عربستان در سال 1391

به گزارش598، به نقل از خبرگزاری فارس، عربستان سعودی در سال 1391 شاهد تحولات متعددی بود و روند این تحولات نشان می‌دهد که عربستان در سال آینده نیز آبستن تحولات منطقه‌ای است.

اعتراضات علیه رژیم آل سعود؛ از شرق تا غرب عربستان

عربستان در عرصه داخلی شاهد اتفاقات مهمی بود که از آن جمله ادامه اعتراضات مردمی علیه رژیم پادشاهی این کشور بود که در یکی از مهمترین این اعتراضات در اربعین سال گذشته صدها هزار عربستانی با پرچم‌های «یا حسین» و «یا ابوالفضل‌العباس» تظاهرات کردند. اربعین بهانه‌ای برای اهالی شرق عربستان بود تا در اعتراض به سرکوب‌ها و کشتار ده‌ها نفر از معترضان در شهرهای العوامیه، قطیف، شرقیه و صفوی تجمع کنند.

اعتراضات در عربستان تنها در استان‌های شرقی نبود. زنان عربستانی نیز در این کشور بارها در اعتراض به محدودیت‌ها جنسیتی تظاهرات کردند که در مقابل رژیم به این بهانه یک همایش در دفاع از حقوق زنان برگزار کرد که نکته قابل توجه در این همایش این بود که حتی یک زن در این مراسم که توسط رژیم آل سعود به اجرا درآمد حضور نداشت.

ماجرا از زمانی حادتر شد که یک زن عربستانی برخلاف قوانین سعودی اقدام به رانندگی کرد و فیلم رانندگی‌اش در خیابان‌ها را در اینترنت منتشر کرد که این مسئله بازتاب زیادی داشت و پس از آن زنان عربستانی با رانندگی و فیلم‌برداری از این اقدام خود برای رژیم سعودی دردسر تازه‌ای ایجاد می‌کرد.

البته پادشاه عربستان تحت تاثیر همین فشارها و با نگرانی از امتداد انقلاب‌های عربی وادار شد 30 کرسی در مجلس مشورتی را در اختیار زنان قرار دهد، هرچند این اقدام نیز جنبه عملی ندارد چراکه اولاً این مجلس دارای قدرت تصمیم گیری نیست و در ضمن زنان گزینش شده از میان مردم عربستان نبوده بلکه از زنان دربار سعودی هستند که همسو بودن آنها با حاکمیت به طور کامل احراز شده است.

افزایش سرکوب‌ها در عربستان طی سال گذشته منجر شد تا سازمان‌های بین‌المللی همچون دیده‌بان حقوق بشر و عفو بین الملل نسبت به رفتار مقامات ریاض اعتراض کنند.

دستگیری روحانی شیعه؛ تشدید بحران داخلی در عربستان

از سوی دیگر اعتراضات مردمی در عربستان در سال گذشته به ویژه در مناطق شرق این کشور زمانی به اوج رسید که دولت ریاض در اقدامی ماجراجویانه اقدام به دستگیری آیت‌الله نمرالنمر از روحانیون سرشناس این کشور کرد.

ماموران سعودی این روحانی شیعه در الشرقیه را هنگامی که از مزرعه باز می‌گشت را با شلیک گلوله به پایش زخمی و سپس وی را به زندان پایگاه نظامی ظهران انتقال دادند. پس از دستگیری آیت‌الله النمر تظاهرات‌ها گسترده‌ای در شرق عربستان آغاز شد که موج این اعتراضات به بحرین نیز سرایت کرد.

بنابر گزارش‌ها طی این اعتراضات حداقل 6 نفر کشته و بیش از 19 نفر نیز زخمی شدند.

از سوی دیگر ادامه بازداشت مخالفان در عربستان باعث شد سازمان‌های بین‌المللی فشارهای خود را به رژیم سعودی افزایش دهند و حتی هنری کیسینجر وزیر خارجه اسبق آمریکا در مقاله‌ای نسبت به ادامه اعتراضات مردمی در عربستان هشدار داد.

شهرهای دیگر عربستان همچون مکه، طائف و حتی ریاض نیز شاهد اعتراضات مردمی علیه نبود آزادی بیان و عدالت در رژیم سعودی بود.

