عقب‌نشینی 1+5؛ تاکتیک یا واقعیت؟!

598: هر چند آنها حاضر به صحبت با خبرنگاران درباره پیشنهاد‌های "تجدیدنظرشده" در آلماتی نشدند، اما پیشنهاد‌های مطرح شده بسیار فراتر از آن چیزی است که قبل از آلماتی در رسانه‌های غربی به آن پرداخته شده بود. با این حال هیچ نشانه‌ای از این‌که 1+5 بخواهد از سیاست "چماق و هویچ" درباره ایران دست بردارد، دیده نمی‌شود!

به گزارش خبرنگار انرژی هسته‌یی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در بیش از هشت ماه گذشته آمریکا و اروپا به تشدید فعالیت و اقدامات علیه ایران در حوزه‌های بانکی و نفتی به طور یک جانبه پرداختند و به قول یکی از مقامات آمریکایی سخت‌ترین تحریم‌ها علیه ایران در این مدت صورت گرفت. بر این اساس روزنه‌های باقی‌مانده برای تعامل دیپلماتیک و رسیدن به راه‌حلی در موضوع هسته‌یی را با بن‌بست رو به رو کرد، تا جایی که برگزاری یک دور دیگر مذاکرات و تعیین زمان و مکان آن به سختی توافق شد.

مذاکرات زمستانی ایران و 1+5

چهارمین دور از مذاکرات ایران و 1+5 در یک سال گذشته ظهر روز سه‌شنبه هشت اسفند در هتل ریکسوس آلماتی، پایتخت سابق قزاقستان آغاز شد و حدود سه ساعت به طول انجامید. ایران پیش از مذاکرات اعلام کرده بود برای شنیدن حرف‌های طرف مقابل و دریافت پاسخ پیشنهادهایش که در مسکو ارایه کرده بود به آلماتی می‌رود.

در این میان 1+5 با بسته پیشنهادی به روزشده‌ای طبق آن‌چه قبل از مذاکرات، در رسانه‌های غربی بیان می‌شد به آلماتی آمده بود.

روز نخست مذاکرات در حالی پایان یافت که رایزنی‌ دیپلمات‌های دو طرف بر سر موضوعات مورد بحث از جمله اتمام مذاکرات یا ادامه آن در روز بعد تا ساعات پایانی شب، ادامه داشت.

مایکل مان، سخنگوی رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده 1+5 در مذاکرات با ایران در ساعات پایانی روز سه‌شنبه به میان خبرنگاران آمد و از "مفید" بودن مذاکرات در روز نخست و استمرار آن در روز بعد خبر داد و گفت که 1+5 بسته پیشنهادی‌اش را به طرف ایرانی ارایه کرده است، اما از این‌که ایران نیز در مقابل پیشنهادی را ارایه کرده باشد، اظهار بی‌اطلاعی کرد.

به گزارش ایسنا‌، صبح روز دوم (9اسفند) سعید جلیلی و کاترین اشتون دیداری دو جانبه داشتند که جزییات آن منتشر نشد. پس از آن نیز دو طرف ایران و 1+5 به میز مذاکره بازگشتند و مذاکرات پس از حدود یک ساعت در حالی به پایان رسید که منابع ایرانی نزدیک به هیات مذاکره‌کننده از کوتاه آمدن 1+5 از مواضعش در بحث هسته‌یی ایران خبر دادند.

سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد ایران با 1+5 در این دور از مذاکرات به همراه اعضای هیات بر خلاف روال معمول در مذاکرات قبلی، ابتدا در محل کنفرانس خبری در هتل اینترکنتیننتال آلماتی حاضر شد و برای اولین بار نتایج مذاکرات را در قالب یک بیانیه ارایه و سپس به سوال‌های خبرنگاران پاسخ داد.

مذاکره‌کننده ارشد ایران درباره پیشنهادهای جدید 1+5 گفت: 1+5 روز نخست مذاکرات در پاسخ به پیشنهاد ایران که در مسکو ارایه کرده بود، پیشنهاداتی را ارائه کرده که این پیشنهاد‌ها ناظر بر بخشی از طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران بود.

