قیامی متأثر از انقلاب ایران

به گزارش598، به نقل از  خبرگزاری فارس، حوت سال 1357 خورشیدی آخرین ماه سالی بود که دولت کمونیستی به قدرت رسیده بود. در این زمان در شمال غرب افغانستان یعنی شهر هرات که در نزدیکی مرزهای جمهوری اسلامی ایران قرار دارد، قیامی بر پا شد که در نوع خود بی‌نظیر بود.

هنوز از کودتای کمونیستی هفتم اردیبهشت سال 1357 و روی کار آمدن حزب خلق وابسته به شوروی در افغانستان چندی بیش نگذشته بود که نشانه‌های نارضایتی مردم از حاکمان جدید آشکار شد.

دولت کمونیسیتی به محض روی کار آمدن باورها و اعتقادات دینی مردم مسلمان افغانستان را به تمسخر گرفت و در نتیجه مردم بر علیه سیاست‌های به اصطلاح اصلاحی دولت واکنش شدید نشان دادند.

آغاز قیام

دولت کمونیستی علاوه بر پایتخت افغانستان در سایر شهرهای این کشور به دنبال اجرای برنامه اصلاحات بود و آنگونه که «محمد صدیق فرهنگ» مورخ و پژوهشگر افغان در کتاب «افغانستان در پنج قرن اخیر» نوشته است، به دنبال برنامه‌های اصلاحی دولت در شهر هرات، روحانیون مردم را به مقابله بر عیله دولت دعوت نموده و خواستار قیام عمومی شدند.

مدتی قبل از قیام هرات، در منطقه «غوریان» در نزدیکی مرز ایران اهالی این منطقه از اهانت هیئت تقسیم اراضی زمین آشفته شده و سندهای مالکیت را رد کردند که تعدادی از مردم منطقه به این جرم اعدام شدند.

طبق نوشته «سید محمد باقر مصباح زاده» در کتاب «تاریخ مختصر سیاسی افغانستان» در هشتم اسفند ساکنان روستای «سلیمی» در جنوب شرق هرات نیز به تحریک یکی از روحانیون منطقه قیام کرده و هیئت سواد آموزی رژیم کمونیستی را مورد حمله قرار دادند.

در چنین فضایی در 18 اسفند، نامه‌ای از سوی احزاب جهادی مقیم پاکستان به امضای «صبغت الله مجددی» توسط «حاجی محمد ایوب» به هرات رسید که آنان در این نامه مردم را به قیام بر عیله دولت دعوت کرده بودند.

سر انجام در 24 اسفند قیام تاریخی و بزرگ مردم هرات با شرکت اقشار مختلف مردم اعم از روحانوین شیعه و سنی، شهری و روستایی، کشاورزان، کارگران، کارمندان، که از اقوام مختلف افغانستان بودند به وقوع پیوست و نقطه عطفی در تاریخ مبارزات مردم مسلمان افغانستان بوجود آورد.

در این قیام مردمی، که چند روز طول کشید، تقریبا همه مراکز اداری و نظامی بزرگترین شهر افغانستان بعد از پایتخت به تصرف مردم در آمد.

لشکر 17 ارتش هرات به مردم پیوست و همه این رخدادها بدون یک سازمان دهی مشخص و گسترده بود.

2 روز بعد از قیام، جت‌های جنگی شوروی از شهر «تاشکند»، هرات را بمباران کرده و یک هفته بعد نیز یک ستون زرهی دولت از «قندهار» و در حالی که پرچم های سبز را بر افراشته بودند مردم را فریب داده و وارد هرات شدند و قیام کنندگان مجبور به عقب نشینی شده و شهر دوباره به تصرف نیروهای دولتی درآمد.

قیام هرات متأثر از انقلاب اسلامی ایران

قیام تاریخی مردم هرات، یک ماه پس از پیروزی انقلابی اسلامی ایران، به وقوع پیوست و بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این قیام متأثر از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است.

سید محمد باقر مصباح زاده محقق و پژوهشگر افغان بر این باور است که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران عامل مهمی برای تقویت روحیه مردم مسلمان افغانستان در این قیام بوده است.

آن گونه که در کتاب تاریخ مختصر افغانستان آمده است، «ویلهم دیتل» روزنامه نگار آلمانی، قیام تاریخی مردم هرات را در تاریخ معاصر آسیا در نوع خود بی‌نظیر دانسته است.

در این قیام اگر چه تلفات مردمی بسیار زیاد بود، ولی این حرکت شجاعانه مردم، رژیم کومنیستی را به شدت وحشت زده کرد و دولت کمونیستی، جمهوری اسلامی ایران را متهم نمود که سلاح و امکانات در اختیار مردم قرار داده است و آنها را به قیام مسلحانه تشویق کرده است.

با همه عظمت این قیام، آنگونه که در کتاب تشنگان دشت غوریان آمده است بسیاری از جزئیات این قیام هنوز هم در پرده ابهام باقی است، زیرا تا کنون هیج تحقیق مستندی درباره آن صورت نگرفته است.

انتشار مجموعه خاطرات این قیام توسط حوزه هنری

مجموعه خاطرات «تشنگان دشت غوریان» که سال گذشته توسط «انتشارات سوره مهر» وابسته به حوزه هنری جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، شاید اولین روایت عینی از آن رخداد تاریخی باشد که منتشر می شود.

تا کنون به درستی روشن نیست که چه کسانی سازمان‌دهنده این خیزش بودند و آیا به راستی طرح منسجمی برای آن داشته‌اند.

آمار شهدای قیام 24 اسفند

از میزان تلفات قیام 24 اسفند نیز آمار دقیقی تا کنون به دست نیامده است و آنگونه که صدیق فرهنگ نیز گفته است: تعداد کشته شدگان مبارزه به دقت معلوم نیست، اما از 5 هزار تا 45 هزار نفر تخمین زده شده است.

در اکثر مقالاتی که درباره قیام 24 اسفند هرات نوشته شده است تعداد تلفات این قیام 25 هزار نفر تخمین زده شده، که هر چند این آمار نیز به درستی مشخص نیست.

آمار دقیق تلفات این قیام به دلایل مختلف مشخص نشده است چون که برخی از مردم در حین تصرف ادارات و اماکن دولتی به شهادت رسیدند و بعضی در مواجهه با تانک‌ها و یا بر اثر بمباران هوایی شهید شدند.

طبق نظر اکثر مورخان بیشترین آمار تلفات بعد از قیام بود و دولت پس از تسلط دوباره بر شهر دست به دستگیری وسیع علما، دانشجویان و مردم عادی زد و همگی را بدون محاکمه به شهادت رساند.

کشف گورهای دسته جمعی که پس از پیروزی مجاهدین، در هرات کشف شدند خبر از ابعاد فاجعه و تلفات وسیع این قیام دارد.

قیام هرات هر چند به ظاهر سرکوب شد، اما آغازگر جنگ مسلحانه مردم هرات و آغازگر جنگ‌های چریکی در این منطقه از افغانستان شد و از آن هنگام بود که مردم مبارزه را جدی گرفته و این قیام سر آغاز فصلی روشن برای جهاد اسلامی افغانستان شد.