المانیتور بررسی کرد
ایران و عربستان در آینده‌ای قابل پیش‌بینی همچنان رقیب یکدیگر باقی خواهند ماند و تنها امید در روابط دو کشور کاهش تنش‌ها بین آنهاست؛ باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا روحانی که از وی به عنوان «شیخ دیپلمات» یاد می‌شود، می‌تواند به کاهش این تنش‌ها کمک کند؟
به گزارش خبرگزاری فارس، پایگاه خبری-تحلیلی المانیتور در مطلبی با عنوان «پیروزی روحانی ممکن است تنش‌ها میان ایران و عربستان را کاهش دهد» به قلم «فاطمه امان» و «علی اسکاتن» می‌نویسد: در حالی که ایرانیها در انتظار تحلیف حسن روحاین به عنوان رئیس جمهور جدیدشان در روز سوم آگوست هستند، رسانه‌های غربی بر تصمیم‌گیری درباره اینکه موضع وی درباره مسئله هسته‌ای چه خواهد بود، تمرکز کرده‌اند. در عین حال نکته مهم تاثیر انتخاب وی به عنوان رئیس جمهور ایران بر روابط با عربستان سعودی، رقیب تهران در تسلط بر خلیج فارس و جهان اسلام خواهد بود. برای ایران، بهبود روابط با عربستان سعودی در برطرف کردن برخی نگرانی‌های منطقه‌ای در افغانستان، عراق، سوریه و حتی پاکستان از اهمیت برخوردار است.
اظهارات رئیس جمهور ایران می‌تواند تنش‌ها با دیگر کشورها را کاهش دهد
روحانی با درک این مسئله در اولین کنفرانس خبری خود پس از انتخابات عربستان را کشور همسایه و برادر خواند و گفت که بهبود روابط بین دو کشور از اولویت‌های دولتش خواهد بود. دولت سعودی نیز به نوبه خود به روحانی تبریک گفته و برای مردم ایران پیشرفت و آبادانی آرزو کرد. این بیانیه بسیار متفاوت از اظهارات فاش‌شده عبدالله، پادشاه عربستان در سال 2008 خطاب به مقامات آمریکایی بود که از آنها خواسته بود در مقابل ایران ایستاده و «سر مار را قطع کنند». هیچ کس نباید انتظار نزدیکی واقعی بین دو کشور را داشته باشد. اشاره به این نکته از اهمیت برخوردار است که در حالیکه ایران آمریکا را به عنوان دشمن نهایی خود می‌داند، عربستان این مکان را برای جمهوری اسلامی محفوظ نگه داشته است. اما تاریخ نشان داده که لفاظی‌های رئیس جمهور ایران می‌تواند در کاهش تنش‌ها بسیار موثر بوده و بر مسیر سیاست خارجی ایران تاثیرگذار باشد.
رقابت ایران و عربستان به پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد
ایران و عربستان به عنوان دو کشور قدرتمند حاشیه خلیج فارس دهه‌هاست که با هم در رقابت هستند. این رقابت به پیش از انقلاب اسلامی برمی‌گردد. حتی زمانی که دو کشور به عنوان ستون‌های دوقلو در تلاش‌های واشنگتن برای مقابله با نفوذ شوروی سابق در منطقه محسوب می‌شدند، پادشاهان ایران و عربستان درباره سیاست‌های انرژی با یکدیگر اختلاف داشتند (ایران در سالهای 1967 و 1973 با تحریم‌های نفتی اوپک علیه غرب مخالفت می‌کرد). آنها همچنین اختلافات سرزمینی نیز داشتند. هنگامی که آیت‌الله روح‌الله خمینی در سال 1979 قدرت را در دست گرفت از اعراب خواست به پا خاسته و پادشاهی‌های طرفدار آمریکای منطقه را ساقط کنند. عربستان سعودی به این مسئله با فراهم کردن میلیاردها دلار کمک به عراق برای مبارزه با ایران در جنگ ظالمانه هشت ساله پاسخ داد. روابط دو کشور در سال 1987 و هنگامی که عربستان گروهی از حجاج ایرانی را کشت، به پایین‌ترین سطح خود رسید. بیش از 400 تن از حجاج ایرانی در درگیری با نیروهای امنیتی سعودی کشته شدند. آیت‌الله خمینی پس از این حادثه اعلام کرد که حتی اگر بخشش صدام حسین، رئیس جمهور آن زمان عراق ممکن باشد، بخشش "خیانت عربستان سعودی علیه اسلام” ممکن نیست.
روابط اقتصادی و سیاسی ایران و عربستان در دوران هاشمی رفسنجانی بهبود یافت
نیمه اول دهه 1990 شاهد تلاش‌های هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور وقت، برای از بین بردن انزوای بین‌المللی ایران بود و تا پایان دوران ریاست جمهوری وی، روابط اقتصادی و سیاسی با عربستان سعودی بهبود یافته بود. روابط بین دو کشور در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی (1997 تا 2005) از سیاست "گفت‌وگوی تمدن‌ها”ی رئیس جمهور اصلاح‌طلب بهره برد. حتی تنش‌های بین دو کشور پس از آنکه طالبان تحت حمایت عربستان سعودی به کنسول‌گری ایران در شمال افغانستان حمله کرده و هشت دیپلمات ایرانی را کشت و ایران را تقریبا در آستانه حمله به همسایه شرقیش قرار داد، چندان زیاد نبود. حمله سال 2003 آمریکا به عراق چشم‌انداز ژئوپولتیک منطقه را کاملا تغییر داد. زمانی که محمود احمدی‌نژاد ریاست جمهوری ایران را در دست گرفت، تنش‌های دوجانبه تقریبا به بالاترین سطح خود رسیده بود زیرا عربستان نگران گسترش نفود ایران در عراق بود. اظهارات تحریک‌آمیز احمدی‌نژاد تنها منجر به بدتر شدن اوضاع شد. لفاظی‌های وی از پادشاهی سعودی به خاطر قصور در ایستادن در مقابل اسرائیلی‌ها و سکوت در برابر نسل‌کشی فلسطینیان انتقاد می‌کرد. وی همچنین از سعودی‌ها به عنوان نوکران آمریکا با دولتی نامشروع یاد کرد.