وی با بیان این‌که نباید این پیشنهادها نافی حقوق جمهوری اسلامی باشد، افزود: برخی نکاتی که در این پاسخ مطرح شده نسبت به آن‌چه قبلا مطرح می‌شد، واقع‌بینانه‌تر بود و سعی شده بود که در برخی موارد به دیدگاه‌های ایران نزدیک شود که این را مثبت تلقی می‌کنیم؛ اگرچه تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم. 1+5 پیشنهاد کرده است که برای شش ماه آینده گام‌های ملموس اعتمادساز متقابل برداشته شود و پیشنهادهایی نیز در این زمینه ارائه شد. تاکید جمهوری اسلامی ایران هم بر متوازن و هم‌زمان بودن گام‌ها است.

جلیلی هم‌چنین از توافق دو طرف بر روی برگزاری جلسه کارشناسی در تاریخ 28 اسفند در شهر استانبول و برگزاری مذاکرات ایران و 1+5 در 16 و 17 فروردین‌ماه سال جدید در آلماتی خبر داد.

یکی از بخش‌های مهم سخنان مذاکره‌کننده ارشد ایران با 1+5 که در میان خبرنگاران خارجی واکنش بسیار داشت آن‌جا بودکه وی درباره درخواست 1+5 برای تعطیلی فردو گفت: آن‌ها (1+5) در مذاکرات درخواست تعطیلی فردو را نداشتند.

وی درباره تعلیق غنی‌سازی 20 درصدی نیز گفت که ما غنی‌سازی‌ را بسته به نیازمان ادامه می‌دهیم، چه 5 درصد و چه 20 درصد.

به گزارش ایسنا،‌ کنفرانس خبری کاترین اشتون، نماینده 1+5 در مذاکره با ایران کوتاه‌تر از همیشه برگزار شد.

اشتون حتی از قرائت کامل بیانیه مشترکی که اعلام کرد با طرف ایرانی هماهنگ شده است خودداری کرد و به سوال‌های سه تن از خبرنگاران غربی پاسخ داد.

او بدون اشاره به این‌که مذاکرات مثبت بوده است یا خیر، در پاسخ به این پرسش که سعید جلیلی مذاکرات را مثبت خوانده است گفت که اگر آقای جلیلی چنین نظری دارند خوب است، اما باید منتظر مذاکرات کارشناسی در استانبول باشیم.

رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز تایید کرد که در طرح اصلاح شده 1+5 پیشنهادهای ایران را لحاظ شده است، اما از بیان جزییات آن خودداری کرد.

با این حال ساعتی نگذشت که یک دیپلمات عالیرتبه زن آمریکایی شبانه جزئیات پیشنهاد 1+5 را در اختیار رسانه‌های غربی قرار داد.

عقب‌نشینی 1+5 از توقف، تعطیلی و انتقال

بر اساس گزارش پایگاه اینترنتی المانیتور طرف غربی کنترل فعالیت غنی‌سازی 20 درصدی ایران، تعلیق فعالیت‌های جاری در تأسیسات هسته‌یی فردو، افزایش پادمان‌های هسته‌یی و شفافیت بیش‌تر در فعالیت‌های بازرسی آژانس را خواستار شده است.

این دیپلمات آمریکایی افزوده که طرف غربی در بسته پیشنهادی تجدیدنظر شده، برخی از مطالباتی که در خردادماه سال جاری (مه 2012) در بغداد مطرح کرده بود را تعدیل کرده است و دیگر خواستار این نیست که ایران تمامی ذخائر اورانیوم 20 درصد خود را «متوقف، تعطیل و منتقل» کند.

به گفته این دیپلمات آمریکایی، بسته پیشنهادی جدید، برخلاف بسته قبلی به ایران اجازه می‌دهد مقدار کافی از سوخت غنی‌شده 20 درصدی که برای مقاصد پزشکی لازم است را تولید و ذخیره کند.

به گزارش ایسنا،‌ شاید در بسته تجدیدنظر شده 1+5 صحبتی از تعطیلی، تعلیق و انتقال نشده باشد، اما از پذیرش حق غنی‌سازی اورانیوم در ایران هم گفته نشده است. ایران بر اساس ان پی تی حقوق هسته‌یی‌اش محفوظ و روشن است، اما به لحاظ سیاسی این حق نیز باید مورد پذیرش مجامع بین‌المللی قرار گیرد.

مساله دیگر موضوع اجرای گسترده‌تر و بیش‌تر پادمان‌ها و بازرسی‌ها در ایران است. در حال حاضر ایران در چارچوب تعهداتش و در چارچوب ان پی تی بازرسی‌ها و نظارت آژآنس را می‌پذیرد و از این به بعد اگر بخواهد بازرسی بیشتر صورت گیرد در چارچوب پروتکل الحاقی خواهد بود.

