهین‌آمیز وی استفاده کردند؛ اقدامی که یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه آمریکا آن را مشمئز کننده، نفرت‌انگیز و شرم‌آور توصیف کرد.

این خشم مردمی در مصر در اعتراض به سخنان سفیر آمریکا در قاهره نگرانی ویژه‌ای را برای کاخ سفید رقم زده که همان تامین امنیت سفارت آمریکا در قاهره است؛ ساختمان دیپلماتیکی که در پی حمله 11 سپتامبر 2012 به ساختمان کنسولگری آمریکا در بنغازی، لیبی از سوی معترضان خشمگین تهدید به حمله شد. روز یکشنبه هفته جاری نیز بن رودز، معاون شورای امنیت ملی کاخ سفید اعلام کرد که تدابیر بیشتر امنیتی برای ساختمان‌های آمریکا در مصر در حال انجام هستند.

سفیر آمریکا در قاهره ممکن است نامعقول و نسنجیده سخن گفته باشد اما سخنان وی دقیقا بازتاب دیدگاه اشتیاق و شور دولتی را نشان می‌دهد که در قبال مصر دارد؛ کشوری آفریقایی که تنها چند ماه است از خاکسترهای بحران اقتصادی با کمک وام 8 / 4 میلیارد دلاری صندوق بین‌المللی پول برخاسته و راهی را برای ثبات اقتصادی و سیاسی یافته است. واشنگتن ممکن است از بابت این مساله که مرسی، رهبری از اخوان المسلمین، در انتخابات ژوئن 2012 پیروز شد، خیلی خوشحال و راضی نشده باشد اما تمایل مرسی در دستیابی به معاهده صلح با اسرائیل و ارتباط دوستانه‌اش با آمریکا، واشنگتن را تا حدی آرام و راضی کرده است.

بدون توجه به آنچه که اوباما در موردش سخن می‌گوید یا فکر می‌کند، ممکن است برای مرسی دیگر زمانی باقی نمانده باشد. مایکل وحید حنا، از بنیاد قرن می‌گوید: فکر می‌کنم وجهه مرسی به طور جبران‌ناپذیری تخریب شده باشد. او نمی‌تواند حکومت کند.

این امر احتمال حکومت و نفوذ ارتش و نظامیان را در مصر بار دیگر افزایش می‌دهد همانند آنچه که پس از برکناری مبارک در مصر رخ داد؛ دورانی که هیچ خوشحالی و رضایتی در برنداشت. حتی اگر ارتش برای ایفای نقش سیاسی بی‌میل بوده و اکراه داشته باشد و اوباما که نسبت به حضور آمریکا نه تنها در مصر بلکه در سراسر جهان عرب نگران است، تمایلی آنچنانی نسبت به حمایت وقوع احتمالی کودتای نظامی در مصر ندارد.

تامارا کافمن ویتس، مدیر مرکز سابان در سیاست خاورمیانه مستقر در موسسه برورکینگز می‌گوید: اما ممکن است هیچ گزینه مطلوب دیگری وجود نداشته باشد و علت آن هم تصمیم‌گیری به شدت ضعیف مرسی و حزب اخوان‌المسلمین است و به نظر می‌رسد بازگرداندن مصر در مسیر ثبات سیاسی ممکن است نیازمند حضور نظامیان برای یکبار دیگر باشد که نقش مستقیمی در امور سیاسی داشته باشند.

بازگشت به حکومت نظامیان روند دموکراسی را که اوباما آن را بسیار مهم و حائز اهمیت می‌خواند، دچار خدشه کرده و نقض می‌کند. چگونگی پاسخ دادن به این مساله جزو آخرین تنگناهای ناخوشایند و وضعیت‌های نامطلوب ناشی از بهار عربی است که از زمان آغاز در 30 ماه گذشته بر عهده اوباما گذاشته شده است.»