نیروهای سعودی در آخرین نمونه از اقدامات خود علیه مخالفان در العوامیه به خانه‌های آنها حمله کردند و به تخریب وسایل خانه آنان پرداختند.

همچنین مقامات قضایی عربستان یک تشکل از فعالان سیاسی و حقوقی با عنوان «حسم» را نیز تعطیل کردند و این در شرایطی است که فعالان سیاسی و حقوقی در عربستان پیش از این اعلام کرده بودند که 12 زندانی سیاسی در طی یکسال گذشته کشته شده‌اند و از دستگاه‌ قضایی خواستند تا در این باره توضیح دهند. با این حال پاسخ دولت ریاض به مطالبات مردم تنها سرکوب بود به طوری که با فرا رسیدن ماه محرم در مناطق شرق و شیعه‌نشین فشار بر مردم افزایش یافت و ماموران ده‌ها نفر را به بهانه‌های مختلف دستگیر کردند و چندین تن دیگر نیز در حملات ماموران امنیتی کشته و زخمی شدند.

سعودی‌ها چند زندانی سوریه‌ای را نیز گردن زدند و به بهانه اختلافات با دمشق در ایام حج به حجاج سوری اجازه ورود به این کشور را نداد تا نشان دهند در نگاه آنها عرف بین‌المللی دارای جایگاهی نیست.

مرگ ولیعهد؛ آغاز جنگ قدرت میان شاهزاده‌های سعودی

روی دیگر تحولات داخلی عربستان سعودی مربوط به رقابت قدرت در میان شاهزادگان این کشور می‌شود.

سال گذشته شاهزاده نایف دومین ولیعهد ملک عبدالله نیز پس از سکته مغزی جان خود را از دست داد و شاهزاده سلمان بن عبدالعزیز وزیر دفاع این کشور با حفظ سمت به عنوان ولیعهد عربستان انتخاب شود.

رقابت اصلی بین شاهزادگان نسل دوم با شاهزادگان نسل سوم بود، فرزندان عبدالعزیز بنیان‌گذار عربستان تلاش کردند تا مانع از به قدرت رسیدن برادرزاده‌های قدرتمند خود از جمله عبدالعزیز بن عبدالله، محمد بن نایف، بندر بن سلطان شوند اما به مرور این شاهزاده‌های جوان با کمک پادشاه توانستند سمت‌های کلیدی چون ریاست گارد ملی، وزارت کشور و ریاست دستگاه اطلاعاتی را در اختیار بگیرند.

البته در سال گذشته پادشاه عربستان نیز وضعیت جسمانی مناسبی نداشت و بارها به زیر تیغ جراحان رفت، هر چند وی هنوز زنده است ولی به نظر می‌رسد با وضعیت جسمی عملا کنترل امور در اختیار شاهزاده‌ها افتاده است.

بسیاری از کارشناسان به این باورند که انفجارهای مشکوک در ریاض و آتش‌سوزی در هتل بزرگ مکه و یا حمله سایبری به آرامکو در چارچوب همین اختلافات قابل تحلیل است.

عربستان حامی ضد انقلاب در یمن، مصر و بحرین

عربستان سال گذشته در عرصه منطقه‌ای نیز نقشی فعال داشت.این کشور در ادامه مقابله با انقلاب‌های منطقه نقش مهمی در مهار کردن موج اعتراضات در یمن داشت و با به قدرت رساندن معان علی عبدالله صالح به قدرت ایفا کرد. ریاض با کمک آمریکا بدون توجه به خواست مردم با برگزاری یک انتخاب با یک نامزد انتخاباتی تلاش کرد مانع از پیروزی انقلابیون شود.

عربستان در رابطه با مصر نیز رابطه‌ای با فراز و نشیب داشت. سعودی‌ها که در انتخابات از افرادی چون عمر سلیمان فرد شماره 2 رژیم حسنی مبارک، عمرو موسی دبیرکل سابق اتحادیه عرب و آخرین احمد شفیق نخست‌وزیر رژیم مبارک حمایت کرد ولی با پیروزی محمد مرسی نامزد اسلامگرا به سرعت تلاش کرد تا وی را به سمت خود جذب کند.

