سیری در زندگانی افضل دختران موسی بن جعفر(ع)، بانوی قدسی قم

سرویس اندیشه دینی پایگاه 598، محمدحسن رضائی/ 10 ربيع الثاني 1434 سالروز ارتحال ملكوتي كريمه اهل بيت حضرت فاطمه‌ي معصومه (سلام الله علیها) پس از تحمل هفده روز بیماری ناشی از درگیری و هجوم ماموران سفاک حکومت مامون خلیفه عباسی و مسمومیت ان حضرت توسط زن کینه توز ساوه ای، در بیت النور واقع در شهر مقدس قم می باشد.

چگونگی شهادت فاطمه معصومه (علیها السلام)

در سال 201 هجری قمری، یک سال پس از سفر تبعید گونه امام رضاعلیه السلام به شهر «مرو» ، کریمه اهل بیت، حضرت معصومه علیها السلام همراه عده ای از برادران خود برای دیدار و تجدید عهد با امام زمان خویش بسوی دیار غربت راهی شدند .

وقتی به شهر «ساوه» رسیدند عده ای از مخالفان اهل بیت علیهم السلام با ماموران حکومتی همراه شدند و آنان را مورد هجوم قرار دادند. در این هجوم کینه توزانه عده ای از همراهان حضرت معصومه علیها السلام به شهادت رسیدند .

در شهر ساوه بود که حضرت بیمار شدند، فرمودند: مرا به قم ببرید، چرا که از پدرم شنیدم «شهر قم مرکز شیعیان ماست» . آن گاه حضرت را به طرف قم حرکت دادند. مردم قم که از این خبر مسرت بخش بسیار خرسند شده بودند، به استقبال حضرت آمدند. در حالی که «موسی بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعری» زمام شتر آن مکرمه را می کشید، در میان شور و احساسات مردم وارد آن شهر شدند و در منزل موسی بن خزرج که امروزه به محله میدان میر - جنب 45 متری عمار یاسر - معروف است، اجلال نزول نمودند .

آن بانوی بزرگ هفده روز در شهر ولایت و امامت به سر برد و آخرین روزهای زندگی خود را به عبادت، مناجات و راز و نیاز پرداخت و سرانجام از دنیا رفت .

درباره بیماری و مرگ زود هنگام آن بزرگوار گفته شده است که زنی در شهر ساوه ایشان را مسموم نموده است. این مطلب با توجه به درگیری دشمنان و کینه توزان در هنگام ورود به شهر ساوه، بعید نیست.

در خصوص زندگاني و آرامگاه حضرت فاطمه معصومه(سلام الله عليها) پرسش‌‌هايي وجود دارد که به برخي از آنها پاسخ مي‌دهيم.

چرا معصومه(سلام الله عليها) را افضل دختران موسي بن جعفر(ع) مي‌دانند؟

رواياتي که در شأن قم و حضرت معصومه(سلام الله عليها) رسيده است، فضيلت و جايگاه والاي اين بانوي بزرگ را نشان مي‌دهد.

در حديث امام صادق(سلام الله عليها) آمده است: «و انَّ البلايا مدفوعة عن قم و أهله؛ بلاها از قم و اهل آن به دور است».[1]

از امام کاظم(ع) نقل شده که فرموده است: «قم عشّ آل محمد و مأوي شيعتهم...؛ قم، آشيانه آل محمد و پناهگاه پيروان ايشان است...».[2]

در عصر اميرمؤمنان علي(ع) نيز نام قم مطرح بود و آن بزرگوار براي «اهل قم» دعا کرده و فرموده است: «صلوات الله علي أهل قم، سقي الله بلادهم الغيث....؛ درود خدا بر اهل قم باد. خداوند، باران خويش را بر سرزمين ايشان نازل کند...».[3]

در «فضيلت قم» رواياتي از امام صادق، امام هادي،  امام کاظم، امام رضا و اميرمؤمنان علي: و حتي به واسطه ديگر معصومان از رسول اکرم(ص) حديثي در جريان گزارش معراج آن بزرگوار رسيده  است.[4]

وجود روايات در شأن حضرت معصومه(سلام الله عليها)  و فضايل شهر قم، سبب توجه بيشتر عالمان دين به اين شهر و اين بانوي بزرگ شده است و بر اين اساس، بزرگاني چون: محدث قمي در منتهي الآمال (ج2، ص241)، حضرت معصومه(سلام الله عليها) را افضل دختران امام کاظم(ع) دانسته‌اند.

در فضيلت زيارت اين بانوي قدسي، روايات و مطالب متعددي بيان شده است، همانند:

1. در پيشگويي امام صادق(ع) آمده:  «دختري از فرزندانم در قم دفن خواهد شد که نامش فاطمه و فرزند موسي است».[5]

2. تعبير «يا فاطمة اشفعي لي في الجنة فانّ لکِ عندالله شأناً من الشأن» که در زيارت‌نامۀ حضرت فاطمه معصومه(سلام الله عليها) وارد شده است، عظمت اين بانوي بزرگ را نشان مي‌دهد.

