ضربه‌هماهنگ‌شده روسیه به‌تحریم‌ ضدایرانی

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سایت روسی «ایران رو» نوشت: مگر جای تعجب نیست که دهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه که در روزهای12-11 فوریه در مسکو برگزار شد، تا کنون در رسانه‌های گروهی کشورهای غربی و حتی روسیه بازتاب وسیعی پیدا نکرده است؟ برای این که پاسخ صادقانه این پرسش را بدهیم، باید بی‌پرده اعلام کنیم که قالب کار کمیسیون، ابعاد مسایل مورد بحث و بررسی و به خصوص تعداد شرکت‌کنندگان در جلسات از هر دو طرف تکان دهنده بود، به ویژه در حالی که در رسانه‌های گروهی بر اثر تشدید جنگ اطلاعاتی علیه ایران، غوغای ضد ایرانی واقعی بر پا شده بود.

ولی آن‌هایی که در تالار زیبا و باشکوه وزارت توسعه اقتصادی روسیه گرد هم آمدند، تکان فرح بخشی خورده و احساس خوشحالی واقعی کردند. در این روزها که هوای ماه فوریه دوباره گرم شده و برف‌ها آب شد، در جلسات کارگروه‌ها همان روح شادی پر می‌زد که کسانی آن را با خود آوردند که یک روز قبل از آن در ضیافت بزرگ در مقر سفیر ایران به مناسبت سی و چهارمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران شرکت کرده بودند. ایرانیان هم این روحیه شادی را با خود آوردند که تازه از ایران در حال جشن و شادی آمده بودند. مهمانان ایرانی از این بابت هم شاد و خوشحال شدند که ناگهان خانم نائله چرنیکوا، معاون رییس بخش روسی کمیسیون دائمی روسی – ایرانی و معاون مدیر اداره آسیا و آفریقای وزارت توسعه اقتصادی به هنگام افتتاح اجلاس کمیسیون جشن انقلاب را به آن‌ها تبریک گفت. این امر برای همه دشمنان ایرانی تکان دهنده بود چرا که کم‌تر کسی از آن‌ها انتظار داشت که جلسات بحث درباره دورنمای همکاری‌های بلندمدت روسی – ایرانی با هم‌دلی همه شرکت‌کنندگان نتایج درخشانی بدهند.

مصاحبه‌های کوتاهی هم که کارکنان «ایران رو» با شرکت کنندگان روس و ایرانی در جریان جلسات و بعد از آن انجام دادند، تکان دهنده بود. شادی و عزم راسخ بی‌پرده ایرانیان و روس‌ها برای اثبات این واقعیت که تحریم‌های خفه کننده غربی را می‌توان غلبه کرد، شگفت‌انگیز است. و این در حالی است که در 4-3 سال اخیر تبادلات بازرگانی بین دو کشور در همه زمینه‌ها تا پایین‌ترین سطح ممکن افت کرده و بر طبق برآوردهای کارشناسان که قبل از سال نو میلادی منتشر شد، به سختی به نیم میلیارد دلار می‌رسد در حالی که توان بالقوه این روابط برابر چند میلیارد و حتی 10 میلیارد دلار است! در این شرایط تصورناپذیر، وزارت توسعه اقتصادی روسیه کار باورنکردنی انجام داده و تیم روسی شامل 125 کارشناس (بر اساس فهرست رسمی شرکت کنندگان) را به «میدان بازی» فرستاد! گروه میهمانان ایرانی دو برابر کم‌تر بود ولی از نظر سطح معتبر و اختیارات گسترده اعضا، بی‌سابقه بود. نه تنها مسوولان دولتی بلکه دانشمندان و تجار، از جمله از استان‌ها و شهرستان‌ها در اجلاس حضور داشتند که نیازهای مناطق خود را به خوبی می‌دانند.