بحرین نیز یک عرصه دیگر از حضور پر رنگ عربستان بود، سعودی‌ها در حالی که همچنان به حمایت خود از سرکوب‌ها آل خلیفه ادامه دادند که طرح الحاق این کشور را مطرح کردند ولی این طرح با عدم موافقت اعضای شورای همکاری خلیج فارس، اعتراضات مردمی و مرگ نایف که مغز متفکر این طرح بود، ناکام ماند.

عربستانی‌ها در همین راستا همزمان با آغاز گفت‌گوهای وحدت ملی در بحرین به مخالفت با این گفت‌وگوها پرداخت.

ادامه تلاش برای آشوب در عراق، جنگ در سوریه و ناآرامی در کویت

عربستان در سال جاری در رابطه با عراق نیز روابط مثبت و سازنده‌ای نداشت، دولت ریاض با اعدام چند عراقی، میزبانی از طارق الهاشمی معاون برکنار شده رئیس جمهور عراق و کارشکنی در برگزاری اجلاس از اتحادیه عرب در بغداد و اخبار منتشر شده درباره اعطای پناهندگی به عزت‌الدوری یکی از چهره‌های حزب منحله بعث باعث شد تا بغداد همچنان با دیده تردید نسبت به سعودی‌ها بنگرند.هرچند عربستان با معرفی سفیر در عراق پس از سرنگونی صدام یخ این روابط را آب کند.

در حوزه شورای همکاری خلیج فارس نیز سعودی‌ها با کمک‌های مالی خود از مخالفان کویتی، متحد خود را نگران کردند و در رابطه با امارات عربی متحده نیز در قبال پیشنهاد ابوظبی برای رفع کامل موانع تجاری باعث شد تا ماه عسل شورای همکاری خلیج فارس پس از آغاز بیداری اسلامی به پایان برسد؛ البته اماراتی‌ها و کویتی‌ها در پاسخ به این اقدام عربستانی‌ها با طرح الحاق بحرین مخالفت کردند و اجازه ندادند عربستان به اهداف استراتژیک خود دست پیدا کند.

ژست ضد ایرانی سعودی‌ها: تحریم با شما؛ نفت از ما...

رابطه عربستان با ایران نیز در سال گذشته شاهد اتفاقات متعددی بود، تهران و ریاض که در پی ادعای سعودی‌ها درباره طرح ترور سفیر این کشور در سال 1390 در آمریکا روابطی تیره داشتند که با اوج گرفتن درگیری در سوریه این اختلافات بیشتر شد.

سعودی‌ها همسو با آمریکا تلاش کردند تا طرح تحریم‌های نفتی علیه ایران را عملی کنند. عربستانی‌ها به کشورهایی چون چین، ژاپن و کره که مشتریان اصلی نفت ایران بودند وعده داد که به شرط تحریم ایران نفت مورد نیاز آنها را تامین کند.

هرچند وزیر نفت عربستان به طور رسمی منکر چنین تلاشی شد ولی ادعای وی در مورد افزایش تولید نفت از 8 میلیون به 12 میلیون، جلسات متعدد با مقامات پکن و توکیو از جمله نخست وزیر چین و وزیر خارجه ژاپن و جلسه با رهبران اتحادیه اروپا و حمایت از طرح تحریم پس از تصویب تحریم‌های ضد ایرانی نشان از تلاش مستمر سعودی‌های علیه ایران داشت. عربستانی‌ها در ادامه جنگ روانی خود علیه تهران با مطرح کردن ادعا درباره طرح ترور سفیرشان در قاهره توسط ایران و شکایت از کشورمان به بهانه ورود به آب‌های این کشور همچنان موضوع ایران را در اذهان عمومی منطقه داغ نگه داشتند.

رژیم آل سعود با اعدام 5 ایرانی خشم مقامات تهران را برانگیخت و حتی به نمایندگان کشورمان برای بررسی چگونگی محاکمه این کشور ویزا نداد و این در شرایطی بود که سعودالفیصل وزیر خارجه سعودی به طور تلفنی به علی اکبر صالحی وزیر خارجه کشورمان درباره رسیدگی عادلانه و اعدام نشدن این 5 ماهیگیر ایرانی قول مساعد داده بود.

