سعید جلیلی: کلید دست‌یابی به امنیت توجه به «عدالت» در سطوح مختلف است

به گزارش گروه 598 به نقل از سیاسی خبرگزاری فارس سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی در اجلاس امنیتی سن پطرزبورگ که در خرداد 1391برگزار شد، در خصوص تهدیدهای امنیت جهانی و راهکارهای بهبود آن سخنرانی کرد.

بسم الله الرحمن الرحیم

الَّذِینَ آمَنُواْ وَ لَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظُلْمٍ أُوْلَئِکَ لَهُمُ الأَمْنُ وَ هُم مُّهْتَدُونَ – قرآن کریم، سوره انعام، آیه 82٫ (کسانى که ایمان آوردند و ایمان خود را با ظلم نپوشانیدند، أمن از آن ایشان است و ایشان هدایت شدگان اند)

آقای رئیس، حضار محترم!

شایسته می‌دانم ابتدا مراتب خرسندی خود را از ابتکار ارزشمند، سازنده و مهم مقامات امنیتی فدراسیون روسیه برای برپایی این نشست ابراز نمایم و آرزوی خود را برای موفقیت هر چه بیشتر این گردهمایی و تاثیرگذاری عملی آن بر بهبود شرایط امنیتی جهان در همه عرصه ها و حرکت برای ساختن جهانی عاری از هر گونه ناامنی، اضطراب و فشار بیان نمایم.

حضار محترم!

پیشرفت‌های علمی و فناوری انسان هنوز نتوانسته است حیات بشری را از نیاز مبرم به انواع انرژی بی نیاز سازد؛ از این رو انرژی همچنان همه ابعاد زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و مقوله امنیت انرژی همواره از دغدغه‌های دائمی کشورها و نظام بین الملل بوده و خواهد بود. شدت توجه به انرژی و دسترسی آسان، ایمن و مطمئن به انرژی آن چنان بوده است که خود موجب ناامنی و بی ثباتی های فراوان در سراسر جهان شده است. قرن گذشته و ابتدای قرن حاضر شاهد آن بوده است که به بهانه امنیت انرژی کشورهایی اشغال شده، مداخلات نظامی صورت گرفته و خونهای بی گناهان بسیاری بر زمین ریخته شده است و حتی کشورهایی چند پاره شده اند. در واقع مقوله امنیت انرژی خود موجب ناامنی بسیاری از مناطق جهان شده است.

امروز دو برداشت کلی نسبت به امنیت انرژی مطرح است:

الف) برداشتی که امنیت انرژی از منظر مصرف کنندگان را مد نظر داشته و آن را مترادف با تأمین عرضه انرژی و نفت برای مصرف کشورهای صنعتی می‌داند و در همین چارچوب انجام هر اقدامی حتی اقدام غیرقانونی را برای تحقق این امر مشروع می‌داند. برداشتی که در چارچوب آن اشغال کشورها مجاز و خون ریزی و پایمال شدن حقوق مردم بی‌گناه یک کشور، برای حفظ جریان نفت موجّه بلکه قابل دفاع جلوه داده می شود.

ب) برداشت معقول، منصفانه و مترقی مبنی بر تأمین امنیت انرژی در معنای وسیع آن که شامل همه انواع انرژی و تأمین امنیت انرژی برای همه کشورها بوده و امنیت همه امور و فعالیت‌های مرتبط با آن و تأمین حقوق کشورها را مد نظر دارد.

مایلم تأکید نمایم که در مقطع کنونی، جهان ما نیازمند تعریف واقعی، جامع و بیطرفانه درباره امنیت انرژی است؛ امنیت کدام انرژی؟ امنیت انرژی برای چه کسانی، تولیدکنندگان یا مصرف کنندگان یا هر دو؟ زیرا در حال حاضر بسیاری از کشورها که دغدغه امنیت انرژی را برای خود دارند نه تنها دغدغه امنیت کشورهای دیگر و نظام بین الملل را ندارند بلکه با نگاه یکجانبه گرایانه، تامین منافع و امنیت انرژی خویش را در ناامنی سایرین می‌پندارند و حتی از این اهرم برای عقب نگه داشتن کشورهای دیگر استفاده می کنند که مهمترین مظاهر آن عبارتست از:

1- اعمال ملاحظات و فشارهای سیاسی بر معادلات اقتصادی انرژی؛ تا جایی که در نتیجه این امر بسیاری از منابع ارزشمند انرژی هنوز امکان بهره‌برداری نیافته است.