ایرانیان از این امر قدردانی کردند که پروتکل نهایی که می‌تواند نتیجه نهایی فعالیت کارگروه‌های کمیسیون مشترک تلقی شود، توسط شخص آلکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه امضا شد. این امر یک بار دیگر نشان داد که کرملین با وجود یک نوع حمایت از تحریم‌های غرب علیه ایران، یک باره دیگر آمادگی خود را برای دفاع از حق تهران برای توسعه شاخه‌های کلیدی صنایع به خصوص در بخش انرژی و از جمله «اتم صلح‌آمیز» به نمایش گذاشت. در گذشته سرگئی اشماتکو، وزیر پیشین انرژی، رییس بخش روسی کمیسیون بود. ایران هم سنگ تمام گذاشته و علی‌اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را که شخصیت کلیدی دولت ایران است، برای امضای سند نهایی کمیسیون مختار کرد. بدین وسیله تأکید به عمل آمد که ایران همکاری با روسیه را امر حائز اهمیت ویژه ژئوپلتیکی می‌داند. توافق مقدماتی دو طرف درباره تأکید بیش‌تر بر انرژی بلافاصله در جلسه عمومی به چشم خورد که اعضای بزرگ‌ترین کارگروه که مخصوص بررسی همین مسایل بود، برای هماهنگی بندهای خود در پروتکل نهایی به تالار جداگانه‌ای منتقل شدند.

پیشرفت جهشی در بخش انرژی یا اشتراک مساعی برای شکستن محاصره

بدون این که به تشریح جزییات موضوعی مذاکرات که اهمیت چندانی ندارد، بپردازیم، مایلیم درباره موضوع اساسی کار کمیسیون یعنی همکاری در بخش انرژی، خاطرنشان کنیم که همانا شور و شعف عمومی (احساسی که ما مدت‌هاست که فراموش کرده‌ایم) آمیخته به صلاحیت حرف‌ها و حسن تفاهم کارشناسان دو طرف اجازه داد که حتی آن دسته از مسایل به سرعت هماهنگ شوند که طی مدت معینی در زمینه حل و فصل آن‌ها هیچ پیشرفتی حاصل نمی‌شد. ایرانیان در این اواخر اغلب این پیشرفت نکردن را «محاصره» قلمداد می‌کردند. در مدت بیش از دو سال (حتماً تحت تأثیر تحریم‌ها؟) از اجرای توافقاتی ممانعت می‌شد که در ماه ژوییه سال 2010 ضمن امضای بیانیه مشترک توسط اشماتکو، وزیر وقت انرژی روسیه و میرکاظمی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران حاصل شده بود. و حالا «نقشه راه» پروژه‌های مشخص مشترک به فعلیت خواهد رسید. به همین منظور تصمیم گرفته شد تا ماه ژوییه سال 2012 نشست کارگروه مشارکت همکاری در زمینه نفت، گاز و پتروشیمی برگزار شود.

کارشناسان، نیل به توافقات درباره پیچیده‌ترین مسایل نظیر فعال کردن مذاکرات درباره حل مسأله بدهی ها به شرکت «گازپروم» در رابطه با اعاده سرمایه‌گذاری‌ها در فازهای دوم و سوم میدان گازی «پارس جنوبی» را به عنوان پیشرفت مهمی تعبیر می‌کنند. دو طرف بالاخره در صدد حل و فصل مسأله بدهی اساسی و جریمه‌ها بر آمده‌اند. تمایل به تشریک مساعی جهت برطرف کردن موانع از سر راه همکاری، به صورت علاقه شرکت‌های روسی به مساعدت به شرکت‌های ایرانی در زمینه تولید نفت در خاک ایران بروز کرده است. فعلاً قرار است دو طرف به صورت مشترک یک میدان نفتی با حداقل 90 میلیون تن نفت را توسعه دهند. همین برخورد با حل مسایل در زمینه ساخت سازه‌های بخش نفت و گاز ایران با روش «کلید در دست» که شامل پالایشگاه‌ها و انبارهای زیرزمینی گاز است، مشاهده شد.

در میان ویژگی‌های توافقاتی که در پروتکل کمیسیون مشترک امسال قید شدند، باید به شخصی کردن مسوولیت شرکت‌های مشخص روسی و ایرانی در قبال اجرای طرح‌های هماهنگ شده اشاره کرد. به همین علت کارشناسان، تجار و رییسان شرکت‌هایی که اسم‌شان در متون توافقات در رابطه با رشته‌های جداگانه صنعتی قید شد، در روند هماهنگی هر بند پروتکل شرکت کردند. مسوولان سطوح مختلف از جمله وزارتخانه‌ها و نهادهای دیگر و نیز نمایندگی‌های دیپلماتیک و بازرگانی دو طرف در روسیه و ایران بر اجرای این توافقات نظارت خواهند کرد. بخشنامه‌ها و دستورات ویژه‌ای در چارچوب نهادها صادر خواهند شد. همین نحوه کار در کارگروه‌های مربوط به همه رشته‌های همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی بین دو کشور به نمایش گذاشته شد. برآیند ارزیابی‌های گوناگون کارشناسان بخش روسی کمیسیون مشترک این است که در چگونگی برگزاری این اجلاس، شرایط تشکیل جلسات کارگروه‌ها و در موضوع بخش‌های پروتکل یک نوع آزادی بیان مشاهده می‌شود که اجازه آن «از طرف مقامات بالا» دریافت شده است. یک تاجر ایرانی گفت که شاید بالاخره باید به جهانیان نشان داد که «تهران و مسکو حتی اگر نتوانند هر کاری انجام بدهند، با هم از عهده کارهای فراوانی بر می‌آیند».