تقویت روابط با غرب با چاشنی خریدهای کلان نظامی

سعودی‌ها در سال گذشته روابط خود با کشورهای غربی را بیش از گذشته تقویت کرد. ریاض در سال جاری میزبان مقامات اروپایی از جمله آلمان، انگلیس و فرانسه بود که طی این ملاقات‌ها قراردادهای نظامی کلانی با این کشورها به امضا رساند که از آن جمله خرید 26 جنگنده تایفون انگلیس، تانک‌های لئوپارد 2 آلمانی و تسلیحات فرانسوی بود. سعودی‌ها در سال 1391در رابطه با آمریکا نیز شاهد بهبود همکاری‌های دوجانبه بودند. دو کشور در پرونده‌های منطقه‌ای همچون یمن، سوریه، بحرین و حتی مصر با یکدیگر همکاری نزدیکی داشتند و گام‌های هماهنگی برای مقابله با ایران برداشتند.

عربستان در سال گذشته یک قرارداد نظامی کلان 90 میلیاردی با آمریکا منعقد کرد، همچنین جنگنده‌های اف-150 را که با قراردادی 30 میلیاردی خریده بود را زودتر از موعد مقرر تحویل گرفت و با افزایش تولید نفت خود تلاش کرد، خلأ 4 میلیون بشکه‌ای ناشی از حذف نفت ایران از بازارهای جهانی را جبران کند.

صادرات تروریسم به سوریه برای حمایت از دموکراسی!

روابط عربستان و سوریه شاید مهمترین عرصه تلاش‌های منطقه‌ای آل سعود بود. ریاض اولین کشور تحریم‌کننده دمشق بود و مقامات این کشور با حمایت از مخالفان مسلح و اعطای کمک‌های تسلیحاتی به آنها از طریق مرز ترکیه و لبنان نقشی فعال در تشدید خشونت‌ها در سوریه داشت.

سعودی‌ها پا به پای ترکیه و قطر از مخالفان بشار اسد حمایت کردند و تلاش کردند تا با سامان دادن شبه نظامیان القاعده آنها را برای جنگ به عرصه درگیری در سوریه وارد کنند.

عربستان پس از ناکامی در تصویب قطعنامه علیه سوریه در شورای امنیت، پیش‌نویس محکومیت دمشق را در مجمع عمومی مطرح کرد.

منابع خبری بارها اعلام کردند که عربستان در حال ارسال کمک نظامی به مخالفان است و از کشورهای غربی خواسته تا برای حمله به سوریه وارد عمل شوند. عربستانی‌ها در ادامه تلاش‌های ضد سوری خود از طرح های مربوط به پایان بحران چه در اتحادیه عرب و چه سازمان ملل هرگز حمایت نکردند و تلاش کردند تا طرح کوفی عنان و کمیته 4 جانبه متشکل از ایران، ترکیه، مصر و خود این کشور را که بخشی از این کمیته بود با عدم حضور در دو نشست قاهره ناکام بگذارند و در حال حاضر نیز برخلاف جهت تلاش‌های اخضر ابراهیمی تلاش دارد تا مخالفان مسلح سوریه را به سلاح‌های سنگین مسلح کند و غرب را برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع مجاب کند.

سعودی‌ها در جدا شدن برخی از مقامات سوری و دادن رشوه به آنها نقش داشتند، سرشناس‌ترین افراد جدا شده با حمایت سعودی‌ها «مناف طلاس» فرزند ژنرال سوری که خود نیز یک افسر اطلاعاتی بلندپایه بود.

در پایان می‌توان گفت سال 1391 سالی پر فراز نشیب برای سعودی‌ها در عرصه داخلی و خارجی بود که تلاش کرد با دخالت‌های خود در امور داخلی کشورهای منطقه، تشدید تنش با همسایگان و تقویت رابطه با غرب بحران‌های داخلی خود را مخفی کند و بر اساس یک نظریه مطرح در روابط بین الملل مشکلات درونی را با بحران‌های خارجی حل کند. برای توصیف شرایط عربستان در سالی که گذشت باید به یکی از سخنرانی‌های پادشاه این کشور اشاره کرد که گفته بود: امروز کشورمان را فتنه‌ها محاصره کرده است