3.  «حق شفاعت» مقام والايي است که در زيارت نامۀ حضرت به آن تصريح شده و در برخي روايات، حيطه‌ شفاعت او چنان گسترده معرفي شده که شامل همه شيعيان مي‌شود.

4. عبارت «عارفاً بحقّها» که در فضيلت زيارت اين بانوي بهشتي آمده، مشابه تعبيري است که دربارۀ زيارت پيشوايان معصوم: رسيده است.

5. سه امام معصوم: بنابر روايات مأثور، ثواب زيارت ايشان را «بهشت الهي» دانسته‌اند.

6. ذکر تسبيحات حضرت زهرا(سلام الله عليها) قبل از زيارت حضرت معصومه(سلام الله عليها)، نشان از پيوند فاطمه معصومه(سلام الله عليها) با امّ الائمه، حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) دارد.

7. حضور شيعيان از آغاز در اين سرزمين و  استقبال از اين بانوي گرامي توسط ياران ائمه: و تداوم زيارت ايشان، و سيره عالمان دين در تکريم اين «بانوي آسماني» همه، نشان از منزلت والاي اوست.

چرا حضرت معصومه(سلام الله عليها) به چهرۀ ماندگاري در قم تبديل شده؟

امام کاظم و امام رضا8 در دنياي اسلام ناشناخته نبودند؛ بلکه عظمت علمي و اخلاقي و نفوذ معنوي ايشان سراسر دنياي اسلام را فراگرفته بود؛ به طوري که  امام کاظم(ع) سال‌ها در زندان بود، ولي نيروهاي تربيت شدۀ آن بزرگوار تا اعماق کاخ‌ هارون نفوذ کرده بودند. لذا وقتي دختري منسوب به اين خاندان به شهر قم رسيد، با استقبال بزرگ مردم مواجه شد. قمي که پايگاه شيعه بوده، قدر اين گوهر آسماني را مي‌شناخت و هميشه و همه جا به آن افتخار مي‌کند و ديگر علاقه‌مندان اهل بيت: هم وقتي از حضور در محضر و مزار امامان معصوم محروم‌اند، بوي گل را از گلاب عصمت مي‌جويند و به زيارت مرقد حضرت معصومه(سلام الله عليها) مي‌آيند.

دانش حضرت  معصومه(سلام الله عليها) که در غياب پدر، پاسخ سؤالات مردم قم را نوشت و جواب‌ها مورد تأييد امام کاظم(ع) قرار گرفت و آن بزرگوار جمله «فداها ابوها؛ پدر به قربانش» را براي دختر خردسال بيان کرد، نشان از جايگاه علمي و فقهي اين بانوي ملکوتي است.

چنان که اشاره شد، آن حضرت داراي مقام شفاعت است.

جايگاه ايشان در عبادت، در حدّي بود که استراحتگاه اين بانوي گرامي هم اکنون به عنوان «بيت‌ النوّر»[6] مشهور است.

دانش، عبادت و کرامت حضرت معصومه(سلام الله عليها) از ويژگي‌هايي است که در آثار دانشوران و زبان زائران حضرت معروف است.

چرا تاکيد بسيار به زيارت حضرت معصومه(سلام الله عليها) شده است؟

ارتباط بين امام و امت، در فرهنگ اهل بيت: يک اصل است. زيارت از دور و نزديک و گرفتن پيام و ابلاغ درود و سلام، از مهم‌ترين راهکارهاي تداوم  انديشه خاندان رسول خدا(ص) بوده است. در زمان حيات آنان، با حضور در نزد آنان و پس از وفاتشان و در تداوم اين ارتباط معنوي، با زيارت مرقد و فرزندان و ياران و شهيدان و دوستان آن بزرگواران، پيوند ميان «امام و امت» تثبيت مي‌شود و تداوم  مي‌يابد. و شايد راز تخريب بارگاه امامان و امام‌زادگان، جلوگيري از همين نقش معنوي و اجتماعي مراقد مطهر آن بزرگواران باشد؛ چرا که تخريب مکرر بارگاه مقدس حسيني، رضوي، علوي: و مخفي بودن مرقد مطهر اميرمؤمنان تا زمان امام صادق(ع)، تخريب مرقدهاي مطهر امامان بقيع، حضرت خديجه(سلام الله عليها) و ابوطالب(ع) به وسيله وهابيت و نيز تخريب حرم شريف عسکريين در سايه حمايت  آمريکا و انگليس، نشان اين است که «زيارت» اثرگذار است؛ هم اثر معنوي، اخلاقي، عقيدتي، و هم آثار سياسي و اجتماعي دارد و از اين رو، ستمگران قديم و جديد، نمي‌توانند آن را تحمل کنند!

پي‌نوشت‌ها

[1] . سفينة البحار، ج2، ص445.
[2] . همان.
[3] . بحارالانوار، ج57، ص228.
[4] . الاختصاص، مفيد، ص98.
[5] . بحارالانوار، ج60، ص228.
[6] . واقع در خيابان 45متري عمار ياسر، بين خيابان انقلاب و آيت الله طالقاني، محله ميدان مير.