راه‌کارهای دوجانبه در رابطه با اندیشه‌های ملی بقای ایران

مسوولان ایرانی در طول 34 سال وجود جمهوری اسلامی برای دفاع از این اندیشه‌ها عزم راسخ از خود نشان داده‌اند. این اندیشه‌ها شامل بخش تولید نیروی برق که برنامه تسلط بر انرژی هسته‌یی را در بر دارد و نیز پیشرفته‌ترین فن‌آوری‌های علمی، از جمله نانو فن‌آوری، پژوهش‌های فضایی و سایر دستاوردهای جهانی هستند.

کارگروه نیروی برق دومین کارگروه بزرگ در اجلاس اخیر کمیسیون مشترک بود. طرف روس در چارچوب آن درک کامل نیازهای همکاران ایرانی را از خود نشان داد. به همین علت برنامه نسبتاً مفصلی که از قبل در تهران و مسکو طراحی شده بود و شامل به روزآوری نیروگاه حرارتی «رامین» و نیروگاه حرارتی «شهید منتظری» که با مساعدت سازمان‌های روسی احداث شدند، بود، به طور کارآمد و به سرعت هماهنگ شد. شرکت سهامی عام INTER RAO EES و شرکت سهامی عام « تخنو پروم اکسپورت» درصدد هستند در این کار شریک شوند. هم‌چنین شرکت‌های دیگری تعیین شدند که مسوول اجرای پروژه‌های ساختمانی و تولید ژنراتورها و توربین‌ها برای نیروگاه‌های ایران خواهند شد.

ادغام شبکه‌های نیروی برق روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان مانند گذشته مسأله بزرگی باقی مانده است. فشار غرب بر آذربایجان باعث سیاسی شدن این مسأله می‌شود. با این حال، دو طرف توافق کردند با باکو ملاقات‌های دوجانبه‌ای برگزار کرده و سپس سعی کنند جلسه کارگروه سه جانبه مربوطه را تشکیل دهند.

کمیسیون مشترک نمی‌توانست همکاری دو طرف در زمینه استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی (همین عنوان کارگروه به اتفاق آرا توسط اعضای آن قبول شد) را نادیده بگیرد که ما هم به صورت مختصر این بخش همکاری را مورد تحلیل مختصر قرار می‌دهیم.

گفتنی است که این تقریباً کوچک‌ترین کارگروه کمیسیون بود که می‌توان علل گوناگون این وضع را عنوان کرد. بدون اغراق می‌توان گفت که بخش اعظم بشریت هوشیار و از جمله ملت ایران، نفس را در سینه حبس کرده و منتظر آن هستند که ببینند موضع‌گیری روسیه در قبال برنامه هسته‌یی ایران تا چه حدی تغییرناپذیر خواهد بود. بقای ملت ایران و صلح در منطقه به تعبیری به حل و فصل این «بحران هسته‌یی» تحمیلی وابسته شده است. هم در جلسات کمیسیون مشترک و هم در حاشیه آن در این مورد صحبت کردند. یک دیپلمات ایرانی صریحاً اظهار کرد که اگر روسیه ناگهان تحت تأثیر غرب و اسراییل باور کند که ایران واقعاً مشغول ساخت بمب است، چین هم این حرف ها را باور خواهد کرد. و بعد از آن اقدام جنگی در جهت از بین بردن رژیم فعلی ایرانی اتخاذ خواهد شد. همین اتفاق در لیبی افتاده و ممکن است در سوریه بیفتد. ولی روسیه باید بفهمد که رژیم فعلی حاکم بر ایران نمی‌تواند در نتیجه کودتا یا یک نوع «بهار یا پاییز فارسی» از بین برود و محو شود. مردم ایران حاضرند تا آخر در راه اندیشه توسعه انرژی هسته‌یی بجنگند زیرا این اندیشه ملی آن‌هاست. این اندیشه به معنی حراست از ذخایر نفت و گاز است که در روسیه این مواد فقط برای مدت 70-60 سال باقی مانده و در ایران برای سال‌های بیش‌تری کفاف می‌دهد ولی ایران بیش از این هرگز به تأمین کننده وابسته مواد خام به غرب تبدیل نخواهد شد. ایرانیان به اورانیوم غنی شده تا 20 درصد و بیش‌تر فقط برای توسعه فن‌آوری‌های پیشرفته پزشکی جهت معالجه سرطان‌های پیچیده نیاز دارند. ایران به بمب کذایی احتیاج ندارد زیرا به گفته محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور ایران، این بمب «به آمریکا کمک نکرد جهان را دگرگون کرده و برنده جنگی بشود».