سوریه تازه‌ترین و خطرناک‌ترین حوزه رقابت بین ایران و عربستان است
تنش‌های میان ایران و عربستان ناامنی‌های منطقه‌ای را افزایش داده است. در لبنان، هر دو کشور به طور علنی از ائتلاف‌های مخالف حمایت می‌کنند و حزب‌الله تحت حمایت ایران دست بالا را در این کشور بدست آورده است. رقابت بین دو کشور همچنین اوضاع سیاسی در عراق را پیچیده‌تر کرده است. در عین حال، هر یک از طرفین یکدیگر را به تامین مالی شورشی‌گری در منطقه متهم می‌کنند. سعودی‌ها در سال 2009 اقدامات نظامی خود علیه حوثی‌ها در شمال یمن را در تلاش برای مقابله با نفوذ ایران در این کشور علنی کردند و این در حالی است که ایران عربستان را به حمایت مالی از شورشیان بلوچ در مرز ایران و پاکستان متهم می‌کند. سوریه نیز تازه‌ترین و خطرناک‌ترین حوزه رقابت بین دو کشور است در حالی که حزب‌الله نیز علیه شورشیان تحت حمایت عربستان وارد عمل شده است.
رؤسای جمهور ایران در روابط با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس آزادی عمل دارند
روحانی هنگامی که به ریاست جمهوری برسد نه تنها باید به مسائل داخلی توجه کند بلکه کارهای زیادی در عرصه سیاست خارجی دارد. وی در عرصه داخلی و خارجی باید علاوه بر تلاش برای اطمینان دادن به محافظه‌کاران مبنی بر عدم تغییرات تندروانهٰ در توقعات رای‌دهندگان نیز تعادل ایجاد کند. و همانطور که در یکی از سرمقاله‌های روزنامه کیهان آمده، این آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران است که در نهایت درباره روابط ایران با کشورهای خارجی تصمیم‌گیری می‌کند. نکته مثبت این است که تاریخ نشان داده درباره روابط ایران با همسایگانش خصوصا کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به رؤسای جمهور ایران آزادی عمل داده شده تا از طریق وزارت خارجه با آنها به تعامل بپردازد. روحانی نیز که در دهه‌های گذشته در پست‌های مختلف ملی و امنیتی خدمت کرده از این مزیت برخوردار است. روحانی در کنفرانس خبری خود به این مسئله افتخار کرد که اولین توافقنامه امنیتی جمهوری اسلامی در سال 1998 با عربستان سعودی امضا شده است. در حالی که روحانی از مزیت آرای مردمی برای فاصله گرفتن از سیاست خارجی هشت سال گذشته برخوردار است و با توجه به اینکه محافظه‌کاران ظاهرا قصد کاهش اختلافات حزبی را در داخل دارند، احتمالا آیت‌الله خامنه‌ای به رئیس جمهور جدید اجازه تلاش برای کاهش تنش‌ها با عربستان را خواهد داد.
ایران و عربستان از کاهش خصومت‌های دوجانبه سود می‌برند
سعودی‌ها و ایرانیها از کاهش خصومت‌های دوجانبه سود می‌برند. پادشاهی عربستان که با قیام‌های مردمی در جهان عرب مواجه شده بیش از پیش خواستار ثبات داخلی است. در حالی که این کشور از اختلافات قومی برای مقابله با پیشرفت‌های ایران در منطقه استفاده کرده اما ادامه این کار می‌تواند تنش‌ها در این کشور را با توجه به حضور اقلیت شیعه در استان شرقی نفت‌خیز عربستان بیشتر کند. در نهایت، نشانه‌هایی از بهبود روابط میان ایران و عربستان می‌تواند بر احتمال یافتن راه حلی مصالحه‌جویانه در سوریه بیفزاید. هیچ یک از دو طرف از به قدرت رسیدن تندروهای سنی در دمشق سودی نمی‌برند. سعودی‌ها شاهد این مسئله بوده‌اند که حمایتشان از گروهی از مجاهدین در افغانستان علیه شوروی سابق منجر به ایجاد القاعده‌ای شد که خواستار ساقط شدن پادشاهی سعودی شده است. نکته آخر اینکه، ایران و عربستان در آینده‌ای قابل پیش‌بینی همچنان رقیب یکدیگر باقی خواهند ماند. تنها امید در روابط دو کشور کاهش تنش‌ها بین آنهاست. باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا روحانی که از وی به عنوان «شیخ دیپلمات» یاد می‌شود می‌تواند به کاهش این تنش‌ها کمک کند.
اخبار ویژه
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