2٫ تبدیل بازار انرژی به عرصه‌ای برای پیشبرد نیات و اهداف سلطه طلبانه و غیرمشروع؛ به راستی آیا تحریم نفتی و تاثیرگذاری بر سازوکار آزاد بازار انرژی را نباید مصداقی از تلاش غیرقانونی و ناموجه برای بی ثبات کردن بازار انرژی نفت تلقی کرد.

3٫ استفاده نابرابر و تبعیض آمیز از انواع انرژی‌های نو و تمیز مانند انرژی هسته‌ای و تلاش برای ایجاد نظامی تبعیض آمیز که در آن برخی کشورها امکان بهره برداری از انواع انرژی را دارند و کشورهای دیگر از هر گونه کوشش و بهره مندی در این زمینه محروم مانده اند و هر گونه تلاش آنها برای بهره برداری صلح آمیز از آن با اتهامات بی پایه و اقدامات غیر قانونی و ظالمانه روبرو می شود.

بر مبنای همین منطق معتقدم همکاری و تلاش جهانی برای تامین امنیت انرژی در وهله اول مستلزم بازنگری در تعریف این مقوله و این مفاهیم است تا از نگاهی که منافع همه ملتها را مد نظر داشته باشد، مجدداً تعریف و سازوکارهای آن تعیین گردد.

آقای رئیس، حضار محترم!

در فاصله نشست قبلی تا امروز جهان شاهد تحولات نگران کننده دیگری نیز بوده است که دو مقوله دزدی دریایی و امنیت اطلاعاتی در دستور کار این اجلاس قرار گرفته است. نگاه تحلیلی و انتقادی به این دو مقوله گواه آن است که آنها نیز ریشه در نظام ناعادلانه‌ای دارد که برخی کشورها با استفاده از ابزارهای مختلف سخت و نرم و فارغ از همه معیارهای حقوقی و اخلاقی، هرگونه اقدام را به نفع خود مجاز می شمارند.

«دزدی دریایی» که امروزه علاوه بر تحمیل خسارتهای مالی فراوان به اقتصاد کشورها و کُند ساختن جریان مبادلات تجاری، جان بسیاری از ملوانان را در سراسر جهان به خطر انداخته و آسایش خانواده ها را سلب نموده، در نتیجه همین نگاه و مداخلات خارجی در سومالی و فقر مردم آن کشور به شدت گسترش یافته است. جمهوری اسلامی ایران خود تاکنون در این زمینه خسارتهایی را متحمل شده و برای تأمین امنیت ناوگان خود قاطعانه وارد عمل شده است. بیش از 100 مورد حمله دزدان دریایی دفع شده است و بیش از 20 مورد به کشتی های سایر کشورها که مورد حمله قرار گرفته اند، کمک رسانی شده است. از این نظر است که با وجود خطرات و تهدیدهای کنونی، این مقوله باز فرصت دیگری را برای همکاری کشورهای علاقه مند به صلح و ثبات و امنیت جهانی و رفاه همه انسانها فراهم ساخته تا در تلاش جمعی به مقابله با ریشه ها و مظاهر این تهدید بپردازند.

مقوله مهم دیگر «امنیت فضای اطلاعاتی» است که حوادث یکسال گذشته نگرانی های جدی را در این عرصه برانگیخته است. همانطور که می دانید پیشرفت های فناوری به ویژه فناوری اطلاعات دستاوردهای عظیمی برای رشد، توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی و ارتقاء فرهنگ و تمدن ملتها فراهم ساخته است و جهان را به هم نزدیک ساخته است؛ با این حال مظاهر ضدامنیتی و تهدیدزای آن که منابع و امنیت کشورها را به خطر انداخته به شدت نگران کننده است که مهمترین آنها را می توان چنین برشمرد:

1٫ مرزهای شناخته شده و حق حاکمیت کشورها در فضای اطلاعاتی مخدوش گردیده و سرمایه های مادی و معنوی ملتها به سرقت رفته و تخریب می گردد.