هم‌چنین در این چارچوب مهم است که گام‌های بعدی مورد درخواست 1+5 از ایران چه خواهد بود؟

به نظر می‌آید، اصرار ایران بر مواضع هسته‌یی و منطقه‌ای، مقاومت در برابر تحریم‌های یک جانبه نفتی و بانکی، استمرار و پیشرفت برنامه هسته‌یی و پاسخ قاطع و صریح رهبر معظم انقلاب در رد پیشنهاد رسانه‌ای مقامات آمریکایی برای مذاکره مستقیم با ایران درباره مساله هسته‌یی و مسایل دو جانبه در تغییر نگاه غرب بی‌تاثیر نبوده است. هر چند برای قضاوت درباره این‌که تغییر رویکرد در نگاه غرب به برنامه هسته‌یی ایران خیلی زود است.

جمهوری اسلامی ایران در تاریخ مذاکرات سیاسی بر سر موضوع هسته‌یی‌ مقاطعی را پشت سر گذاشته است که با وجود تعامل و همکاری داوطلبانه و فراتر از تعهداتش باز هم غرب و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مواضع و توافق‌های خود بازگشته‌اند یا اساسا توافق‌ها و تعامل‌ها را نادیده گرفته‌اند. از این جمله می‌توان به تلاش آمریکا و کشورهای غربی درباره نادیده گرفتن توافق ایران و آژانس درباره مدالیته 2007 اشاره کرد.

در همین حال شاهدیم که کنگره آمریکا و اتحادیه اروپا قصد دارند درباره محدودیت‌های جدید مالی تصمیم‌گیری کنند!

درباره دلایل تغییر نظر آمریکا و دیگر کشورهای 1+5 نیز باید گفت که باراک اوباما در آغاز دور دوم ریاست جمهوری‌اش با مشکلات داخلی زیادی از جمله فشار لابی صهیونیست برای تشدید فضا و اقدامات علیه ایران روبرو است که در همین راستا سفر آتی اوباما به سرزمین‌های اشغالی بسیار مهم است. هم‌چنین فشار دموکرات‌ها از یک سو برای به نتیجه رساندن موضوع هسته‌یی ایران و نیز فشار جمهوری‌خواهان بر اوباما که وی را به مماشات در برابر ایران متهم می‌کنند موجب شده تا آمریکا که همواره برهم‌زننده توافق‌ها بوده است به همراه کشورهای دیگر با بسته پیشنهادی "تغییر یافته‌ای" نسبت به قبل بر سر میز مذاکره حاضر شود.

آلماتی رقیب استانبول و ژنو

پیش از این شاهد بودیم که مذاکرات ایران و 1+5 در شهرهای استانبول و ژنو تکرار می‌شد اما حال باید آلماتی را هم به جمع این شهرها اضافه کنیم.

ترکیه و سویس هیچ کدام زمینه فعالیت هسته‌یی‌ ندارند در حالی که قزقستان از جمله کشورهای دارای منابع غنی اورانیوم است که به این کشور حساسیت خاصی می‌دهد. با این حال کارشناسان معتقدند قزاقستان به دنبال کسب جایگاه بین‌المللی سیاسی در کنار گام‌های بلندی است که در اقتصاد به دنبال آن است.

آلماتی بزرگ‌ترین شهر قزاقستان و پایتخت پیشین آن است. آلماآتی واژه‌ای قزاقی به معنی "سیبستان" است. شهری قدیمی و به دور از ترافیک شهرهای بزرگ و استانداردهای مدرن شهری. آلماتی بیش از یک دهه است که از پایتختی قزاقستان استعفا داده است با این حال نشانه‌های کمی از دوران رونق بر چهره دارد. جز یک کلیسا و مسجد و مراکز خرید چیزی برای سیاحت وجود ندارد.

گران‌ترین مذاکرات هسته‌یی برای رسانه‌های ایرانی

به گزارش ایسنا، یک سال است که رسانه‌های ایرانی به پوشش خبری و تصویری مذاکرات سیاسی و هسته‌یی ایران و 1+5 توجه خاص دارند و با وجود سخت شدن شرایط اقتصادی کشور این تمایل هم‌چنان باقی است.

اما آن‌چه در جریان سفر اخیر رسانه‌های ایرانی به آلماتی که اغلب به دلیل نبود مسیرهای مستقیم مجبور به استفاده از مسیرهای ثالث و طولانی شدند تا خود را به آلماتی برسانند، بیش از خستگی سفر، شوکه شدن و لمس گرانی‌ها از نزدیک بود.