این تفکرات، منطقی به نظر می‌آید. طرف ایرانی احتمالاً بر همین اساس و با امید به کمک روسیه در زمینه برنامه «اتم صلح‌آمیز»، یازده ماده خود را در جلسه کمیسیون مشترک مطرح کرد. باید گفت که این مواد دربرگیرنده مواردی نیست که باعث سوءظن به کتمان چیزی توسط طرف ایرانی شود که غرب دوست دارد در این مورد بحث کند و اسراییل با کف در دهان سعی می‌کند این موضوع اثبات نشدنی را به اثبات برساند. در این مواد چشم‌انداز کمک واقعی طرف روسی منعکس شده است، از جمله در زمینه تکمیل همه کارها و بهره‌برداری از واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر.

آن چه که نمایان و گویا به نظر می‌آید این است که طرف روس در بخش «استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی» فقط دو بند مطرح کرد که بند اول ناظر بر اشاره به تکمیل با موفقیت ساخت واحد اول نیروگاه اتمی بوشهر و ارزیابی مثبت بهره‌برداری از ظرفیت‌های این نیروگاه است. بند دوم باید «شرکای غربی» را آسوده خاطر بکند زیرا در آن، دو طرف توافق کردند «به همکاری در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی با مشارکت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با عنایت به تعهدات بین‌المللی دو طرف ادامه دهند»

ناظران متخصص آژانس نمی‌توانند از کمبود بازرسی‌های به اصطلاح «تأسیسات هسته‌یی» ایران گله کنند. فقط معلوم نیست چرا مشارکت آژانس در این کار باعث تهیه گزارش‌های دور از واقعیت و در واقع کاذب درباره بازرسی‌ها می‌شود. در زمینه «تعهدات بین‌المللی دو طرف» می‌توان گفت که اسراییل هسته‌یی با ایران قابل مقایسه نیست زیرا ایران بر خلاف تل آویو پیمان‌نامه منع اشاعه سلاح‌های هسته‌یی را امضا کرده است.

بخش روسی کمیسیون مشترک اراده کافی از خود نشان داد تا اکثر بندهای همکاری در زمینه اتم صلح آمیز را به نفع طرف ایرانی هماهنگ کند. البته ما فعلاً برای اجرای بعضی پیشنهادهای ایران آمادگی نداریم. با این حال، طرفین به رایزنی‌ها، تبادل متخصصان در زمینه امنیت هسته‌یی و برگزاری همایش‌های حرفه‌یی و نمایشگاه‌های مشترک ادامه خواهند داد. قرار شد مسأله تشکیل کمیته (کمیسیون) مشترک با عضویت متخصصان دو طرف در جهت «تشخیص جزییات همکاری و کنترل اجرای آن» بررسی شود. فقط با گذشت زمان روشن خواهد شد برنامه بعدی در این قسمت همکاری با روسیه که برای ایران بسیار مهم است، چگونه اجرا می‌شود. این موضوع شایان پژوهش تحلیلی جداگانه‌ای است.

قرار است جلسه یازدهم بعدی کمیسیون مشترک همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی بین دو کشور در سال 2014 در تهران برگزار شود. قرار شد تاریخ دقیق آن از طریق مجاری دیپلماتیک تعیین و هماهنگ شود.

علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بعد از پایان کار کمیسیون مشترک در جریان کنفرانس خبری از مذاکرات به عمل آمده اظهار خرسندی کامل کرده و به اهمیت پروتکل امضا شده اشاره کرد که در آن حسن تفاهم کامل و علاقه واقعی دو طرف به پیشرفت در جهت ادامه همکاری، تعمیق و تحکیم روابط بازرگانی و اقتصادی بین روسیه و ایران منعکس شود.