2٫ زیرساختهای حیاتی کشورها در معرض حملات هدفمند از سوی افراد، گروه ها و حتی دولتها قرار می گیرد و خسارتهای شدیدی را بر کشورها تحمیل می نماید.

3٫ شکاف فناورانه و برخورداری برخی کشورهای از دانش و نرم افزارهای آن، زمینه انحصار طلبی و سودجویی های غیرحقوقی آنها را فراهم می سازد.

از سوی دیگر فقدان اجماع بین المللی در خصوص ابعاد، ماهیت و مصادیقِ فرصتها و تهدیدهای این عرصه به علاوه نبود سازوکار جامع و متفق الآراء برای مدیریت آن، زمینه هرج و مرج در سطح بین المللی و اقدامات خصمانه برخی کشورها را علیه دیگران فراهم ساخته است. در چنین شرایطی کشورها ناگزیر نسبت به اتخاذ راهبردهای متعارض و گوناگون اقدام نموده اند که این امر چشم انداز مبهم و تاریکی را به ویژه برای کشورهای کمتر توسعه یافته ایجاد می کند. از این رو بر جامعه جهانی است که برای مقابله با این چالش و کمک به کشورهای آسیب پذیر و تامین حقوق کشورها و امنیت همه اقدام نماید و زمینه همکاری کشورها برای ایجاد مراکز کنترل، امداد و نجات کامپیوتری و مقابله با جرائم و تبهکاری در فضای سایبری فراهم گردد.

حضار محترم!

در ادامه تحولات امنیتی در فاصله دو نشست مایلم توجه شما را به برخی تهدیدهای دیگر جلب نمایم. افزایش تولید و تجارت غیرقانونی مواد مخدر در سطح جهان و در کشور افغانستان به ویژه در دوره حضور نیروهای خارجی در این کشور همچنان مایه نگرانی است و خسارتهای مادی و انسانی فراوانی را به جمهوری اسلامی ایران و کشورهای مشترک المنافع وارد می سازد. متاسفانه تاکنون هیچ بررسی بیطرفانه ای در خصوص علل و ریشه های افزایش این مواد به ویژه در مناطق تحت کنترل نیروهای خارجی و نقش آنها در این زمینه صورت نگرفته است.

حادثه تلخ ولی آموزنده دیگر ترور دانشمندان هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران بود که توسط ایادی رژیم صهیونیستی صورت گرفت. در واقع رژیم صهیونیستی در ادامه رویکردهای غیر انسانی و اهداف غیر مشروعش پس از اشغال سرزمین فلسطینی و آواره و بی‌خانمان ساختن میلیونها فلسطینی از کاشانه شان و ترورهای دولتی رسمی و غیررسمی، با هدف سد کردن مسیر پیشرفت ملت ایران، به ترور دانشمندان ما دست یازید. غافل از آنکه این حوادث دانشمندان ما را در پیمودن مسیر ترقی استوارتر خواهد ساخت.

آقای رئیس، حضار محترم!

امنیت مقوله ای پیچیده و چندوجهی است که در سطوح و عرصه‌های مختلف تبلور می‌یابد. عرصه‌هایی که به یکدیگر پیوند وثیق و مستحکم دارند. امنیت اقتصادی در گرو ثبات و امنیت سیاسی، امنیت سیاسی در گروه توسعه اقتصادی و امنیت و رفاه اجتماعی مرهون امنیت سیاسی است. جهان به هم پیوسته امروز، همه نقاط را به هم وابسته و از هم متأثر می‌سازد، لذا بر همگان است که با تغییر در نگاه‌ها و با رویکرد معقول و منطقی به دور از حب و بغضها برای ایجاد جهانی امن تلاش کنیم. بدیهی است سنگ بنای اصلی جهان امن، آرام و باثبات توجه به عدالت در سطوح فردی، اجتماعی، ملی و بین المللی است. عدالتی که در آن حقوق و تکالیف ملتها در آن تعریف و به طور متوازن رعایت گردد. تجربه تاریخ جهان در قرن گذشته ثابت کرد بی عدالتی و عدم رعایت توازن در حقوق و تکالیف ملتها، دور جدیدی از ناامنی و بی ثباتی را موجب خواهد شد.

با تشکر از حوصله شما، بار دیگر مراتب سپاس خود را از دولت فدراسیون روسیه بابت فراهم ساختن این فرصت ابراز می نمایم.

والسلام علیکم